اقتصاد سالم از منظر قرآن

آموزه‌های مکتب دینی نورانی اسلام در همه ابعاد زندگی انسان جهت نیل به سعادت دنیوی و اخروی از سوی خداوند در اختیار او قرار داده شده است. بدون تردید یکی از مهم ترین ابعاد زندگی انسان بعد اقتصادی است که در متون دینی هم به این بعد از زندگی توجه زیادی شده است.

امور اقتصادی، بخش مهمی از زندگی انسان را به خود اختصاص داده است. جهت‌دهی و سامان‌بخشی اقتصاد از این قضیه مستثنی نیست؛ بنابراین برای یافتن اصول اساسی در مسائل اقتصادی نیز باید به آنچه خالقِ انسان و زندگی نازل کرده، مراجعه کرد. حیات طیبه‌ای که او معرفی کرده، شناسایی، مسیرهای منتهی به او را چاره کرده است. اختلاف اساسی بین اقتصاد اسلامی و اقتصاد کلاسیک، همین جا بروز می‌کند که اقتصاد اسلامی مبتنی بر وحی، و اقتصاد کلاسیک بر اندیشه بشری استوار است؛ در نتیجه بر اساس آزمون و خطا پیش می‌رود و در مواجهه با بحران‌ها، مرتّب خود را تعدیل می‌کند و از اصول پذیرفته خویش دست می‌‌کشد.

انسان در اقتصاد سالم نباید خدا را فراموش کند

حجت‌الاسلام سیفعلی محمدزاده، امام جمعه شبستر در گفت‌وگو با ایکنا از آذربایجان‌شرقی، اظهار کرد: تجارت و کسب و کار و اقتصاد سالم نباید باعث شود که انسان خدا را فراموش کند و باید داد و ستد با هدف ذکر الهی انجام پذیرد.

وی افزود: یکی از مهم‌ترین ابعاد زندگی انسان بعد اقتصادی است که در متون دینی هم به این بعد از زندگی توجه زیادی شده است تا این‌که بدون دغدغه، تزاحم و درگیری با هم نوعان خود، بتواند زندگی دنیوی سالم و پاکی را سامان دهد و به اهداف عالی خود دست یابد.

حجت‌الاسلام محمدزاده، با استناد به آیه 41 سوره انفال «وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَیْءٍ فَأَنَّ لِلَّـهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّ سُولِ وَلِذِی الْقُرْ بَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ» بیان کرد: در این آیه می‌خوانیم: بدانید هر چیزی را که از راه جهاد یا کسب یا هر طریق مشروعی به عنوان غنیمت و فایده به دست آوردید کم باشد یا زیاد یک پنجم آن برای خدا و رسول خدا(ص) و خویشان پیامبر‌ و یتیمان و مسکینان و در راه ماندگان است، اگر به خدا و آنچه بر بنده‌اش روز جدا کننده حق از باطل، روز رویارویی دو گروه [مؤمن وکافر در جنگ بدر] نازل کردیم، ایمان آورده‌اید [پس آن را به‌عنوان حقّی واجب به خدا و رسول و دیگر نامبردگان بپردازید]؛ و خدا بر هرکاری تواناست.

امام جمعه شبستر، نماز را ممیزی برای مسلمان و غیرمسلمان دانست و ادامه داد: داد و ستد و کسب و کار نباید موجب فراموشی نماز از جانب انسان شود و درواقع ممیزی است میان مسلمان و غیرمسلمان.

وی افزود: خداوند حکیم و مدبر، برای گسترش رفاه عمومی مردم و پیشگیری از شکل‌گیری دو قشر فقیر و غنی در جامعه، راهکارهای متعدّدی نظیر خمس و زکات را مطرح فرموده و پرداخت آن را بر مسلمین واجب فرموده است.

امام جمعه شبستر، یادآور شد: اگر بخواهیم اقتصادی سالم داشته باشیم باید روی حساب و کتاب دستورات الهی تنظیم شود.

وی با اشاره به فرموده امام جعفرصادق(ع) افزود: ایشان می‌فرمایند: مکانی پر درخت و یا ملک ثابت و غیرمنقولی به دست آور! چرا که هر گاه برای شخصی حادثه‌ای یا مصیبتی رخ نماید و احساس کند که برای تأمین خانواده خود پشتوانه‌ای دارد، روح [و جانش] راحت‌تر خواهد بود.

حجت‌الاسلام محمدزاده، ضمن بازگو کردن نقش یادآوری قیامت در سالم‌سازی اقتصاد تأکید کرد: ایمان به معاد و روز قیامت توازن مادّی و معنوی را در اقتصاد و داد و ستد حفظ می‌کند.

در اقتصاد سالم تمامی انسان‌ها بی‌نیاز می‌شوند

حجت‌الاسلام عبدالغفار غفاری، امام جمعه بخشایش در گفت‌وگو با ایکنا از آذربایجان‌شرقی، اظهار کرد: در اقتصاد سالم تمامی انسان‌ها بی‌نیاز می‌شوند و انسان می‌تواند به اقتصاد مستقل برای ارائه خدمات به مؤمنان، خودش را آماده می‌کند و در برابر ظالمان و مستکران سرِتعظیم فرود نمی‌آورد.

وی افزود: مطالعه زندگی بشر در ادوار گوناگون تاریخ، گویای این حقیقت است که یافتن شیوه‌های مناسب برای بقای بهتر و بیشتر سعادت، از مهم‌ترین دغدغه‌های تمامی انسان‌هاست و همواره برای نیل به این هدف، تلاش‌های فراوانی صورت گرفته و رنج‌های طاقت‌فرسایی تحمل شده است.

وی با استناد به آیه 14 سوره آل عمران «زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالْأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ۗ ذَٰلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ۖ وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ» گفت: در این آیه می‌خوانیم: حبت و عشق به خواستنی‌ها که عبارت است از زنان و فرزندان و اموال فراوان از طلا و نقره و اسبان نشاندار و چهارپایان و کشت و زراعت، برای مردم آراسته شده است؛ اینها کالای زندگیِ زودگذرِ دنیاست؛ و خداست که بازگشت نیکو نزد اوست.

حجت‌الاسلام غفاری ادامه داد: خداوند بشر را طوری خلق کرده است که باید دارای این شرایط باشد که دنیای سالم و آباد را مقدمه‌سازی می‌کند داشته باشد، بنابراین لازم است که انسان فعالیت کند و از محرمات بپرهیزد.

امام جمعه شهر بخشایش، ضمن بازگو کردن لزوم درمعرض تولید بودن سرمایه در تولید سالم یادآور شد: انسان باید برای اقتصاد سالم تولید کند و سرمایه‌اش را در معرض تولید سالم قرار دهد.

وی با اشاره به فرموده امام جعفرصادق(ع) افزود: ایشان می‌فرمایند: کسی که از راه حلال و به انگیزه حفظ آبرو و ادای قرض و رسیدگی به خانواده و فامیل به دست آوردن مال را دوست نداشته باشد، در او هیچ‌گونه خیری نیست.

حجت‌الاسلام غفاری، از در اختیار بودن نيازمندی‌های انسان گفت و تأکید کرد: نيازمندی‌های انسانی بدون كار و تلاش در اختيار اوست بلكه بدين معناست كه انسان بايد به‌كارگيری روحيه عمران و آبادانی و در ساير خلاقيت، ابتكار و تلاش رزق و روزی خويش را از منابع طبيعت به دست آورد و آن‌ها را برای استفاده تغييرات ضروری دهد و علت عمده ايجاد رفاه را تغيير دادن امكانات موجود دانسته است.