انواع پرسش و معروف‌ترین نشانه‌های آن در قرآن
داده‌ها و یافته‌های قرآن‌پژوهان نشان می‌دهد که در ۸۰ درصد سوره‌های قرآن استفهام به کار رفته است. افزون بر آنکه در بسیاری از سوره‌ها بیش از یک پرسش مطرح شده است.
حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین، به مناسبت ایام رحلت حضرت عبدالعیظم الحسنی(ع) یادداشتی را با محور «انواع پرسش در قرآن» نوشته که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
فردا، وفات حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) است. عالم ربانی که امام هادی(ع) زیارت مزار او را معادل زیارت امام حسین(ع) برشمرده است.
چنانچه اشاره شد، بسیاری از معارف، آموزه‌ها و پیام‌های قرآنی با اسلوب پرسشی (استفهامی)، به مردم ابلاغ شده است. داده‌ها و یافته‌های قرآن‌پژوهان نشان می‌دهد که در ۸۰ درصد سوره‌های قرآن استفهام به کار رفته است. افزون بر آنکه در بسیاری از سوره‌ها بیش از یک پرسش مطرح شده است.
قبل از آنکه به بررسی و تحلیل سوره‌ها و آیات قرآن با اسلوب استفهامی بپردازیم، لازم است درباره انواع پرسش (استفهام) و مشهورترین علامت‌های (ابزار) آن در قرآن کریم، توضیح کوتاهی ارائه شود. پرسش (استفهام)، طلب فهم و کسب خبر است و اصل در پرسشگری، درخواست و کسب آگاهی است تا آنجا که در ضرب‌المثل فارسی آمده است «چو دانی و پرسی، سؤالت خطاست».
این ضرب‌المثل به نحوی تفسیر کلام امام علی(ع) است که فرمود: «سَل تَفَقُّها؛ برای آموختن، پرسش کنید» با وجود این در بسیاری از آیات و عبارت‌ها، معنای حقیقی و اولیه پرسش‌ها مد نظر نیست و مقاصد و اغراض دیگری مانند شگفتی، تحسین، تأکید، تقریر، تعجب، توبیخ، تعظیم، وعید، تشویق، تمنا، تذکر، انکار و ... مورد توجه است که ان‌شاءالله در وقت مقتضی به دلائل آن اشاره می‌شود.
اهل ادب، کاربرد استفهام در مقاصد مزبور را معانی مجازی استفهام می‌دانند؛ هر چند برخی معتقدند که استعمال پرسش در مقاصد مزبور، جملات و عبارت‌ها را از ماهیت استفهامی آن خارج می‌کند. معروف‌ترین علامت و ابزار پرسش (استفهام) در قرآن کریم شامل أَ و هَلْ، به معنای آیا؛ مَن، چه کسی؛ ما، چه چیزی؛ متی، چه وقت و چه زمانی؛ أینَ، کجا؛ کَیْفَ، چطور و چگونه؛ ایّ، کدام؛ ایّان، چه زمان و... است.
در گفتار بعد از پایان قرآن کریم، به بررسی و تحلیل سوره‌ها و آیاتی می‌پردازیم که اسلوب پرسشی دارند. با چنین توضیحی سوره ماعون، اولین سوره‌ای است که مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد. سوره ماعون با این پرسش آغاز می‌شود که آیا دیدید کسی را که روز جزا را انکار می‌کند؟ قرآن کریم به مشخصات شخصی، انکار کننده قیامت، نظری ندارد، بلکه در این سوره به مشخصات رفتاری و عملکردی منکر قیامت پرداخته است.
برای آمادگی بیشتر برای ورود به تحلیل و بررسی این سوره، توصیه می‌شود درباره پرسش مزبور تأمل کنید. قبل از آنکه پاسخ این پرسش را از این سوره دریافت کنید، باید بدانید که شما چه مؤلفه‌هایی را برای کسی که قیامت را تکذیب می‌کند، در نظر می‌گیرد؟ جواب خود را با پاسخ قرآن کریم مقایسه کنید. در گفتار بعد به تحلیل و شرح سوره ماعون می‌پردازیم.
انتهای پیام
