به نقل از مركز خبر حوزه، حجت الاسلام مهراب صادق نيا، شامگاه روز گذشته، در چهاردهمين نشست، از سلسله نشست های «چهل منزل تا اربعين»، كه در محل انجمن های علمی حوزه علميه قم برگزار شد، در سخنانی با موضوع «رابطه شكل و معنا در حادثه عاشورا»، اظهار داشت: پيش فرض بحث «رابطه شكل و معنا»، اين است كه به عاشورا نه فقط به عنوان يك حادثه و رويداد، بلكه به عنوان يك فرهنگ كه بر اساس برخی باورها و معانی شكل گرفته است، نگريسته شود.
وی بيان اين كه وقتی با ديد يك فرهنگ به حادثه عاشورا نگاه می كنيم، پديده انتقال آن به ذهن می رسد، گفت: انتقال فرهنگی عبارت است از اين كه يك سری از ارزش های مورد نظر آن رويداد، از نسلی به نسل ديگر انتقال يابد.
* انتقال فرهنگ ضرورتی انكار ناپذير
اين محقق و پژوهشگر حوزوی، با اشاره به اين كه انتقال فرهنگی، يك ضرورت انكارناپذير است، گفت: هر فرهنگی، اگر به هر اندازه هم متعالی باشد، اما در آن پديده انتقال فرهنگی صورت نپذيرد، از بين می رود.
وی خاطرنشان كرد: امروزه عاشورا همان گونه كه در جامعه 50سال پيش بوده، زنده است، و اين به دليل اين است كه انتقال فرهنگی صورت پذيرفته است.
حجت الاسلام صادق نيا، با طرح اين سؤال كه انتقال فرهنگی، حاصل چه فرآيندی است؟، اظهار داشت: انتقال فرهنگی مبتنی بر پيدايش زبان، است.
عضوهيئت علمی دانشگاه اديان ومذاهب با بيان اين كه معنی كل زبان در انتقال فرهنگی، بسيار وسيع تر از گفتن است، تصريح كرد: زبان مجموعه ای از نمادهاست كه برخی نمادها صوتی، كه همان سخن گفتن با الفاظ است، برخی ديگر نمادهای تصويری، كه همان نوشتن و يا كارهايی مانند نقاشی، فيلم و ... است، و در نهايت دسته سوم نمادها، نمادهای بدنی، مانند خم كردن ابروها به نشانه عصبانيت و ... است.
اين محقق دينی، يادآور شد: به هرسه اين نمادها در علم جامعه شناسی،زبان می گويند و اگر هر فرهنگی بخواهد از نسلی به نسل ديگر انتقال يابد، ناچار است كه اين نمادها را به كار گيرد.
وی در تشريح اين نمادها گفت: نمادها يك ضرورت اند؛ يعنی هيچ فرهنگی نمی تواند بدون استفاده از اين نمادها، منتقل شود، پس ما بايد در انتقال فرهنگی از اين نمادها، استفاده كنيم.
* عاشورا، بستر ساز انضباط و انسجام اجتماعی
حجت الاسلام صادق نيا، ادامه داد: نمادها برآمده از فرهنگ كلی يك جامعه اند؛ و به كاربردن آنها، سبب انضباط و انسجام اجتماعی جامعه نيز می شود؛ برای مثال شركت در عزاداری امام حسين(ع)، علاوه برآن كه اعتقاد ما به سيد الشهداء(ع) را نشان می دهد، نشانه ی توافق جامعه بر روی ارزش هايی مشخص است.
اين محقق حوزوی در ادامه تشريح سه نماد مذكور، گفت: نمادها به خودی خود، دارای ارزش استقلالی خاصی نيستند، چرا كه با از بين رفتن معانی، آن نمادها از بين می رود.
وی افزود: بدانيم، توقف در نمادها، به اين معنی است، كه انتقال فرهنگی صورت نمی گيرد؛ برای مثال شخصی كه تنها روزه را در نخوردن و نياشاميدن می داند، او در نماد روزه توقف كرده و از معنی اصلی آن غافل مانده است؛ البته نمادها برای اين كه بتوانند، معانی را منتقل كنند، بايد با آن معنا سنخيت داشته باشند.
حجت الاسلام صادق نيا، ادامه داد: عاشورا به عنوان يك فرهنگ، برای انتقال از نسلی به نسل ديگر يا از جامعه ای به جامعه ی ديگر، به زبان نيازمند است؛ زبان به معنی مجموعه ای از نمادهايی كه برای انتقال فرهنگی لازم و ضروری است.
* سنخيت نداشتن نمادها با معانی، ظلم به عاشورا
اين پژوهشگر و محقق دينی با بيان اين كه يكی از آسيب های انتقال فرهنگ عاشورا در جامعه امروزی، سنخيت نداشتن نمادها با معانی اصلی است، گفت: برای مثال شخصی كه با ساختن نمادی، امام حسين(ع) را آن قدر تشنه جلوه می دهد كه گويی تنها ظلم به امام حسين(ع) بستن آب به روی ايشان بوده، حال آن كه اين نماد و اين تفكر، ظلم به امام حسين(ع) است.
عضوهيئت علمی دانشگاه اديان ومذاهب افزود: به علاوه برخی از نمادها كاملا بيگانه از معناست؛ ما حق نداريم كه هر نمادی را برای انتقال فرهنگی خاص به كار ببريم؛ چرا كه برای انتقال هر فرهنگی به نمادهای مخصوص به آن فرهنگ بايد تكيه كرد.
حجت الاسلام صادق نيا، يادآور شد: نمادها، به خودی خود، ارزش استقلالی ندارند، و به شرطی می توانند معنی دار باشند، كه معنی خاصی را تشكيل دهند؛ بنابر اين هر نمادی را كه برای عاشورا استفاده می كنيم، مانند لباس مشكی و ... بايد معنی فرهنگ عاشورا را در بر داشته باشد و الا نماد به تنهايی ظلم به اين فرهنگ عظيم است
* راه اندازی هيئت، تعهدما را به عاشورا كامل نمی كند
وی اضافه كرد: نبايد تصورمان بر اين باشد، كه با راه اندازی يك هيئت نهايت تعهد خود را نسبت به عاشورا انجام داده ايم؛ بايد در نظر داشته باشيم كه اگر در پی انجام تعهد خود نسبت به فرهنگ عاشورا هستيم، بايد اعمال ما برای عاشورا، ما را به معانی نهفته در اين فرهنگ عظيم برساند.