سرنوشت علم و فناوری در دانشگاه درگیر کشاکش بین‌سازمانی است
گروه اندیشه: قراملکی با بیان اینکه اخلاق سازمانی هم گم‌شده و هم مغفول است اظهار کرد: امروز سرنوشت علم و فناوری در دانشگاه درگیر کشاکش بین سازمانی است، ما دانشگاهی سراغ داریم که قریب به شش سال است سرپرست دارد که این مسئله آسیب‌های زیادی به دنبال دارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) احد فرامرز قراملکی، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه تهران و نویسنده کتاب «اخلاق حرفه‌ای» پیش از ظهر امروز ۱۴ آذر، در کنگره بین‌المللی اخلاق در علوم و فناوری سخنرانی کرد.
قراملکی در آغاز سخنانش گفت: اخلاق سازمانی هم گم‌شده و هم مغفول است. تاکید بر اخلاق بدون اخلاق سازمانی، آب در هاون کوبیدن است. پیوندی میان حرفه‌گرایی و اخلاق حرفه‌ای وجود دارد. پیشتر به اخلاق حرفه‌ای به اخلاق کار می‌گفتند. دو دوره حرفه‌گرایی گذشته است. یکی دوره سنتی که در آن قوام حرفه‌ها بر دوش حرفه‌ای‌هاست.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه در دوره جدید سلطه سازمان بر حرفه‌ها است، گفت: امروز تعلیم و تربیت تنها به عهده معلم نیست. عزم فنی معلمان گاهی درست مقابل حرکت سازمان قرار می‌گیرد و اتفاقا شکست می‌خورد. امروز خدمات سلامت تنها به عهده پزشکان نیست، آن‌ها در یک سیستم سلامت قرار دارند و گاهی ممکن است عزم فردی یا اخلاقی پزشک با سازمان تعارض پیدا بکند.
نویسنده کتاب «اخلاق حرفه‌ای» ادامه داد: اخلاق حرفه‌ای در دوره گذشته فردگرا بود، اما در دوره جدید اخلاق حرفه‌ای اخلاق جمعی است. اخلاق حرفه‌ای در دوره جدید اخلاق سازمان است نه پیشه‌وران. همان افراد بسیار اخلاقی در سازمان تصمیمات غیراخلاقی می‌گیرند. ما دو رویکرد به اخلاق علم و فناوری داریم. در رویکرد فردگرایانه به دنبال اخلاق پژوهشگران و فناوری هستیم و در رویکرد سازمانی به دنبال اخلاق درون و بین سازمانی هستیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: اگر سازمان‌های ما اخلاقی نباشند، دعوت افراد به اخلاق مضر خواهد بود. یکی از علل اخلاق‌گریزی در جامعه ما این است که به کسانی توصیه اخلاقی می‌کنیم که اختیار اخلاقی ندارند.
قراملکی افزود: سرنوشت علم و فناوری در کشاکش سازمان‌هاست. می‌گویم کشاکش تا نگویم جنگ. علم و فناوری سرنوشت اصلی خود را در مراکز علمی می‌یابد. دانشمندان یا در دانشگاه‌اند یا مرکز علمی. جایی که تولید علم می‌کند دانشگاه است. محققی برجسته در یک دانشگاه بروکراتیک شده از بین می‌رود. تمام عزم علمی او شکسته و سرخورده می‌شود. خود این دانشگاه توسط مدیرانی اداره می‌شود که در ارتباط با کلان سازمان‌های حاکمیتی، حکومتی، فرهنگستان‌ها، انجمن‌های علمی و حرفه‌ای و ... هستند.
نویسنده کتاب «اخلاق حرفه‌ای» ادامه داد: امروز سرنوشت علم و فناوری در دانشگاه درگیر کشاکش بین سازمانی است. ما دانشگاهی سراغ داریم که قریب به شش سال است رئیسش سرپرست است. این آسیب‌های زیادی به دنبال دارد.
وی با بیان اینکه جامعه ما کژمدرن است، گفت: سازمان‌های اقتضائات مدرنی دارند، اما به جای اینکه مفید هستند ناکارامدند. حال چگونه می‌توان در این کشاکش بین سازمانی تهدید را به فرصت تبدیل کرد. مناسبات با نهاد‌های بیرون دانشگاهی می‌توانند تهدید یا فرصت باشند. ما با اخلاق بین سازمانی تهدید را به فرصت تبدیل کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران افزود: حرفه‌های در چنبره سازمان‌ها هستند. هر عزم پژوهشی می‌تواند قربانی درون‌سازمانی بشود. من به عنوان عضو هیئت علمی آئین نامه ارتقائی داریم که از ما کمیت می‌خواهد. کافی است دانشگاه مبتنی بر سنجش‌های شایسته‌سالارانه نباشد، در این دانشگاه من نمی‌توانم آزاد بیاندیشم. در بند ۶ ماده ۱ آئین‌نامه ارتقای اعضا هیئت علمی، خدایی کردن روی زمین توسط هم‌نوعان من در دانشگاه است. از این رو من باید تظاهر و ریا کنم و این درست چیزی است که می‌تواند روح من را از بین ببرد. از سوی دیگر کمیت‌گرایی سبب می‌شود من به جای تولید علم به جای پژوهش، ارتقانامه بنویسم.
نویسنده کتاب «اخلاق حرفه‌ای» تصریح کرد: این مشکلات را نمی‌توان با نصیحت اخلاقی حل کرد. ما بر آنیم سازمان می‌تواند سازمان زمینه تسهیل گر مانع بازدارنده باشد و امکان تبدیل موانع به زمینه‌ها را انجام دهد.
قراملکی ادامه داد: در بحث اخلاق سازمانی باید انگاره و تصویر خود را از سازمان بیان کنیم من آیا دانشگاه را ماشین می‌دانم، آن را جاندار می‌دانم و یا هویت اجتماعی. اگر ما دانشگاه را ماشین بدانیم، اجزاء آن کنشگر نخواهند بود و باید به ضوابط عمل کنند و آزادی نخواهند داشت. اگر ما آن را جاندار بدانیم مقتضیان دیگری به وجود می‌آید، هرچند در این صورت آزادی بیشتر است، اما اجزا در یک کلیت هستند که باید حیات سازمان را بازتولید کنند، در این جا نیز اختیار محدود خواهد بود، اما در سازمان به عنوان یک هویت اجتماعی می‌تواند آزادی اجزا را بالاتر ببرد و اجزا سازمان به عنوان کنشگر مطرح باشند.
نویسنده کتاب «اخلاق حرفه‌ای» تصریح کرد: بخش بزرگی از دانشگاه‌های ما همچون ماشین دیده می‌شوند. اعضای هیئت علمی مانند پیچ و مهره می‌شود و این مانع توسعه اخلاقی می‌شود. تا به این نرسیم که دانشگاه یک نظام انسانی با هویت اجتماعی است، نمی‌توانیم به اخلاق سازمانی برسیم.
قراملکی در پایان گفت: ما نیاز به مدل سازماندهی مناسب نیز داریم. مدل‌های تمرکزگرایانه، تمرکزگریزانه، شبکه‌ای و سیستم با مدل پیچیدگی وجود دارد. امروز سازمان‌های پیشرفته با مدل سیستم با مدل پیچیدگی، سازماندهی می‌شود و ما باید به این سمت حرکت کنیم.
