توازن و تعادل؛ مهم‌ترین شاخصه تربیت اسلامی
یک مدرس دانشگاه با بیان اینکه سیدقطب در تفسیر فی ضلال القرآن می‌فرماید توازن و تعادل قانون بزرگی در برنامه اسلامی است، گفت: تعادل یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های تربیت اسلامی است که باید به آن توجه اساسی کرد.
فرشته رضیان، مدرس دانشگاه فرهنگیان و فعال قرآنی در گفت‌وگو با ایکنا از همدان اظهار کرد: تعادل به معنای توجه منطقی و خردگرایانه است، نه توجه عاطفی و احساسی. تعادل می‌تواند تبلور حق‌گرایی و آرامش در جامعه باشد. گاهی در جامعه اسلامی خلل و نقصان در تربیت اسلامی دیده می‌شود که ردپای آن از عدم تعادل در تربیت رفتارهای انسانی است.
وی یادآور شد: تفسیرهای المیزان و تفسیر فی ضلال القرآن از تفاسیری است که نگاه اجتماعی به قرآن دارد و به‌خوبی به بحث تعادل در آن پرداخته شده است. نظام اسلامی، نظام توازنی و مبتنی بر توازن اقتصادی، اجتماعی، معیشتی و... در میان توده‌های مردم است؛ خداوند در آیه ۱۴۳ سوره بقره می‌فرماید: «وَكَذَٰلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا؛ و بدين گونه شما را امتى ميانه قرار داديم.»
رضیان ادامه داد: امروزه جامعه اسلامی در برخی جنبه‌های اعتقادی، فرهنگی، خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی دچار افراط و تفریط شده است، به‌طوری که با چالش‌های جدی در تمدن بشری مواجه شده است. به عبارت دیگر در جنبه اعتقادی دچار تندروی و افراط شده، در حوزه‌های فرهنگی واژه‌هایی همچون احساس، احسان و ایثار رنگ باخته است، در مهار غرایز بشر از راهبردهای صحیح غفلت کرده، در بعد خانوادگی تفریط عاطفی مشاهده می‌شود و در جنبه‌های اجتماعی نیز بشر به عدم حساسیت در برابر ناهنجاری‌های اجتماعی دچار گشته است.
بیشتر بخوانید:
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: در امور اقتصادی تعادل در تصمیم‌گیری کمتر مشاهده می‌شود و اسراف نمود بیشتری یافته است. درحالی که خداوند در سوره فرقان، آیه ۶۷ به مبحث تعادل اشاره کرده و می‌فرماید: «وَالَّذِينَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَٰلِكَ قَوَامًا؛ و آنان که وقتی انفاق می‌کنند، نه از حد معمول و متعارف می‌گذرند و نه تنگ می‌گیرند، و انفاقشان همواره میان این دو در حد اعتدال است.» همچنین در آیه ۲۷ سوره اسراء نیز به تعادل اقتصادی تأکید شده است، به‌گونه‌ای که در این آیه خداوند می‌فرماید: «إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ ۖ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا؛ مبذران و مسرفان برادران شیطانهایند، و شیطان است که سخت کفران نعمت پروردگار خود کرد.» آقای گنابادی در تفسیر بیان السعاده فی مقامات العباده با اشاره به آیه ۲۷ سوره اسراء می‌فرماید تبذیر عطا کردن به غیر مستحق است و یا عطا کردن به مستحقی است که بیش از حقش باشد و تأکید قرآن به دادن بدون تبزیر همان اقتصاد تعادلی است.
وی ادامه داد: امام صادق(ع) می‌فرماید تقوای خدا را داشته باشید و اسراف و بخل نورزید و بین آن دو در تعادل باشید. بر این اساس در انفاق به خویشاوندان، در راه‌ماندگان و حتی فقرا باید به قید تبزیر دقت کرد که این انفاق به اسراف نینجامد.
رضیان اظهار کرد: در آیه 29 سوره اسراء «وَلَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَىٰ عُنُقِكَ وَلَا تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَحْسُورًا و دستت را بخیلانه بسته مدار که از انفاق در راه خدا باز مانی و به‌طور کامل هم در انفاق دست و دل باز مباش که چیزی برای معاش خودت باقی نماند که در نهایت نزد شایستگان نکوهیده و در زندگی خود درمانده گردی.» نیز فرد بخیل به فردی تشبیه شده که اعضای بدن او را با غل و زنجیر بسته باشی؛ به عبارتی به این فرد، فرد مغلول الید گفته می‌شود. در این آیه گردن بستن کنایه از بخشش نکردن است درست در مقابل بسط ید که کنایه از بذل و بخشش است. این تعبیر قرآن کریم بلیغ‌ترین و رساترین تعبیر قرآن در نهی از افراط و تفریط در انفاق است.
این فعال قرآنی در همدان تأکید کرد: سیدقطب ذیل این آیه در تفسیر فی ضلال القرآن می‌فرماید توازن و تعادل قانون بزرگی در برنامه اسلامی است. غلو و زیاده‌روی همچون کوتاهی ورزیدن و تنگ چشمی به توازن و تعادل زیان می‌رساند. به تعبیر قرآن کریم فردی که تعادل ندارد همچون محصور است، حصیر به چهارپایی گفته می‌شود که به سبب ضعف و عجز باید بایستد. به عبارتی تنگ چشمی و اسراف انسان را درمانده و ناتوان می‌کند.
وی با بیان اینکه انسان در دو حالت بخل و اسراف موجب سرزنش است، افزود: بر همین اساس خداوند بر موضوع میانه‌روی تأکید کرده است و در آیه ۱۵۲ سوره انعام می‌فرماید: «وَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ؛ و پيمانه و وزن را از روى عدل تمام كنيد.»
رضیان اضافه کرد: علامه طباطبایی در تفسیر این آیه از قرآن کریم می‌گوید در میزان و ایفای به قسط به مفهوم عمل‌کردن بدون اجحاف باید رعایت شود همچنین سیر قطب بر رعایت تعادل در دادن مال یتیم تأکید می‌کند و می‌گوید اگر مال یتیم را می‌خواهید تقسیم کنید حتما به مبحث انصاف و تعادل دقت کنید.
عاطفه ابرار پیراسته
انتهای پیام
