چرایی جذابیت شریعتی در جنوب شرق آسیا/ تدوین پایان‌نامه‌ شریعتی و حسین العطاس

گروه بین‌الملل ـ «تئو لی‌کن»، پژوهشگر مالزیایی، دکتر علی شریعتی را یکی از چهره‌های مهم ایرانی دانست که در جنوب شرق آسیا شناخته شده است و بسیاری از فرهیختگان و روشنفکران علمی دانشگاهی جذب آثار و اندیشه‌های وی شده‌اند.

«تئو‌ لی‌کن»، پژوهشگر اهل کوالالامپور، پایتخت مالزی، لیسانس و فوق لیسانس خود را در رشته حقوق اخذ کرد و سپس در مقطع دکتری در رشته جامعه‌شناسی به تحصیل پرداخت و پایان‌نامه خود را با موضوع مقایسه آرای «حسین العطاس»، اندیشمند مالزیایی، با اندیشه‌های علی شریعتی نوشت. وی اکنون در حال گذراندن مقطع فوق دکتری در ایران است. این پژوهشگر مالزیایی علی شریعتی را یکی از چهره‌های مهم ایرانی می‌داند که آثار و افکارش به ویژه در دهه 70 و 80 میلادی بر جامعه علمی و روشنفکری دینی مالزی تأثیرگذار بوده است.

وی همچنین معتقد است بسیاری از محافل علمی و دانشگاهی جنوب شرق آسیا با اندیشه‌های شریعتی آشنا هستند و یکی از مهم‌ترین متفکران ایرانی که آثار و افکارش در محافل علمی و جنوب شرق آسیا تأثیر گذاشت و پژوهش‌هایی درباره او در مالزی انجام شد، این نویسنده و نظریه‌پرداز ایرانی بوده است.

به مناسبت 29 خرداد(امروز)، چهل ودومین سالگرد درگذشت دکتر علی شریعتی با تئو لی‌کن گفت‌و‌گو کردیم تا با میزان شناخت مردم جنوب شرق آسیا به ویژه مالزی با اندیشه‌ها و افکار شریعتی بیشتر آشنا شویم. وی گفت: در سطح عمومی مردم چندان با افکار شریعتی آشنا نیستند، اما در محافل دانشگاهی، استادان و دانشجویان او را می‌شناسند. به ویژه پس از انقلاب اسلامی، دانشجویان مالزیایی بیشتر به اندیشمندان ایرانی جذب شدند و شریعتی یکی از مهم‌ترین چهره‌های ایرانی بود که آثار و افکارش بر جامعه علمی و روشنفکری دینی جنوب شرق آسیا تأثیر گذاشت و پژوهش‌هایی درباره او در مالزی انجام شد.

تئو لی‌کن افزود: از دیدگاه اهل فرهنگ مالزی، اهمیت اندیشه‌های شریعتی بیشتر در این است که درباره لزوم بازگشت به اندیشه‌های اسلامی، نظریه‌پردازی کرده و بر اهمیت دین و نقش آن در پیشرفت جامعه تأکید می‌کند. رویکرد وی به ارزش‌های اخلاقی، به ویژه تأکید بر جایگاه ارزش‌های اسلامی برای پیشرفت جامعه، مشخصه‌ای است که توجه روشنفکران مالزی را به خود جلب کرده است. از همین رو بسیاری از آثار شریعتی مانند «فاطمه، فاطمه است»، «حج» و نوشته‌های او درباره عدالت و نقش روشنفکران مسلمان به زبان مالایی و اندونزیایی ترجمه شده است.

پایان‌نامه‌ای برای مقایسه شریعتی و اندیشمند مالزیایی

تئو لی‌کن درباره پایان‌نامه دکتری خود که در آن به مقایسه افکار شریعتی و «سیدحسین العطاس» اندیشمند مالزیایی پرداخته است، گفت: در دهه 70 و 80 میلادی یعنی در آستانه انقلاب اسلامی ایران و پس از آن، بسیاری از روشنفکران مالزیایی از اندیشمندان ایرانی مانند شریعتی، استاد مطهری و امام خمینی تأثیر پذیرفتند. این باعث شد برای رساله دکتری خود به سراغ تحقیق درباره اندیشمندان ایرانی بروم و افکار دو اندیشمند مشهور مالزیایی و ایرانی را با یکدیگر مقایسه کنم.

رویکرد شریعتی به سرچشمه‌های اسلام، الهام‌بخش اندیشمندان مالزی

وی درباره شباهت‌ها و تفاوت‌های روشنفکری اسلامی در ایران و مالزی بیان کرد: با توجه به شرایط خاص ایران، مسیری که این کشور به لحاظ تاریخی، فرهنگی و سیاسی طی کرده است با مالزی تفاوت دارد. با این حال در آثار روشنفکران مسلمان مالزیایی شباهت‌هایی هم با اندیشمندان ایرانی وجود دارد که در آثار حسین العطاس می‌توان برخی از این شباهت‌ها را دید. از جمله اینکه هر دوی آنها بر اهمیت فرهنگ اسلامی و ارزش‌های دینی و اخلاقی و معنویت جامعه تأکید داشتند. العطاس همانند شریعتی معتقد بود پیشرفت جامعه بدون ارزش‌های دینی و اخلاقی و معنویت اسلامی بسیار دشوار است، اما با توجه به تفاوت‌های این دو جامعه (مثلاً اینکه در ایران تغییر اساسی در نظام حکومتی را شاهد بودیم اما در مالزی چنین پدیده‌ای رخ نداده است) بین رویکرد این دو اندیشمند به اسلام تفاوت‌هایی دیده می‌شود.

تأکید بر بازگشت به فرهنگ خودی؛ عامل جذابیت شریعتی

این محقق مالزیایی درباره جنبه‌های جذاب تفکر شریعتی برای مردم شرق آسیا افزود: تأکید شریعتی بر بازگشت به فرهنگ خودی به جای تکیه بر فرهنگ‌های بیگانه برای مسلمانان جنوب شرق آسیا جالب است. آنها با تکیه بر جنبه‌های مثبت فرهنگ خود اعتماد به نفس بیشتری احساس و سعی می‌کنند هویت مستقل خود را حفظ کنند؛ آنها فکر می‌کنند با تکیه بر فرهنگ خودی می‌توانند در جنبه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بیشتر پیشرفت کنند.

تئو با بیان اینکه در حال حاضر در حال تحقیق بر روی اندیشمندان و فلاسفه معاصر ایرانی به ویژه اندیشمندان پس از انقلاب و اهمیت و تأثیر آنها بر جامعه ایران است، ابراز امیدواری کرد که بتواند در آینده اندیشمندان ایرانی و فرهنگ ایران را به جامعه علمی و دانشجویان مالزیایی بیشتر معرفی کند.

این صاحب‌نظر مالزیایی درباره شناخت خود از جامعه ایران پیش از آغاز مطالعاتش در این باره گفت: قبل از اینکه به ایران بیایم، مطالب زیادی درباره تاریخ غنی و فرهنگ این کشور خوانده بودم و درباره شاعران بزرگ ایرانی مانند حافظ و سعدی اطلاعات خوبی کسب کرده بودم. اکنون که به ایران آمده‌ام، نزدیکی بیشتری با ایرانیان احساس می‌کنم و از نزدیک در فضای فرهنگی ایران حضور دارم و از این بابت بسیار خوشحالم.

وی درباره شباهت‌های جامعه ایران و مالزی نیز گفت: دین اسلام برای مردم مالزی همانند ایرانی‌ها بسیار مهم است و ما در تمام جنبه‌های سیاسی، اقتصادی اجتماعی و فرهنگی خود به اسلام رجوع می‌کنیم.