استنادات قرآنی بیانات رهبر معظم انقلاب/
دو راهکار قرآن برای مقابله با جریان‌های باطل
گروه سیاسی: «هستند کسانی که صاحبان قدرتند، صاحبان زر و زورند، مایل نیستند که این سفره گسترده رحمت الهی مورد استفاده آحاد مردم قرار بگیرد؛ با قدرت آنها مخالفند؛ لذا در مقابل این حرکت الهی می‌ایستند. آن‌وقت خدای متعال می‌فرماید: «یٰاَیُّهَا النَّبِیُّ اتَّقِ اللّهَ وَ لا تُطِعِ الکٰفِرینَ وَ المُنٰفِقین«؛ دنبال آنها مرو، مراقب باش؛ در جای دیگر می‌فرماید: «یٰاَیُّهَا النَّبِیُّ جٰهِدِ الکُفّارَ وَ المُنٰفِقینَ وَ اغلُظ عَلَیْهِم»؛ با کفّار و با منافقین مبارزه کن».
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، رهبر معظم انقلاب همزمان با میلاد با سعادت پیامبر اعظم(ص) و امام صادق(ع) در دیدار مسئولان نظام، میهمانان سی‌امین کنفرانس وحدت اسلامی، سفرای کشورهای اسلامی و قشرهای مختلف مردم تأکید کردند: امروز دو اراده در منطقه در تعارض با یکدیگر قرار گرفته است: «اراده‌ی وحدت» و «اراده تفرقه»؛ و در این اوضاع حساس، «تکیه بر قرآن و تعالیم الهی پیامبر اعظم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)» به‌عنوان داروی وحدت‌بخش، راه‌حل محنت‌های دنیای اسلام است.
ایشان در بخشی دیگری از سخنانشان اظهار کردند: اهمّیّت وجودیِ وجود مقدّس پیغمبر اعظم بقدری است که خدای متعال به‌خاطر دادن این نعمت به بشر، بر او منّت می‌گذارد؛ «لَقَد مَنَّ اللّهُ عَلَی المُؤمِنینَ اِذ بَعَثَ فیهِم رَسولًا مِن اَنفُسِهِم». امام سجّاد (علیه‌الصّلاةوالسّلام) در صحیفه سجّادیّه این‌جور عرض می‌کند به خدای متعال: «اَلحَمدُلِلّهِ الَّذی مَنَّ عَلَینا بِمُحَمَّدٍ نَبیِّه دونَ الاُمَمِ الماضیَة وَ القُرونِ السّالِفَة». منّت الهی برای این عطیّه بزرگ به بشریّت، تصریح قرآن و کلام ائمّه معصومین است؛ این خیلی عظمت است. «رَحمَةً لِلعٰلَمین» (سوره انبیاء، بخشی از آیه ۱۰۷) تعبیری است که خدای متعال برای پیغمبر بیان فرموده است، نه «لِفِرقَةٍ مِنَ البَشَر» یا «لِجَمعٍ مِنَ العالَمین»؛ نه، رَحمَةً لِلعٰلَمین؛ برای همه رحمت است. آن پیامی که او از سوی خداوند متعال آورده است، هدیه می‌کند به بشریّت؛ این بصیرت را، این راه را در اختیار همه آحاد بشر قرار می‌دهد.
از جلمه تأکیدات قرآن کریم در رابطه با رسول اکرم(ص) این است که حضرت محمد مصطفی(ص) نه تنها پیامبر مسلمانان بلکه پیامبری برای تمام بشریت است و از این روی رحمت پیامبر با منش و رفتاری که نسبت به دیگران داشتند خوان گسترده‌ای پیش روی تمامی بندگان بود و هر فرد با ایمانی افزون‌تر بهره بیشتری از این رحمت واسعه می‌برد.
از این جهت است که خداوند متعال به دلیل قرار دادن چنین رحمتی بر مؤمنان منت می‌نهد. این معنا در آیه 164 سوره آل عمران آمده است. جایی که می‌فرماید: «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ/ به يقين خدا بر مؤمنان منت نهاد [كه] پيامبرى از خودشان در ميان آنان برانگيخت تا آيات خود را بر ايشان بخواند و پاكشان گرداند و كتاب و حكمت به آنان بياموزد قطعاً پيش از آن در گمراهى آشكارى بودند».
بنابراین رحمت بی‌کران خداوند با خلقت پیامبر و برانگیختن ایشان بر بندگان جاری شد اما اینکه هر فردی بتواند از این چشمه جوشان بهره‌ای دریابد، به ایمان وی و تلاشش برای خروج از گمراهی دارد.
رحمت پیامبر از این جهت است که نبوتش نعمات خداوند را یکی پس از دیگری به همراه داشت. با مقایسه شرایط پیش و پس از اسلام می‌توان ثمراتی که نبوت پیامبر(ص) و حضور اسلام در جامعه برای افراد به ویژه مسلمانان و مؤمنان داشته، مشاهده کرد.
علامه طباطبایی «تلاوت آیات، تزکیه مؤمنان، تعلیم کتاب و حکمت» را نعماتی می‌داند که پس از نعمت وجودی پیامبر به بندگان عطا شد. وی در این رابطه معتقد است: «ارسال پیامبر خود یک نعمت است و اینکه او از جنس بشر می‌باشد، نعمت دوم می‌باشد و همچنین تلاوت آیات وتزکیه مؤمنان و تعلیم کتاب و حکمت هر کدام نعمتی پس از نعم دیگر هستند و مسلما قبل از بعثت پیامبر(ص ) وضع مردم بسیار اسفناک بود، آنها اغلب بی‌سواد بوده و از درک و شعور درستی برخوردار نبودند، اما پیامبر قلب‌های آنان را از تصورات و بتها پاکیزه نمود و خانه‌هایشان و آبرویشان و نظم جامعه آنها را از پلیدی شرک طاهر کرد و آنان را از عبادت بتها و شریعت‌های باطل باز داشت و ایشان را از تسلط حکام جور رهانید و آلودگی خرافات و شعائر باطل و تقلیدهای کورکورانه و تعصب قومی و جاهلیت و سنن قومی و قبیله‌ای را ازآنان بر طرف نمود و آنان را از پرتگاه نیستی به اوج عزت و سربلندی رسانید».
در تفسیر نمونه در رابطه با شأن نزول این آیه نکته جالب توجهی ذکر شده است. بر این اساس آمده است که مسلمانان پس از شکست در جنگ احد و خسارتی که بر آنان وارد شد، از مشکلات و مصائب رخداده ناراحت و نسبت به آینده خود نگران بودند و خداوند نعمت بزرگی که بر مسلمانان و مؤمنان مرحمت داشته را یادآوری می‌کند. بنابراین خداوند «پیامبرى مبعوث کرده که شما را تربیت می‌کند، و از گمراهی‌هاى آشکار باز می‌دارد. هر اندازه براى حفظ این نعمت بزرگ، تلاش کنید و هر بهایى بپردازید باز هم ناچیز است».
در تفسیر نمونه به این نکته نیز اشاره شده که چرا در آیه فوق تنها نام مؤمنان آمده و خداوند بر آنها منت گذاشته؛ در این رابطه آمده است: «از نظر نتیجه و تأثیر، تنها مؤمنان هستند که از این نعمت بزرگ استفاده می‌کنند و آن را عملاً بخود اختصاص می‌دهند».
این رو شمار مؤمنان و کسانی که تحت تعلیم و تربیت مکتب نبوی قرار گرفتند روز به روز افزایش می‌یافت و در هر دوره افرادی که با آموزه‌های واقعی اسلام ناب محمدی آشنا می‌شوند، مسیر هدایت را دریافته و از نعمت‌های دیگری که این رحمت الهی برای بندگان دارد، بهره می‌برند.
اما از آنجا که رویارویی جریان حق و باطل همواره وجود داشته، در این عرصه نیز اسلام و آموزه‌های راستین و انسان‌ساز رسول اکرم(ص) از صدر اسلام تا کنون بارها مورد هجمه قرار گرفته است. جریان‌های استبدادی و استعماری به دلیل به مخاطره افتادن اهداف مادی و دنیوی خود تلاش کرده‌اند با شیوه‌های مختلفی جوامع را از این مسیر منحرف سازند. قرآن کریم هشدارهای لازم و راهکارهای مناسب را برای برخورد با چنین جریان‌هایی ارائه کرده است.
رهبر معظم انقلاب با اشاره به هشدارها و راهکارهای قرآنی اظهار کردند: البتّه هستند کسانی که صاحبان قدرتند، صاحبان زر و زورند، مایل نیستند که این سفره گسترده رحمت الهی مورد استفاده آحاد مردم قرار بگیرد؛ با قدرت آنها مخالفند؛ لذا در مقابل این حرکت الهی می‌ایستند. آن‌وقت خدای متعال می‌فرماید: «یٰاَیُّهَا النَّبِیُّ اتَّقِ اللّهَ وَ لا تُطِعِ الکٰفِرینَ وَ المُنٰفِقین«؛ دنبال آنها مرو، مراقب باش؛ در جای دیگر می‌فرماید: «یٰاَیُّهَا النَّبِیُّ جٰهِدِ الکُفّارَ وَ المُنٰفِقینَ وَ اغلُظ عَلَیْهِم»؛ با کفّار و با منافقین مبارزه کن. می‌فرماید «جاهِد»؛ نمی‌فرماید «قاتِل»؛ «قاتِلِ الکُفّارَ وَ المُنافِقین» [قتال] همیشه لازم نیست، امّا جهاد همیشه لازم است.
عدم اطاعت و جهاد با کفار و منافقین دو راهکار قرآن برای مقابله با دشمنان اسلام است. راهکارهایی که در آیه 1 سوره احزاب و 73 سوره توبه تصریح شده است.
سوره احزاب با این توصیه خداوند خطاب به پیامبر آغاز شده است که «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ وَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا/ اى پيامبر از خدا پروا بدار و كافران و منافقان را فرمان مبر كه خدا همواره داناى حكيم است».
عدم اطاعت و تبعیت مسلمانان و جوامع اسلامی از کافران و مشرکان امری است که بارها در قرآن کریم مورد تأکید قرار گرفته و امری حتمی است و این آیه نیز بر این اصل تأکید کرده است. آیه 1 سوره احزاب نیز مربوط به وقایع پس از جنگ احد میشود. جایی که برخی بزرگان قریش به دیدار پیامبر(ص) در مدینه رفتند و تا پیشنهاد سازش به ایشان ارائه کنند.
در تفسیر نمونه این چنین آمده است: «ابوسفیان و بعضى دیگر از سران کفر و شرک بعد از جنگ «احد» از پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) امان گرفتند و وارد «مدینه» شدند و خدمت رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آمده و عرض کردند: «اى محمّد! بیا و از بدگویى به خدایان ما صرف نظر کن و بگو آنها براى پرستش‌کنندگانشان شفاعت می‌کنند، تا ما هم از تو دست برداریم، و هر چه می‌خواهى درباره خدایت توصیف کن».
رسول اکرم(ص) پیشنهاد سازشکارانه مشرکین را رد می‌کند. در تفسیر نمونه پیشنهادهای سازشکارانه را خطرناکترین پرتگاه‌ها بر سر راه رهبران بزرگ توصیف کرده و آورده است: در اینجا است که خطوط انحرافى بر سر راه رهبران ایجاد میشود، و سعى دارد آنها را از مسیر اصلى بیرون برد و این آزمون بزرگى براى آنهاست.
اما دومین راهکار برای مقابله با دشمنان اسلام جهاد است که طبق بیانات رهبر معظم انقلاب با «قتال» و کشتار متفاوت است. هر چند ممکن است بخشی از جهاد، مبارزه سخت و کشتار باشد اما جهاد روش‌های دیگری را نیز شامل میشود از این رو در هر عرصه و ساحتی می‌توان با دشمنان به جهاد برخواست.
در آیه 73 سوره توبه بر این امر تأکید شده است: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِينَ وَاغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ/ اى پيامبر با كافران و منافقان جهاد كن و بر آنان سخت بگير و جايگاهشان دوزخ است و چه بد سرانجامى است».
در تفسیر المیزان ذیل این آیه به معنای جهاد و شیوه‌های مختلف مسلمانان برای جهاد اشاره شده و آمده است: «جهاد با منافقان یعنی بذل نهایت کوشش برای مقاومت با آنها، بوسیله تحریم کردن معاشرت با آنان یا موعظه ونصیحت آنان و یا تبعید و طرد شدنشان و یا اگر عملی مبنی بر ارتداد ازآنها مشاهده شد بوسیله کشتن‌شان بایست با آنها مواجه شد».
در تفسیر نمونه نیز منظور از جهاد را علاوه بر مبارزه مسلحانه، مذمت، توبیخ، تهدید و رسوا ساختن آنها دانسته است.
اما پیش از موضوع عدم اطاعت و جهاد با کافران و مشرکین مسلمانان و جامعه اسلامی نیاز به توجه به تعالیم و آموزه‌های اسلام و پیامبر(ص) دارند. درک درست و عمیق مفاهیم و ارزش‌های اسلام می‌تواند علاوه بر حل مشکلات پیش روی مسلمانان و جوامع اسلامی، آنها را در مسیر پیشرفت و سعادت قرار دهد.
یکی از مشکلات جوامع اسلامی این بوده که نتوانسته‌اند احکام اسلام را به درستی و به کمال در بخش‌های مختلف پیاده‌سازی کنند. از این رو شاهد بروز کاستی‌ها، انحرافات و گاه افراط و تفریط در اجرای آموزه‌های اسلام هستیم.
بر همین اساس است که رهبر معظم انقلاب تأکید می‌کنند مجموعه تعالیم الهی را به صورت کامل مورد توجه قرار دهیم. ایشان اظهار کردند: آیات کریمه قرآن درباره پیغمبر و درباره تعالیمی که به پیغمبر می‌دهد و بنای جامعه اسلامی نوپا را قدم به قدم و کلمه به کلمه به پیغمبر تعلیم می‌دهد، خیلی زیاد است. توصیه ما به خودمان، به جوان‌هایمان، به مبلّغین امور دینی، به کسانی که سررشته‌های فکر مردم دست اینها است، این است که به همه این آیات مراجعه کنند، همه این مفاهیم را در قرآن ببینند؛ یک مجموعه است، یک مجموعه کامل است. اشکال کار ما این است که ما از مجموعه کامل تعالیم الهی خطاب به پیغمبر و توصیفی که خدا از پیغمبر می‌کند، غفلت می‌کنیم. اگر این مجموعه کامل را مقابل نظر قرار بدهیم، آن‌وقت آن رفتار درست، آن صراط مستقیمی که پیغمبر بر آن قرار داشته، جلوی پای ما ظهور پیدا خواهد کرد. «اِنَّکَ عَلیٰ صِراطٍ مُستَقیم»؛ (سوره زخرف، بخشی از آیه ۴۳) این صراط مستقیم را باید پیدا کرد.
ایشان در بخشی دیگری از سخنانشان اظهار کردند: اهمّیّت وجودیِ وجود مقدّس پیغمبر اعظم بقدری است که خدای متعال به‌خاطر دادن این نعمت به بشر، بر او منّت می‌گذارد؛ «لَقَد مَنَّ اللّهُ عَلَی المُؤمِنینَ اِذ بَعَثَ فیهِم رَسولًا مِن اَنفُسِهِم». امام سجّاد (علیه‌الصّلاةوالسّلام) در صحیفه سجّادیّه این‌جور عرض می‌کند به خدای متعال: «اَلحَمدُلِلّهِ الَّذی مَنَّ عَلَینا بِمُحَمَّدٍ نَبیِّه دونَ الاُمَمِ الماضیَة وَ القُرونِ السّالِفَة». منّت الهی برای این عطیّه بزرگ به بشریّت، تصریح قرآن و کلام ائمّه معصومین است؛ این خیلی عظمت است. «رَحمَةً لِلعٰلَمین» (سوره انبیاء، بخشی از آیه ۱۰۷) تعبیری است که خدای متعال برای پیغمبر بیان فرموده است، نه «لِفِرقَةٍ مِنَ البَشَر» یا «لِجَمعٍ مِنَ العالَمین»؛ نه، رَحمَةً لِلعٰلَمین؛ برای همه رحمت است. آن پیامی که او از سوی خداوند متعال آورده است، هدیه می‌کند به بشریّت؛ این بصیرت را، این راه را در اختیار همه آحاد بشر قرار می‌دهد.
از جلمه تأکیدات قرآن کریم در رابطه با رسول اکرم(ص) این است که حضرت محمد مصطفی(ص) نه تنها پیامبر مسلمانان بلکه پیامبری برای تمام بشریت است و از این روی رحمت پیامبر با منش و رفتاری که نسبت به دیگران داشتند خوان گسترده‌ای پیش روی تمامی بندگان بود و هر فرد با ایمانی افزون‌تر بهره بیشتری از این رحمت واسعه می‌برد.
از این جهت است که خداوند متعال به دلیل قرار دادن چنین رحمتی بر مؤمنان منت می‌نهد. این معنا در آیه 164 سوره آل عمران آمده است. جایی که می‌فرماید: «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ/ به يقين خدا بر مؤمنان منت نهاد [كه] پيامبرى از خودشان در ميان آنان برانگيخت تا آيات خود را بر ايشان بخواند و پاكشان گرداند و كتاب و حكمت به آنان بياموزد قطعاً پيش از آن در گمراهى آشكارى بودند».
بنابراین رحمت بی‌کران خداوند با خلقت پیامبر و برانگیختن ایشان بر بندگان جاری شد اما اینکه هر فردی بتواند از این چشمه جوشان بهره‌ای دریابد، به ایمان وی و تلاشش برای خروج از گمراهی دارد.
رحمت پیامبر از این جهت است که نبوتش نعمات خداوند را یکی پس از دیگری به همراه داشت. با مقایسه شرایط پیش و پس از اسلام می‌توان ثمراتی که نبوت پیامبر(ص) و حضور اسلام در جامعه برای افراد به ویژه مسلمانان و مؤمنان داشته، مشاهده کرد.
علامه طباطبایی «تلاوت آیات، تزکیه مؤمنان، تعلیم کتاب و حکمت» را نعماتی می‌داند که پس از نعمت وجودی پیامبر به بندگان عطا شد. وی در این رابطه معتقد است: «ارسال پیامبر خود یک نعمت است و اینکه او از جنس بشر می‌باشد، نعمت دوم می‌باشد و همچنین تلاوت آیات وتزکیه مؤمنان و تعلیم کتاب و حکمت هر کدام نعمتی پس از نعم دیگر هستند و مسلما قبل از بعثت پیامبر(ص ) وضع مردم بسیار اسفناک بود، آنها اغلب بی‌سواد بوده و از درک و شعور درستی برخوردار نبودند، اما پیامبر قلب‌های آنان را از تصورات و بتها پاکیزه نمود و خانه‌هایشان و آبرویشان و نظم جامعه آنها را از پلیدی شرک طاهر کرد و آنان را از عبادت بتها و شریعت‌های باطل باز داشت و ایشان را از تسلط حکام جور رهانید و آلودگی خرافات و شعائر باطل و تقلیدهای کورکورانه و تعصب قومی و جاهلیت و سنن قومی و قبیله‌ای را ازآنان بر طرف نمود و آنان را از پرتگاه نیستی به اوج عزت و سربلندی رسانید».
در تفسیر نمونه در رابطه با شأن نزول این آیه نکته جالب توجهی ذکر شده است. بر این اساس آمده است که مسلمانان پس از شکست در جنگ احد و خسارتی که بر آنان وارد شد، از مشکلات و مصائب رخداده ناراحت و نسبت به آینده خود نگران بودند و خداوند نعمت بزرگی که بر مسلمانان و مؤمنان مرحمت داشته را یادآوری می‌کند. بنابراین خداوند «پیامبرى مبعوث کرده که شما را تربیت می‌کند، و از گمراهی‌هاى آشکار باز می‌دارد. هر اندازه براى حفظ این نعمت بزرگ، تلاش کنید و هر بهایى بپردازید باز هم ناچیز است».
در تفسیر نمونه به این نکته نیز اشاره شده که چرا در آیه فوق تنها نام مؤمنان آمده و خداوند بر آنها منت گذاشته؛ در این رابطه آمده است: «از نظر نتیجه و تأثیر، تنها مؤمنان هستند که از این نعمت بزرگ استفاده می‌کنند و آن را عملاً بخود اختصاص می‌دهند».
این رو شمار مؤمنان و کسانی که تحت تعلیم و تربیت مکتب نبوی قرار گرفتند روز به روز افزایش می‌یافت و در هر دوره افرادی که با آموزه‌های واقعی اسلام ناب محمدی آشنا می‌شوند، مسیر هدایت را دریافته و از نعمت‌های دیگری که این رحمت الهی برای بندگان دارد، بهره می‌برند.
اما از آنجا که رویارویی جریان حق و باطل همواره وجود داشته، در این عرصه نیز اسلام و آموزه‌های راستین و انسان‌ساز رسول اکرم(ص) از صدر اسلام تا کنون بارها مورد هجمه قرار گرفته است. جریان‌های استبدادی و استعماری به دلیل به مخاطره افتادن اهداف مادی و دنیوی خود تلاش کرده‌اند با شیوه‌های مختلفی جوامع را از این مسیر منحرف سازند. قرآن کریم هشدارهای لازم و راهکارهای مناسب را برای برخورد با چنین جریان‌هایی ارائه کرده است.
رهبر معظم انقلاب با اشاره به هشدارها و راهکارهای قرآنی اظهار کردند: البتّه هستند کسانی که صاحبان قدرتند، صاحبان زر و زورند، مایل نیستند که این سفره گسترده رحمت الهی مورد استفاده آحاد مردم قرار بگیرد؛ با قدرت آنها مخالفند؛ لذا در مقابل این حرکت الهی می‌ایستند. آن‌وقت خدای متعال می‌فرماید: «یٰاَیُّهَا النَّبِیُّ اتَّقِ اللّهَ وَ لا تُطِعِ الکٰفِرینَ وَ المُنٰفِقین«؛ دنبال آنها مرو، مراقب باش؛ در جای دیگر می‌فرماید: «یٰاَیُّهَا النَّبِیُّ جٰهِدِ الکُفّارَ وَ المُنٰفِقینَ وَ اغلُظ عَلَیْهِم»؛ با کفّار و با منافقین مبارزه کن. می‌فرماید «جاهِد»؛ نمی‌فرماید «قاتِل»؛ «قاتِلِ الکُفّارَ وَ المُنافِقین» [قتال] همیشه لازم نیست، امّا جهاد همیشه لازم است.
عدم اطاعت و جهاد با کفار و منافقین دو راهکار قرآن برای مقابله با دشمنان اسلام است. راهکارهایی که در آیه 1 سوره احزاب و 73 سوره توبه تصریح شده است.
سوره احزاب با این توصیه خداوند خطاب به پیامبر آغاز شده است که «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ وَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا/ اى پيامبر از خدا پروا بدار و كافران و منافقان را فرمان مبر كه خدا همواره داناى حكيم است».
عدم اطاعت و تبعیت مسلمانان و جوامع اسلامی از کافران و مشرکان امری است که بارها در قرآن کریم مورد تأکید قرار گرفته و امری حتمی است و این آیه نیز بر این اصل تأکید کرده است. آیه 1 سوره احزاب نیز مربوط به وقایع پس از جنگ احد میشود. جایی که برخی بزرگان قریش به دیدار پیامبر(ص) در مدینه رفتند و تا پیشنهاد سازش به ایشان ارائه کنند.
در تفسیر نمونه این چنین آمده است: «ابوسفیان و بعضى دیگر از سران کفر و شرک بعد از جنگ «احد» از پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) امان گرفتند و وارد «مدینه» شدند و خدمت رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آمده و عرض کردند: «اى محمّد! بیا و از بدگویى به خدایان ما صرف نظر کن و بگو آنها براى پرستش‌کنندگانشان شفاعت می‌کنند، تا ما هم از تو دست برداریم، و هر چه می‌خواهى درباره خدایت توصیف کن».
رسول اکرم(ص) پیشنهاد سازشکارانه مشرکین را رد می‌کند. در تفسیر نمونه پیشنهادهای سازشکارانه را خطرناکترین پرتگاه‌ها بر سر راه رهبران بزرگ توصیف کرده و آورده است: در اینجا است که خطوط انحرافى بر سر راه رهبران ایجاد میشود، و سعى دارد آنها را از مسیر اصلى بیرون برد و این آزمون بزرگى براى آنهاست.
اما دومین راهکار برای مقابله با دشمنان اسلام جهاد است که طبق بیانات رهبر معظم انقلاب با «قتال» و کشتار متفاوت است. هر چند ممکن است بخشی از جهاد، مبارزه سخت و کشتار باشد اما جهاد روش‌های دیگری را نیز شامل میشود از این رو در هر عرصه و ساحتی می‌توان با دشمنان به جهاد برخواست.
در آیه 73 سوره توبه بر این امر تأکید شده است: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِينَ وَاغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ/ اى پيامبر با كافران و منافقان جهاد كن و بر آنان سخت بگير و جايگاهشان دوزخ است و چه بد سرانجامى است».
در تفسیر المیزان ذیل این آیه به معنای جهاد و شیوه‌های مختلف مسلمانان برای جهاد اشاره شده و آمده است: «جهاد با منافقان یعنی بذل نهایت کوشش برای مقاومت با آنها، بوسیله تحریم کردن معاشرت با آنان یا موعظه ونصیحت آنان و یا تبعید و طرد شدنشان و یا اگر عملی مبنی بر ارتداد ازآنها مشاهده شد بوسیله کشتن‌شان بایست با آنها مواجه شد».
در تفسیر نمونه نیز منظور از جهاد را علاوه بر مبارزه مسلحانه، مذمت، توبیخ، تهدید و رسوا ساختن آنها دانسته است.
اما پیش از موضوع عدم اطاعت و جهاد با کافران و مشرکین مسلمانان و جامعه اسلامی نیاز به توجه به تعالیم و آموزه‌های اسلام و پیامبر(ص) دارند. درک درست و عمیق مفاهیم و ارزش‌های اسلام می‌تواند علاوه بر حل مشکلات پیش روی مسلمانان و جوامع اسلامی، آنها را در مسیر پیشرفت و سعادت قرار دهد.
یکی از مشکلات جوامع اسلامی این بوده که نتوانسته‌اند احکام اسلام را به درستی و به کمال در بخش‌های مختلف پیاده‌سازی کنند. از این رو شاهد بروز کاستی‌ها، انحرافات و گاه افراط و تفریط در اجرای آموزه‌های اسلام هستیم.
بر همین اساس است که رهبر معظم انقلاب تأکید می‌کنند مجموعه تعالیم الهی را به صورت کامل مورد توجه قرار دهیم. ایشان اظهار کردند: آیات کریمه قرآن درباره پیغمبر و درباره تعالیمی که به پیغمبر می‌دهد و بنای جامعه اسلامی نوپا را قدم به قدم و کلمه به کلمه به پیغمبر تعلیم می‌دهد، خیلی زیاد است. توصیه ما به خودمان، به جوان‌هایمان، به مبلّغین امور دینی، به کسانی که سررشته‌های فکر مردم دست اینها است، این است که به همه این آیات مراجعه کنند، همه این مفاهیم را در قرآن ببینند؛ یک مجموعه است، یک مجموعه کامل است. اشکال کار ما این است که ما از مجموعه کامل تعالیم الهی خطاب به پیغمبر و توصیفی که خدا از پیغمبر می‌کند، غفلت می‌کنیم. اگر این مجموعه کامل را مقابل نظر قرار بدهیم، آن‌وقت آن رفتار درست، آن صراط مستقیمی که پیغمبر بر آن قرار داشته، جلوی پای ما ظهور پیدا خواهد کرد. «اِنَّکَ عَلیٰ صِراطٍ مُستَقیم»؛ (سوره زخرف، بخشی از آیه ۴۳) این صراط مستقیم را باید پیدا کرد.
