مقام معظم رهبری اندیشمندی قرآن‌محور هستند
گروه حوزه‌های علمیه ــ کرسی ترویجی بررسی اندیشه‌های کلامی مقام معظم رهبری برگزار و در آن تأکید شد که معظم له اندیشمندی قرآن‌گرا و قرآن‌محور هستند و به ویژه بحث سنن الهی در مباحث کلامی ایشان پررنگ است.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصفر جبرئیلی، امروز اول بهمن‌ماه در کرسی ترویجی بررسی اندیشه‌های کلامی مقام معظم رهبری در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: یکی از مبانی قابل توجه در اندیشه ایشان نگاه مدیریت جامعه براساس معارف قرآن کریم است، لذا بدون اجتناب از دانش‌هایی مانند فلسفه و کلام می‌توان نظریه حداقل‌انگاری دین را با این نگاه رد کنیم. همچنین ایشان ضمن نگاه تاریخی تاریخ‌مندی، دین را به نقد کشانده است.
وی افزود: ایشان از جمله متفکرانی هستند که در مباحثشان به سنت‌های الهی اهتمام ویژه دارند و ما در کتابی که در مورد اندیشه کلامی رهبری در حال تدوین و تألیف داریم، در این بخش، 15 سنت الهی از دیدگاه رهبری را بحث کرده‌ایم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به تاثیر متقابل اندیشه رهبری و شهید مطهری از یکدیگر تصریح کرد: شهید مطهری در مقالات آخرین خود بحث توحید در زندگی و توحید در اندیشه را دارد که مقام معظم رهبری نیز به نحوی زیبا در این زمینه بحث فرموده است.
وی افزود: ایشان همچنین نگاه زیبایی در بحث فلسفه امامت دارند که کمتر در آراء متفکران دیگر بحث شده است. همچنین کسانی که در ایران و خارج ایران مباحثی در این زمینه ارائه کرده‌اند، مطالبشان به اندازه ایشان دقیق نیست.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: مقام معظم رهبری در آراء کلامی خویش، به خصوص در روش و برداشت و نوع نگاه، نوآوری زیادی دارند، ولی اینکه آراء شاذ و جنجالی در مباحث کلامی داشته باشند، حداقل بنده در تحقیقاتم در این زمینه نیافتم.
مقام معظم رهبری قرآن‌گرای قرآن‌محور هستند
بعد از ارائه حجت‌الاسلام جبرئیلی که براساس مقاله مختصری از کتاب 300 صفحه‌ای خود در این زمینه ارائه داد، حجت‌الاسلام والمسلمین علی ذوعلم، محقق و پژوهشگر و استاد حوزه و دانشگاه در سخنانی در نقد ارائه‌دهنده بحث، گفت: در آثار علمی تألیفی در مورد اندیشه‌های مقام معظم رهبری باید دقت کنیم. شیفتگی نسبت به ایشان در این نوع مباحث دخالت نکند و وی را به عنوان صرفاً یک فرد متفکر مورد بحث قرار دهیم که خود ایشان هم بر این موضوع تأکید دارند.
ذوعلم با بیان اینکه سبک تعامل رهبری با مخاطبانشان برای ما درس‌آموز است، افزود: ایشان می‌فرمودند من از فلان آیه این مطلب را می‌فهمم، ولی شما هم در آن تدبر و تفکر کنید، شاید فهم درست‌تری ارائه کنید.
وی با بیان اینکه یکی از خلأهای فعلی در جامعه علمی ما روش و شیوه تخاطب و تعامل با مخاطب است که آسیب‌هایی هم ایجاد کرده است، اظهار کرد: مباحث کلامی در اندیشه رهبری باید به گونه‌ای باشد که متکلمین را قانع کند؛ یعنی تبیین علمی باید صورت بگیرد و از بیان مطالب احساسی پرهیز کنیم.
ذوعلم با بیان اینکه مطالب ارائه‌دهنده بحث با همه خوبی‌های قابل تقدیر چند نکته دارد، تصریح کرد: اول اینکه فصل‌بندی ارائه شده در مقاله کامل نیست و در فصل هفتم و هشتم مطالب به صورت مجمل است.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی وزارت آموزش و پرورش افزود: مطالب ارائه شده کمتر تحلیلی و تطبیقی و بیشتر بیاناتی است؛ ما معتقدیم که ایشان برخی موضوعات را به مباحث کلامی افزوده و روش‌های متفاوتی از دیگر متکلمان در پاسخ‌گویی به سؤالات دینی دارند و برخی اندیشه‌های ایشان متمایز است، ولی باید در کاری تطبیقی و تحلیلی و انتقادی، این مسئله را نشان دهیم.
وی با اشاره به تعبیر ارائه‌دهنده مبنی بر اینکه رهبری قرآن‌گرا نیستند، بلکه قرآن‌محور هستند، تصریح کرد: این مسئله را باید در متن نشان داد و سبک ایشان با سایر متکلمان مقایسه شود، زیرا رهبری قرآن را به عنوان منبع مستقل علمی مورد اهتمام قرار می‌دهند و به آن معتقدند.
ذوعلم با تأکید بر اینکه باید منطق پشتیبان برای مباحث کلامی رهبری بیاوریم، اظهار کرد: باید در تبیین اندیشه‌های کلامی رهبری، فراتر از نقل، استنباط کنیم که در برخی موارد، ارائه‌دهنده این کار را انجام داده‌اند، اما در برخی موارد کمتر به چشم می‌خورد.
وی با بیان اینکه بازه زمانی حضور رهبری در قم در این تحقیق مورد غفلت قرار گرفته است، ادامه داد: ایشان در درس آیت‌الله بروجردی و آیت‌الله حائری که از دروس بسیار دشوار در حوزه علمیه بود، حضور می‌یافتند که باید به آن بیشتر پرداخته می‌شد.
وی با تأکید بر اینکه روح دیدگاه کلامی رهبری باید در این بحث دیده شود، اظهار کرد: در این مقاله، نسبتی به اخباریون و مرحوم استرآبادی داده شده. همچنین از آشوری به عنوان عضو فرقان نام برده شده که در این استناد دقت بیشتری لازم است.
عدم بسندگی به توصیف و ارائه گزارش از اندیشه رهبری
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین ترخان، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در این نشست در سخنانی گفت: بنده در ابتدای تحقیقی که در مورد برخی ابعاد علمی مقام معظم رهبری دارم، ابتدا تصور می‌کردیم که توانمندی رهبری عمدتاً در حوزه مدیریتی و سیاسی است و شاید نتوانیم در ابعاد دیگر حرف نابی از ایشان داشته باشیم، ولی وقتی وارد تحقیق شدیم، مطالب ناب زیادی دیدیم.
وی خطاب به ارائه‌دهنده بحث، افزود: نباید صرفا به جنبه‌های تعریفی و توصیفی و گزارش از اندیشه‌های ایشان بسنده شود و باید به بحث توجیه ادله در فرمایشات ایشان و حتی ادله‌هایی که ایشان بیان نفرموده‌اند، پرداخته شود.
ترخان با تأکید بر اینکه توجه به لوازم و جوانب آراء رهبری ضروری است، زیرا این مسئله سبب علمی‌تر شدن بحث خواهد شد، افزود: بنده در حین تحقیقاتی که در مورد برخی ابعاد علمی رهبری دارم، با دفتر ایشان مکاتباتی در مورد لوازم و جوانب آراء ایشان داشته‌ام تا نقاط ابهام برطرف شود.
پاسخ به نقدها
حجت‌الاسلام جبرئیلی همچنین بعد از شنیدن نقد ناقدان گفت: مجموعه این اثر در 300 صفحه در حال تدوین است، بنابراین برخی نقائص بیان شده ناظر به این است که این بخش در اختیار ناقدان نبوده است، چون مقاله مختصری از این مطلب به آنان ارائه شد. ضمن اینکه کلام سیاسی رهبری در بخش دیگری از پژوهشگاه در حال انجام است، لذا بنده به آن نپرداخته‌ام.
جبرئیلی با اشاره به نقدهای صورت گرفته در مورد استناد عملی و پشتیبان منطقی برای آراء کلامی رهبری، بیان کرد: معتقدم باید کار در دو مرحله انجام شود: اول تبیین آراء و اندیشه‌های ایشان، سپس بحث تمایز آراء وی با دیگران و بعد ادله و استنادات. از این رو در این جلد تنها به تبیین پرداختم، ولی اگر قرار باشد در کنار تبیین استدلال و منطق هم آورده شود، مطلب طولانی و به مجلدات دیگر کشیده خواهد شد، زیرا ایشان بیانات، ادله و تفسیر و ورود نو و جدید زیادی به خصوص در توحید و امامت دارند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: بنده قرآن‌محوری را با قرآن‌گرایی دو چیز می دانم، زیرا قرآن‌گرایان برخی عالمان هند و پاکستان و ... هستند، ولی معتقدم که رهبری قرآن‌گرا نیستند، ولی قرآن‌محور هستند.
وی تأکید کرد: برای تأمین منطق پشتیبان هم ما آمادگی داریم و معتقدم این کار ممکن است، ولی تبدیل به اثری چند جلدی خواهد شد. همچنین در مورد تمایزات کلامی ایشان با دیگر متکلمین و مباحث تطبیقی نیز چون باعث طولانی شدن مطالب می‌شد، کمتر سراغ آن رفته‌ایم وگرنه می‌توانیم آراء کسانی مانند علامه طباطبایی، شهید مطهری، آیت‌الله مصباح و دیگران را بیاوریم و به صورت تطبیقی بحث کنیم.
نوآوری کلامی رهبری
جبرئیلی با اشاره به برخی نقدها مبنی بر اینکه آیا قرار است در این تحقیق از مقام معظم رهبری به عنوان متکلمی جدید و دارای مکتب بحث شود یا خیر تأکید کرد: اگر نوآوری در مباحث مقام معظم رهبری نبود، ما سراغ این بحث نمی‌رفتیم؛ بنده معتقد نیستم ایشان کلام جدیدی تأسیس کرده‌اند، ولی ایشان نگاه نو و جدیدی به مطالب کلامی به خصوص در نبوت و امامت دارند که در کلام قابل توجه است. از جمله ایشان در سال 53 مباحثی مطرح کرده‌اند که در انسانی که آن را امروز می‌خواند، تحول ایجاد می‌کند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: بنده معتقد نیستم که چون ایشان رهبر است، ما به مباحثشان بپردازیم، بلکه ایشان واقعا در عرصه‌های علمی مختلف که تحت تاثیر جایگاه سیاسی کمتر مورد توجه است، حرف برای گفتن دارند.
همچنین در این کرسی، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدوی‌راد، استاد دانشگاه تهران در سخنانی به بیان خاطراتی از حضور خود در جلسات تفسیر و کلاس‌های درس ایشان از جمله مکاسب در مشهد پرداخت و تأکید کرد: مقام معظم رهبری برای شروع در مباحث کلامی معتقد بودند که باید از بحث نبوت شروع کنیم تا انگیزش در مخاطب ایجاد شود.
وی افزود: رهبری مباحث خود را قبل از انقلاب همواره طوری مطرح می‌کردند که در مخاطب ایجاد حرکت و تحول کند و این مسئله در تفسیر سوره برائت و در سایر مباحث ایشان دیده می‌شود.
مهدوی‌راد اظهار کرد: توجه به واقع جامعه همچنین سنن الهی از دیگر مباحثی است که در اندیشه‌های کلامی مقام معظم رهبری بسیار پررنگ بوده و هست و در مجموع باید شاگردان ایشان اندیشه وی را بسط و توسعه داده و معرفی کنند؛ ایشان مطالبی در برخی آثار دارند که کم‌نظیر است و اگر در همان دوره‌ای که بیان فرمودند توسط شاگردانشان بسط داده می‌شد، جریانسازی صورت می‌گرفت.
یادآور می شود، کرسی علمی - ترویجی «بررسی اندیشه‌های کلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای» به همت گروه کلام پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با حضور اساتید و صاحب‌نظران این حوزه همچنین برخی دانشجویان پردیس فارابی دانشگاه تهران برگزار شد.
در این کرسی علمی، حجج‌اسلام محمدعلی مهدوی‌راد و علی ذوعلم به عنوان ناقد حضور داشت؛ همچنین دبیر علمی این کرسی، حجت‌الاسلام محمدباقر پورامینی بود.
انتهای پیام
