نگاهی به زندگی علامه طباطبايی «مفسر المیزان»

به گزارش ایکنا از آذربایجان‌شرقی، ۳۸ سال پیش در چنین روزی علامه طباطبایی به دیدار حق شتافت. علامه سیدمحمدحسین طباطبایی، سال 1281 شمسی در شهر تبریز در خیابان مسجد کبود، در منزل شخصی پدرشان حاج سیدمحمد آقا طباطبایی متولد شدند. مادر ایشان نیز ربابه خانم از فامیل یحیوی تبریز، دختر غلامعلی یحیوی و از اشراف تبریز بودند. چهار یا پنج سال پس از تولد ایشان، خداوند برادری به ایشان عطا می‌کند که او را محمد حسن نام می‌نهند و کمی پس از تولد محمد حسن، مادر ایشان فوت می‌کند. تقریباً پنج سال بعد، پدر ایشان هم فوت می‌کند. در این زمان دو برادر یکی 9 سال و دیگری پنج ساله بودند.

سيدمحمدحسين همان‌طور كه روش درسی آن روزها بود، به فراگيری قرآن پرداخت و سپس از سن ۹ سالگی به مدت شش سال به همراه برادرش، از اديبی به نام شيخ محمدعلی سرائی،‌ كتاب‌هايی چون گلستان، بوستان، نصاب‌الصبيان، انوار سهيلی، تاريخ عجم، منشات اميرنظام و ارشاد الحساب را فرا گرفت و علاوه بر آن، زير نظر ميرزاعلی نقی خطاط به يادگيری فنون خوشنويسی پرداخت. ايشان پس از طی دوران تحصيل در مكتب‌خانه، راهی مدرسه طابيه تبريز شد تا تحصيلات خود را در علوم دينی دنبال كند. در همان ايام، وقتی ۲۳ سال بيشتر نداشت، تصميم به ازدواج می‌گيرد. از يكی از بستگانش خواستگاری می‌كند و چون فاميل بودند، با اين ازدواج موافقت می‌كنند. يك سال بعد از ازدواج بود كه سيدمحمدحسين مزه پدر شدن را می‌چشد و اسم فرزند اولش را، محمد می‌گذارد.

سيدمحمدحسين و برادرش سيدمحمدحسن در سال ۱۳۰۴ هجری ‌شمسی تحصيلات مقدماتی را در مدرسه طالبيه تبريز به پايان رساندند. اما روح پرعطش آنان هنوز سيراب نشده بود.

این دانشمند فرزانه 11 سال در کنار مرقد امیرالمومنین علی بن ابی طالب(ع) علم آموخت و در این میان فقه، اصول، فلسفه، ریاضیات، رجال را از محضر استادانی همچون آیت‌الله نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی، سیدحسین بادکوبه‌ای، سید ابوالقاسم خوانساری، حجت، حاج میرزا علی ایروانی و میرزا علی اصغر ملکی یاد گرفت.

این عالم بزرگ در سال 1314 به زادگاهش برگشت و دوران 10 ساله اقامتش در تبریز همراه با تدریس و تألیف سپری شد و فصلی جدید از حیات وی را فراهم کرد. علامه طباطبايی، در سال ۱۳۳۳ هجری ‌شمسی نگارش تفسيرالميزان اثر بزرگ خويش را آغاز كرد و ۱۷ سال طول كشيد تا آن را به پايان برساند؛ اثری جالب و دلنشين كه نظير آن تا به حال نوشته نشده است.

به عقيده آيت‌الله العظمی خويی، علامه برای نوشتن اين اثر، خود را تصفيه كرده بود. شهيد مطهری هم می‌گويد: «همه تفسيرالميزان با فكر نوشته شده... من معتقدم بسياری از اين مطالب از الهامات غيبی است. كمتر مشكلی در مسائل اسلامی و دينی برايم پيش آمده كه كليد حل آن را در تفسيرالميزان پيدا نكرده باشم.»

علامه شاگردانی همچون آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی، شهید مرتضی مطهری، آیت‌الله جوادی آملی، آیت‌الله مصباح یزدی، شهید مظلوم آیت‌الله دکتر بهشتی ، شهید باهنر و دهها دانشمند و عالم دیگر را به جهان اسلام تقدیم کرده است.

سرانجام روح پاک و الهی حکیم عارف و مفسر وارسته در 18 محرم 1402 قمری (24 آبان 1360 شمسی ) به دیار ملکوت رهسپار شد. پیکر مطهر علامه محمد حسین طباطبایی در قم آرمیده است.

از این عالم فرزانه علاوه بر تفسیر بزرگ المیزان، بدایه الحکمه، نهایه الحکمه، اصول فلسفه و روش رئالیسم حاشیه بر کفایه، شیعه در اسلام، مجموعه مذاکرات با پروفسور هانری کربن، خلاصه تعالیم اسلام روابط اجتماعی در اسلام، انسان و اجتماع و رشد اجتماعی به یادگار مانده است.