پیوست شگفت هنر با مفاهیم قرآن

محمدمهدی راضی متولد سال 1348 که بیش از 40 سال در حوزه هنرهای قرآنی فعالیت دارد و به عنوان نخستین ایده‌پرداز رشته‌های دانشگاهی هنرهای قرآنی در جهان اسلام شناخته می‌شود، در گفت‌وگو با ایکنا از یزد با اشاره به اینکه هنر نقاشی‌خط پیوست شگفتی با مفاهیم قرآنی و حوزه‌های فرهنگی و ادبی دارد گفت: نقاشی‌خط به صورت محض یک انرژی بصری محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: هنر نقاشی‌خط در هنرهای معاصر دارای جایگاه ویژه‌ای است و یک هنر ناب ایرانی و بین‌المللی محسوب می‌شود که با رویکردها و کاربردهای گوناگون توانسته در فضای هنرهای تجسمی به ارتقای خود ادامه دهد و روز به روز گسترده‌تر شود. این هنر هم در شکل دکوراتیو و هم در شکل مفهومی به زیبایی ورود کرده و همچنین در فضای شهری و محیطی و در محیط زندگی اثر شگرفی گذاشته است.

راضی با اشاره به اینکه برخی آثار به صورت بداهه کار شده است افزود: بداهه شکل کلاسیک ندارد، و فضای طراحی‌گونه در این قسمت غالب است و هنرمند با توجه به ساختار متشکل از فرم و محتوا، صورت و معنا و احساس هنرمند که سه رأس مثلث ساختار هستند، اثری خلق می‌کند و لذا شکل‌گیری اثر مهم و مؤثر است.

بیشتر بخوانید: 

• طراحی و اجرای پروژه آیه «وَ إن يكاد» توسط هنرمند یزدی
• بنیاد نخبگان یزد مزین به آیات قرآن شد

این هنرمند ممتاز استان یزد با اشاره به ویژگی‌های بداهه‌نویسی گفت: در ابتدا هنرمند باید به ساختار حروف تسلط داشته باشد و حروف را تجربه کرده و در این زمینه توانمند باشد تا بتواند فرم‌های مختلف از حروف را کار کند. معمولاً کارهای بداهه کاملاً احساسی است و ساختار خاصی دارد و لذا دست هنرمند برای خلق اثر باز بوده و معمولاً فضای مدرن حاکم است و چیزی متفاوت از شکل‌های دیگری که در کلاسیک تعریف شده، است.

وی ادامه داد: در بداهه باید اثری جدید خلق شود که نمونه آن وجود نداشته باشد و گاهاً خود هنرمند هم نمی‌تواند آن را تکرار کند و لذا قابل تکرار نیست چون هنرمند هنگام خلق اثر، بُعد معنوی و حسی خاصی دارد.

اثری که در کتاب هنرمندان صاحب سبک جهان چاپ شد

راضی، غالب آثارش در کار بداهه، را در واژه‌هایی همچون «الله»، «بسم الله»، «بسم الله الرحمن الرحیم» خواند و به برگزاری جشنواره «بسم الله» که هر ساله در تهران برگزار می‌شود،  اشاره کرد و گفت: خوشبختانه در دهه 80 در این جشنواره شرکت و توانستم رتبه اول را کسب کنم و با توجه به اینکه اثر بنده به لحاظ کیفی در سطح بالایی قرار داشت، رتبه دوم و سوم از سوی داوران انتخاب نشد. نکته جالب اینکه حتی در دوره‌هایی بود که این جشنواره بین‌المللی برگزار شد و قصد شرکت داشتم، اما اجازه داده نشد و آثار بنده را در بخش اساتید به‌ نمایش گذاشتند و لوح تقدیر هفتمین جشنواره جهانی بسم الله را بدین گونه دریافت کردم.

این هنرمند قرآنی استان یزد ادامه داد: نکته حائز اهمیت در این جشنواره، اینکه «الله» که کلمه‌ای جامع و در بین تمامی صفات خداوند کامل‌ترین واژه است و بی‌نهایت تنوع فرم در این کلمه وجود دارد، انتخاب شده تا هنرمندان بیشتری در این جشنواره شرکت کنند و خوشبختانه تعداد زیادی از هنرمندان کشورهای مختلف نیز در این جشنواره شرکت می‌کنند.

راضی؛ سبک ترسیمی را از دیگر سبک‌ها در خلق اثر دانست و اظهار کرد: در این سبک هنرمند باید طراح باشد و دوره‌های تخصصی گرافیک را گذرانده باشد و طراحی را خوب بداند، چون در این سبک هنر معاصر در حوزه نقاشی‌خط و طراحی حروف کار می‌شود و بخش عمده نقاشی‌خط در این فضا است که دانش طراحی و گرافیک می‌تواند در طراحی و خلق اثری متفاوت مؤثر باشد.

وی که در نمایشگاه و رویداد بین‌المللی اساتید منتخب جهان در عمان در سال 2006 دعوت شد و در سبک قرآنی گلستان اثر خود را ارائه کرد بیان کرد: نام مبارک الله را در شکلی بدیع به نمایش گذاشتم و این اثر در کتاب هنرمندان صاحب سبک جهان به چاپ رسید، در این رویداد جهانی لوح تقدیر خود را از وزیر وقت فرهنگ عمان، هیثم بن طارق که پادشاه فعلی است، دریافت کردم.

راضی ادامه داد: چه خوب و بجاست که این‌ آثار بدیع  و فاخر قرآنی مورد حمایت جدی شورای شهر و همچنین بنیاد نخبگان و نهادهای پُر درآمد صنعتی مثل کارخانجات قرار گیرد و در مورد آن سرمایه‌گذاری شود همانگونه که بسیاری از نهادهای پُر قدرت مالی از فوتبال و والیبال حمایت می‌کنند و حمایت‌های میلیاردی را در دستور کار خود دارند.

وی افزود: هنگامی که در مورد ترویج فرهنگ قرآن صحبت می‌شود، همه نگاه‌ها به این سمت می‌رود که محفل و یا مراسمی برگزار و سخنرانی و تلاوت قرآن صورت گیرد، این در حالی است که بخشی از ترویج، ابعاد هنری دارد و معمولاً کمتر مورد توجه است. بنابراین درخواست دارم مدیران و مسئولان بیش از گذشته به هنرهای قرآنی توجه داشته باشند و هنرمندان قرآنی مورد حمایت باشند.

راضی افزود: ما در کشوری اسلامی زندگی می‌کنیم و هنرمندان این مرز و بوم، صادقانه در حال فعالیت هستند و در حوزه‌های مختلف تأثیرگذار هستند و اگر به هر نحوی مورد حمایت قرار گیرند، اهمیت دارد چرا که وقتی هنرمند و یا قاری و یا حافظ قرآن انگیزه داشته باشد، تأثیرگذاری بیش از پیش را شاهد خواهیم بود و بویژه اینکه نسل جوان هم تشویق می‌شوند.

توجه کمرنگ مسئولان به هنرهای قرآنی 

این هنرمند قرآنی گفت: متأسفانه توجه مسئولان در حوزه هنرهای قرآنی بسیار کمرنگ است، بنده 30 سال است در نمایشگاه‌های مختلف بویژه قرآن شرکت می‌کنم ولی حقیقتاً اتفاق خاصی برای هنرمندان قرآنی نیفتاده و مورد حمایت باشند تا بتوانند این مسیر را ادامه دهند.

وی با اشاره به اینکه در حوزه خط از سوم ابتدایی فعالیت داشته‌ام گفت: در مقطع راهنمایی در مسابقات مختلف ویژه نوجوانان شرکت کردم که خوشبختانه رتبه اول را کسب می‌کردم. در هنرستان نیز رشته گرافیک را انتخاب و در این مقطع نیز حائز رتبه‌های برتر شدم.

راضی با اشاره به اینکه فعالیت در خوشنویسی و نقاشی‌خط را به صورت جدی از هنرستان آغاز کردم، بیان کرد: با توجه به علاقه‌ای که داشتم، پیگیر بودم و گاهی همراه خانواده در تهران حضور یافته و از نزدیک آثار اساتید برجسته را مشاهده می‌کردم و خوشبختانه خانواده نیز همراه و مشوق من بودند.

وی که 30 سال است، در دانشکده‌ها و هنرستان‌های یزد تدریس می‌کند بیان کرد: تدریس در این رشته نیز بی‌تأثیر نبود و در گسترده دیده شدن کار و متنوع شدن آثار موثر بوده است. 

راضی با اشاره به اینکه بحث بداهه به پیگیری، تمرین زیاد، دست قوی و ذهن خلاق و پویا نیاز دارد، ترسیم را بخش دیگری از فعالیت در این حوزه دانست که یک هنرمند باید آثار سایر هنرمندان برجسته را دیده و ایده بگیرد. 

وی، «پردیس»، «شیدا»، «افرا» را از دیگر سبک‌هایش دانست و با اشاره به ابداعاتی که در حوزه خوشنویسی داشته است گفت: خط‌هایی همچون شمیم، سلام، ایشکا، آهو، ناپیوسته و ایساتیس از خطوطی هستند که تاکنون ابداع کرده‌ام. همچنین در کشورهای مختلف از جمله آفریقا، قطر، عمان، مجارستان، اکراین، ایتالیا ورکشاپ‌هایی برگزار شده که مورد استقبال قرار گرفته است.

این هنرمند قرآنی استان یزد در پایان گفت: ایده رشته‌های هنرهای قرآنی برای دوره‌های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا که مدت‌هاست به دانشگاه یزد تقدیم کرده‌ام، اخیراً مورد حمایت جدی وزارت علوم دانشگاه یزد و بنیادنخبگان یزد گرفته است و توسط ریاست دانشکده الهیات دانشگاه یزد درحال پیگیری است. امیدوارم مدیران دانشگاه یزد زمان را غنیمت شمرده و این موضوع را برای اولین مرتبه در جهان اسلام هرچه زودتر به انجام برسانند. در این خصوص انتظار می‌رود وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی بویژه معاونت قرآنی این وزارتخانه هم حمایت جدی داشته باشد.

خبرنگار: اعظم السادات میرجلیلی