عملیات بازار باز تلاشی برای کنترل تورم و کاهش نقدینگی است

مهدی تقوی، اقتصاددان و استاد بازنشسته اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره آغاز اجرای عملیات بازار باز از سوی بانک مرکزی پرداخت و اظهار کرد: در عملیات بازار باز، اوراق بهادار تأیید شده از سوی بانک مرکزی خرید و فروش می‌شود. از جمله اهداف این اقدام نیز تأثیرگذاری بر سیاست‌های پولی و نرخ سود بانکی و کنترل نقدینگی است. همچنین از این عملیات برای کنترل تورم استفاده می‌شود.

تأثیرگذاری بر سود بانکی

وی در پاسخ به این سؤال که چرا اجرای عملیات بازار باز تاکنون به تأخیر افتاده است؟ بیان کرد: شاید زیرساخت‌های آن فراهم نبوده است. همچنین با وجود تحریم‌ها و کاهش صادرات، ارز کمتری وارد اقتصاد شد بنابراین شاید در اولویت مسئولان اقتصادی نبوده است. در شرایط کنونی به دلیل تحریم‌هایی که با روی کار آمدن ترامپ علیه ایران اعمال شده، بسیاری از واردکنندگان ما ناچار هستند اعتبار اسنادی باز کنند تا بتوانند حساب‌های خود با طرف‌های خارجی را تسویه کنند.

تقوی افزود: اجرای این عملیات برای بانک‌ها هم مزایایی در پی دارد. در این شرایط بین خود بانک‌ها هم می‌توان اوراق معامله کرد. از سوی دیگر یکی از اهداف اجرای عملیات بازار باز، تأثیرگذاری بر نرخ سود بانکی و کنترل نقدینگی و تورم است. این در حالی‌ است که سال‌هاست با معضل تورم مواجه بوده‌ایم می‌توان با این اقدام نقدینگی و تورم را هم کنترل کرد.

اثر عملیات بازار باز بر کاهش نقدینگی

این کارشناس مسائل اقتصادی بیان کرد: ما در ایران حداقل با تورم چهل درصدی مواجه هستیم. این میزان از تورم، پول بیشتری را در اقتصاد کشور به جریان می‌اندازد. وقتی دولت ناچار می‌شود نقدینگی بیشتری را وارد بازار کند، یکی از نتایج اصلی آن کاهش ارزش پول ملی است. بنابراین باید از طریق ابزارهایی سعی کنیم میزان نقدینگی در اقتصاد را کاهش دهیم.

یکی از اهداف بانک مرکزی این است که نرخ سود بانکی را با استفاده از عملیات بازار باز کنترل کند. البته این امر لوازمی هم دارد که مهم‌ترین آن کنترل نرخ تورم است چراکه وقتی تورم در اقتصاد 40 درصد است بنابراین اگر ما در نزد بانک سپرده‌گذاری کرده و سود 20 درصدی هم دریافت کنیم در واقع به میزان 20 درصد زیان کرده‌ایم

استاد بازنشسته دانشگاه علامه طباطبایی یادآور شد: برای مثال می‌توان به وضعیت افزایش نرخ دلار اشاره کرد. وقتی که این نرخ به حدود 20 هزار تومان رسید یکی از دلایل اصلی آن افزایش احتکار بود. همچنین صرافی‌ها حاضر به فروش دلار نبودند بلکه آن را در اختیار عده‌ای قرار می‌دادند که در خیابان می‌چرخیدند و به قیمت بالاتری می‌فروختند. البته این رویه در زمانی که آقای سیف رئیس‌کل بانک مرکزی بود تا حدودی کنترل شد اما قطعاً تأثیرات خود را بر ارزش پول ملی و افزایش نقدینگی بر  جای گذاشت.

تبعات سطح بالای تورم برای اقتصاد

وی درباره نقش اجرای عملیات بازار باز در کنترل نرخ سود بانکی نیز گفت: بنابراین اجرای عملیات بازار باز می‌تواند در کنترل نقدینگی و کاهش تورم مؤثر باشد. با این عملیات باید سعی کنیم نرخ سود بانکی را هم مدیریت کنیم. اکنون وضعیت نرخ سود بانکی در ایران منطقی نیست. اگر به انگلستان یا سایر کشورهای اروپایی بروید و سرمایه خود را نزد بانک‌ها سپرده‌گذاری کنید ممکن است نهایتاً 3 درصد سود بانکی به شما پرداخت شود، چراکه نرخ تورم در این کشور پایین است اما در ایران گاه تا 20 درصد هم سود به شما پرداخت می‌شود و یکی از دلایل اصلی آن هم تورم بالایی است که در اقتصاد کشور ما وجود دارد.

تقوی با اشاره به تبعاتی که نرخ بالای تورم برای اقتصاد کشور در پی دارد، تأکید کرد: این سطح از تورم برای ما مشکل‌ساز شده و باید برای آن چاره‌اندیشی کنیم. یکی از اهداف بانک مرکزی این است که نرخ سود بانکی را با استفاده از عملیات بازار باز کنترل کند. البته این امر لوازمی هم دارد که مهم‌ترین آن کنترل نرخ تورم است، چراکه وقتی تورم در اقتصاد 40 درصد است، اگر نزد بانک سپرده‌گذاری و سود 20 درصدی هم دریافت کنیم، در واقع به میزان 20 درصد زیان کرده‌ایم.

این کارشناس مسائل اقتصادی در پایان اظهار کرد: این وضعیت کل اقتصاد کشور را دچار زیان خواهد کرد چراکه مردم به جای سپرده‌گذاری نزد بانک‌ها سعی می‌کنند طلا یا ارز خریداری کنند تا ارزش پول آن‌ها حفظ شود چون ارزش آن‌ها همانند ارزش پول کشور کاهش نمی‌یابد. لذا این اقدام بانک مرکزی مثبت اما نحوه اجرای آن هم مهم است.