ضرورت استفاده از درآمدهای وقفی در حفظ منابع طبیعی

حجت‌الاسلام مهدی نخاولی، پژوهشگر علوم قرآنی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، با اشاره به نقش وقف در فقرزدایی از جامعه، بیان کرد: یکی از امور روشن در اسلام و البته انسانیت این است که افراد در نسبت برخورداری از امکانات با یکدیگر تفاوت فاحشی نداشته باشند.

حجت‌الاسلام نخاولی با بیان اینکه ما یک فقر عملکردی و یک فقر طبیعی داریم، ابراز کرد: فقر عملکردی این است که فرد به جهت بدکاری و انجام ندادن درست کار، فقیر و بدهکار شود؛ لذا این امر با تدبیر فردی و اجتماعی در مورد کسی که فریب دیگران را می‌خورد، قابل جبران است.

این پژوهشگر علوم قرآنی با بیان اینکه فقر طبیعی ناشی از عوامل طبیعی است، افزود: طبیعتا کسی که پیر، بیمار و از کار افتاده شده و یا خانواده‌ای که سرپرست خود را از دست داده است، اقتصادش تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد؛ لذا اینگونه فقر هیچ زمان حتی در دوران امام مهدی(عج) نیز کم یا ریشه‌کن نمی‌شود، بلکه  تدبیر لازم دارد.

وی بیان کرد: مثلا برای رفع فقر تدابیری چون مبارزه با مفاسد اقتصادی، ربا، رانت و استفاده مناسب از امکانات عمومی راهگشا است، همچنین در صورتی که جریان‌های اقتصادی خرد و کلان مردمی و دولتی ضعیف باشند باز هم عده‌ای در پایین‌دست قرار می‌گیرند زیرا ممکن است افرادی به علت کم‌هوشی نتوانند درآمد مناسبی داشته و شغل خوبی به دست آورند؛ لذا این‌ها همه جزو فقر تدبیر قرار می‌گیرند.

مدیر مؤسسه راه حق با بیان اینکه متأسفانه امروز هر کس از امکانات بیشتری برخوردار باشد، ارزشمندتر است و مورد تکریم قرار می‌گیرد، عنوان کرد: از همین رو باید مفاسد اقتصادی و ارزش‌های مادی در جامعه شکسته شود تا ایجاد تعادل در اجتماع، سالم ماندن آن را در پی داشته باشد.

ضرورت گسترش فرهنگ تکریم ارزش‌های انسانی به جای ارزش‌های مادی

حجت‌الاسلام نخاولی گفت: موضوع دوم تلاش برای گسترش فرهنگ تکریم ارزش‌های انسانی و تحقیر ارزش‌های مادی است، این امر برای آن است که افراد تنها به سمت خرج امکانات برای خود نروند، زیرا وقتی انسان ارزش را در پول دید تنها آن را برای خود نگاه می‌دارد.

وی اضافه کرد: بر اساس دستورات و تعالیم دینی وقتی فردی این آمادگی‌های روحی را پیدا کرد که ارزش را در عبور از خود دید و نه در خود ماندن، در دین اسلام مباحثی از جمله انفاق و وظایف مالی واجب و مستحب مطرح می‌شود.

حجت‌الاسلام نخاولی افزود: اگر وظایف مالی واجب یعنی خمس، زکات و خراج که معادل امروزی آن مالیات است و وظایف مالی مستحب مانند انفاق، صدقه، نذر، صله و ... درست انجام شود، گرفتاری‌های فراوانی از جامعه حذف خواهد شد.

وقف؛ تنها برای ریشه کردن فقر مادی نیست

وی با بیان اینکه وقف و امور دیگری که اسلام گفته است تنها برای ریشه کن کردن فقر مادی نیست، ادامه داد: در حال حاضر وقف، در اذهان عمومی تنها برای این است که مثلا نذر امام حسین(ع)، یا ساخت مسجد و خواندن نماز انجام گیرد، البته همه این امور مناسب است، اما وقف زوایای دیگری هم دارد.

این مفسر علوم قرآنی اضافه کرد: مثلا چرا نمی‌شود در زمینه فراهم کردن امکانات ازدواج جوانان، تهیه جهیزیه، دادن مشاوره ازدواج اجباری قبل از محرمیت، معاینه پزشکی قبل از ازدواج، مهیا کردن کتابخانه و یا افزایش معنویت خاص وقف کرد؟

وی با بیان اینکه وقف تنها برای امور مادی نیست، بلکه در ابعاد معنوی، فکری و مالی هم می‌تواند باشد، اظهار کرد: در این زمینه با توجه به وضعیت عمومی جامعه که خود بهترین شاخص برای میزان همکاری مردم در حوزه وقف و توجه به این مقوله مهم اسلامی است، مراکز علمی و حوزه‌های علمّیه می‌توانند فعالیت کرده و تبلیغ مؤثری انجام دهند.

حجت‌الاسلام نخاولی افزود: در مورد میزان اقبال عمومی از جریان وقف می‌توان با بررسی وضع موجود بر اساس افزایش جمعیت وضعیت را مشخص کرد، مثلا اگر مقایسه کنیم نسبت به 20 سال گذشته چند درصد افزایش یا کاهش جمعیت و به نسبت آن وقف داشته‌ایم، می‌توانیم وضعیت رو به رشد و یا توقف فعالیت‌های وقفی را مورد بررسی قرار دهیم که این امر خود نیازمند آمار دقیق است.

حفاظت از منابع انرژی با استفاده از درآمدهای وقف؛ راه توجه به فقرزدایی اجتماعی

وی در مورد وجود موقوفاتی در خصوص رفع آلودگی هوا و حفاظت از محیط‌ زیست گفت: یکی از موارد وقف بحث فقرزدایی و توجه به خانواده‌های نیازمند است، گاهی هم رفع فقرزدایی اجتماعی مورد نظر بوده، مثلا وقتی در جامعه منابع انرژی و حیاتی مانند آب و هوا آلوده باشند، بیماری در جامعه افزایش پیدا کرده و هزینه‌های درمان بالا می‌‌رود که این خود با اقداماتی برای نگهداری منابع طبیعی که می‌تواند از درآمدهای وقف باشد، قابل پیشگیری خواهد بود.

این محقق و مفسر قرآن با اشاره به اینکه اصل وقف برای این است که حرکت‌های فردی و اجتماعی متوقف نشود، ابراز کرد: به عنوان مثال برای تأمین بهداشت جامعه به عنوان یکی از نیازهای اساسی، وقف بیمارستان و تهیه مخارج آن در طول سال‌ها و قرن‌های گذشته وجود داشته است؛ به طوری که ناصرخسرو در سفرنامه معروف خود به وجود بیمارستان مجهز وقفی در بیت‌المقدس اشاره می‌کند و احداث مدارس و دانشگاه‌ها مانند مدرسه نظامیه بغداد که نظام الملک آن را تأسیس می‌کند یا وجود مراکزی برای تحصیل طب، مواردی از وقف در این عرصه به شمار می‌روند.

وقف؛ یکی از ارکان تحقق تمدن بزرگ نوین اسلامی است

این محقق و مفسر قرآن در مورد نقش وقف در تمدن‌سازی نوین اسلامی عنوان کرد: در حقیقت یکی از ارکان تمدن بزرگ اسلامی هم‌راستایی و همکاری آحاد مردم با حکومت است که وقف یکی از ارکان تحقق این همکاری محسوب می‌شود.

این پژوهشگر علوم قرآنی اظهار کرد: حکومت موظف است مراکزی چون بیمارستان، مدرسه و... برای مردم احداث کند، اما اگر حکومت همراهی مردم را نداشته باشند، یک تمدن مطلوب ایجاد نخواهد شد.

وی گفت: نمونه مناسب همراهی مردم با حکومت را ما در اوایل انقلاب به شکل واضح شاهد بودیم و رشد تصاعدی وضعیت جامعه در آن زمان نتیجه همین همراهی بود، از همین روست که شریعت مردم را با حکومت همراه می‌کند تا با مکانیزم‌های مختلف امکان این رشد تمدنی محقق شود.