خادمان قرآن و عترت درگذشته سال بیم و امید

به گزارش ایکنا؛ با حجم اتفاقاتی که در سال 98 رخ داد شاید طبیعت و تاریخ خود را یک سال بدهکار مردم بداند. سالی که با سیل شروع شود و با شهادت سردار سرافراز ایران اسلامی و با ویروسی وحشتناک خاتمه یابد، سالی نیست که در شمار سال‌های رفته از عمر به حساب آورد، سال 98 سال با وجود برخی شیرینی‎هایی که با خود داشت، در ذهن مردم سال غم و آه بود... سالی که در دل خود انواع حوادث از سیل و سانحه‌ هوایی تا بیماری و ... را  جا داد. نه تنها برای جامعه قرآنی که برای هر قشری از جامعه آن گونه که انتظار می‌رفت به پایان نرسید. سالی که مردم در روزهای پایانی آن به جای شور و سرزندگی نزدیک شدن به بهار و زنده شدن دوباره طبعیت، ناگزیر شدند در خانه‌ بمانند و تعداد مبتلاها به این ویروس را بشمارند.

شهادت سردار قاسم سلیمانی در روز 13 دی‌ماه شاید مهم‌ترین اتفاق سال 1398 بود که اتفاقات بعدی بسیاری را متأثر خود کرد. در جریان حمله تروریست‌های آمریکایی که در نزدیکی فرودگاه بغداد رخ داد، سردار سرلشکر قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه به همراه ابومهدی المهندس، معاون الحشد الشعبی و چند نفر از اعضای این سازمان به شهادت رسیدند تا نه‌تنها ایران، بلکه جهان یکی از محبوب‌ترین انسان‌ها را از دست بدهد؛ محبوبیتی که مردم با حضور در تشییع پیکر آن شهید والامقام آن را به اثبات رساندند و نشان دادند.

در این نوشتار اسامی درگذشتگان در سال 98 در سه بخش درگذشتگان در میان خادمان قرآن کریم، دوم، چهره‌های حوزه و دانشگاه و در بخش سوم، چهره‌های قرآنی دیگر کشورها نام برده می‌شود. البته به بخش بسیار اندکی از خدمات این فقیدان، صرفاً برای اینکه از آنان در روز پایانی سال 1398 یاد شود، اشاره شده است.

سال 1398 جلسات قرآن کریم کشور یکی از خادمان دلسوز و مهربان خود را برای همیشه از دست داد،‌ محسن مظاهری، پیشکسوت قرآنی کشور و یار دیرین استاد مولایی(ابراهیم پورفرزیب) که سال‌ها لباس شاگردی ایشان را با افتخار بر تن داشت، در اولین روز خردادماه مصادف با نیمه ماه مبارک رمضان دار فانی را وداع گفت. مراسم تشییع پیکر او روز سوم خردادماه ساعت از مسجدالرضا(ع) واقع در تهران، به سمت بهشت زهرا(س) برگزار و در نهایت در قطعه ۳۰۰ به خاک سپرده شد. محسن مظاهری، همواره جلسات استاد مولایی را حتی در زمان نبود ایشان پایدار نگاه می‌داشت و پس از فقدان استاد مولایی نیز جلسات قرآن ایشان را تاکنون حفظ و برقرار کرده بود.

مژگان آزادی، از اعضای هیئت مدیره اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت استان کرمانشاه از دیگر خادمان قرآن کریم بود که در شهریورماه امسال به دیار باقی شتافت تا جامعه قرآنی کرمانشاه یکی از حامیان خود را از دست بدهد. پیگیری‌های این بانوی فعال قرآنی برای مطالبه حقوق فعالان قرآنی استان کرمانشاه از جمله مهم‌‌‌ترین ویژگی‌های او بود که همه از آن به نیکی یاد می‌کردند.

اولین روز مهرماه سال 98 با انتشار خبر درگذشت مصطفی طالبی‌پور، قاری و مداح اهل‌بیت(ع) و برادر قاری شهید «محمود طالبی‌پور»، آغاز شد. وی از شاگردان مرحوم استاد ابراهیم پورفرزیب(مولایی) بود که در سن ۷۲ سالگی دعوت حق را لبیک گفت. مرحوم از اعضای اصلی هیئت امنای خانه مداحان و مداح هیئت مجمع‌الذاکرین تهران بود. بسیاری مرحوم طالبی‌پور را با مراسم مسلمیه حرم حضرت عبدالعظیم(ع) می‌شناختند. وی در جلسات اساتید قرآنی نیز حضور داشت و نقطه اتصال جامعه مداحی و جامعه قاریان کشور بود.

14 مهرماه نیز جامعه قرآنی کشورمان یکی از اساتید طراز اول خود را از دست داد. کاظم محمدزاده، قاری پیشکسوت و بین‌المللی کشور که عناوین بسیاری در مسابقات قرآن به دست آورده بود، صبح روز ۱۴ مهرماه در مشهد مقدس دار فانی را وداع گفت. وی در سال ۱۳۳۴ متولد شد، از ۹ سالگی در جلسات قرآن حضور یافت و كم‌كم به جلسات تخصصی‌تر راه پیدا کرد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز در مسابقات گوناگون شركت كرد و در این راه از تشویق‌ و همکاری‌های مسئول دارالتحفیظ و مسئول حسینیه خیاط‌های مشهد بهره برد.

چهار بار نفر اول مسابقات سراسری قرآن كریم سازمان اوقاف(سال‌های۱۳۵۷ تا ۱۳۶۴)، نفر اول مسابقات بین‌المللی لیبی در سال ۱۳۵۸، نفر دوم مسابقات بین‌المللی مالزی در سال ۱۳۶۴ و نفر اول مسابقات بین‌المللی ایران در سال ۱۳۶۵ از جمله رتبه‌های این استاد پیشکسوت قرآنی بوده است. مراسم تشییع این چهره نیز روز دوشنبه، ۱۵ مهرماه در جوار ملکوتی حضرت رضا(ع) در صحن آزادی برگزار شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدطاهر محمدی‌پیام، مدیر سابق امور قرآن، عترت و نماز سازمان عقیدتی ـ سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران و مسئول امور ویژه روحانیت این سازمان نیز از دیگر متوفیان مهرماه سال 98 بود. وی از حدود دوسال پیش به علت بیماری سرطان در بستر بیماری قرار داشت تا اینکه در نهایت روز جمعه، ۱۹ مهرماه به دیار باقی شتافت. مراسم تشییع وی نیز روز ۲۰ مهرماه با حضور جمعی از فرماندهان یگان‌های ارتش جمهوری اسلامی ایران، روحانیون و مدیران قرآنی کشور برگزار شد.

آذرماه امسال نیز با درگذشت یکی دیگر از چهره‌های قرآنی در مشهد مقدس آغاز شد. محمدصادق جعفری‌یگانه، مدرس و پیشکسوت قرآن کریم که برادرزاده علامه جعفری، شخصیت برجسته جهان اسلام، بود روز 11 آذرماه در 65 سالگی و در مشهد دار فانی را وداع گفت. وی متولد شهر مقدس مشهد در سال ۱۳۳۳ بود و از حدود سال ۱۳۵۴ کار تدریس قرآن را در مشهد آغاز کرد. بعد از انقلاب و حدود سال ۱۳۶۳ نیز تلاش در این عرصه را به‌صورت جدی‌تر ادامه داد. استاد جعفری که در این سال‌ها، شاگردان و همچنین معلمان قرآن بسیاری را در این عرصه تربیت کرده است، کتاب‌هایی چون «راهنمای آموزش پیش‌نیاز علم تجوید» و «علم قرائت قرآن» را در دوران حیات خود تألیف کرد. کسب رتبه اول مسابقات قرآن در سال ۱۳۴۵ در مدارس مرحوم عابدزاده و رتبه اول حفظ پنج جزء قرآن در سال ۱۳۴۴ از افتخارات قرآنی این استاد پیشکسوت است.

سیدقاسم موسوی قهار، مناجات‌خوان و مداح پیشکسوت قرآنی کشورمان که مدتی در بستر بیماری قرار داشت، صبح روز ۱۸ آذرماه دعوت حق را لبیک گفت و به دیار باقی شتافت تا نسل جدید که صدای زنده این مناجات‌خوان قهار را نشنیده بود برای همیشه حسرت نشنیدن این صدای جادویی را به صورت زنده با خود به همراه داشته باشد. موسوی قهار سال ۱۳۲۷ در خمین به دنیا آمد، یکی از افتخارات او خواندن اولین دعای سحر ماه مبارک رمضان بعد از انقلاب است، دعایی که سال‌های سال از رسانه‌های مختلف پخش شده و باعث شد تا مردم هرجا صدای این مناجات خوان برجسته را بشنوند یاد ماه مبارک رمضان در اذهان آنها زنده شود. وی علاوه بر خواندن ادعیه مشهور مربوط به ماه رمضان، دعاهای بسیاری از جمله دعای کمیل، دعای عرفه، دعای سمات، دعای مجیر، دعای فرج، دعای جوشن کبیر، دعای ابوحمزه ثمالی، دعای مناجات شعبانیه، دعای صلوات شعبانیه و بسیاری دیگر از ادعیه را اجرا کرده است. سروده‌های این مناجات خوان نیز در قالب سه جلد کتاب شعر به چاپ رسیده‌است.

آیت‌الله سیدهاشم رسولی محلاتی از اعضای قدیمی بیت امام خمینی(ره) و عضو دفتر رهبر معظم انقلاب، مورخ، پژوهشگر برجسته شیعه و مؤلف بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب در حوزه قرآنی و تاریخ تشیع، شامگاه پنج‎شنبه ۱۹ دی‌ماه، در سن ۸۹ سالگی دار فانی را وداع گفت. وی در ۲۸ رمضان‌ ۱۳۴۸قمری مصادف با ۱۳۰۹ شمسی‌ در شهرستان‌ محلات‌ دیده‌ به‌ جهان‌ گشود. آیت‌الله‌ رسولی‌ محلاتی‌ آثار متعددی‌ را به‌ رشته‌ تحریر درآورده‌ است‌ که‌ می‌توان‌ آنها را در سه‌ مجموعه‌ تألیفات‌، ترجمه‌ها و تصحیح‌ها طبقه‌بندی‌ کرد. از تألیفات‌ ایشان‌ می‌توان‌ به‌ احادیث‌ اخلاق، تاریخ‌ انبیا، تاریخ‌ زندگی‌ پیامبر اسلام‌ (ص‌)، تاریخ‌ زندگی‌ حضرت‌ فاطمه‌ الزهرا (س‌) و بسیاری آثار دیگر اشاره کرد. آیت‌الله رسولی محلاتی در دومین دوره همایش تجلیل از خادمان قرآن کریم که هر ساله در نمایشگاه قرآن و به همت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با حضور رئیس جمهور برگزار می‌شود، تجلیل شد. مراسم تشییع پیکر این چهره قرآنی روز 22 دی‌ماه در تهران برگزار شد.

یکی از جوان‌ترین چهره‌های قرآنی که سال 98 را برای سفر ابدی انتخاب کرد، رضا بذلو بود. او از قاریان خوش‌خوان استان البرز بود که شب هفتم بهمن‌ماه و پس از پشت سر گذاشتن دوران سخت بیماری دار فانی را وداع گفت. او متولد ۱۳۷۳ و کارشناس رشته مهندسی مکانیک بود. بذلو بیش از ۱۰ سال در جلسات خانگی و هیئات مذهبی حضور مؤثری داشت و باعث تشویق و ایجاد انگیزه برای قاریان نوجوان می‌شد. زنده‌یاد بذلو در جلسات قرآن اساتیدی مانند مهدی غلام‌نژاد، جواد ملازاده، امین پویا و کرامتی تلمذ کرد و در جلسات این اساتید به قرائت قرآن با نوای دلنشینی می‌پرداخت. مراسم تشییع پیکر آن مرحوم یک روز بعد از درگذشت در بهشت بی بی سکینه(س) صفادشت برگزار شد.

فرهاد مؤذن از قاریان و حافظان برجسته و مربی دلسوز علوم قرآنی استان آذربایجان شرقی که در بستر بیماری به سر می‌برد سرانجام نهم اسفندماه پس از پشت سر گذاشتن دوران سخت بیماری دار فانی را وداع گفت. فرهاد موذن متولد سال ۱۳۶۰ بوده و تاکنون در رشته‌های قرائت به روش تحقیق، ترتیل، اذان و تواشیح (همكاری با گروه‌های طه و طارق) فعالیت داشته و در این زمینه موفق به كسب رتبه اول مسابقات كشوری بنیاد شهید، رتبه اول استان آذربایجان‌شرقی در رشته قرائت در سال‌های ۷۶ و ۸۶، حضور در مسابقات سراسری قرآن سازمان اوقاف در سال‌های ۷۴ و ۷۵ شده است.

ویروس کرونا که بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی را به تعطیلی کشاند و بسیاری از کشورها را نیز تا آستانه تعطیلی پیش برد، در بین جامعه قرآنی نیز تلفاتی به وجود آورد. حجت‌الاسلام والمسلمین حاج‌اکبر دهقان؛ مفسر قرآن کریم از جمله چهره‌های قرآنی بود که به علت ابتلا به ویروس کرونا در قم دار فانی را وداع گفت. وی در سال ۱۳۴۳ در مشهد مقدس به دنیا آمد. بعد از كلاس پنجم ابتدایی در سال ۱۳۵۷ وارد حوزه علمیه مشهد شد و تا پایان عمر با برکت خود بیش از ۲۰۰ جلسه مباحث قرآنی و تفسیری در رادیو معارف و رادیو قرآن و رادیو جوان اجرا کرد. حدود ۲۰ كتاب نیز به رشته تحریر در آورده است که از جمله آنها می‌توان به یكصدوپنجاه موضوع از قرآن، یكصدو پنجاه موضوع از احادیث اهل بیت(ع)، راه رشد، نخبة التفاسیر و ... اشاره کرد.

حسین شیخ‌الاسلام، دیپلمات، دبیرکل اسبق کنفرانس دائمی حمایت از انتفاضه فلسطین و معاون سابق بین‌الملل مجمع تقریب مذاهب اسلامی شامگاه پنج شنبه ۱۵ اسفندماه، به دلیل ابتلا به ویروس کرونا درگذشت. وی چندین سال عضو هیئت مدیره موسسه مهد قرآن بود. این موسسه سال 1371 با تشکیل یک کلاس آموزش حفظ قرآن در چهاردهم خرداد آن سال پایه گذاری شد و چهره‌های سیاسی شناخته شده زیادی در هیئت مدیره آن عضویت داشته‌اند که حسین شیخ‌الاسلامی یکی از آنها بوده است. دبیر انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا و کانادا، معاون سیاسی وزارت امور خارجه، سفیر جمهوری اسلامی ایران در سوریه، نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر در دوره هفتم مجلس شورای اسلامی، قائم مقام وزیر امورخارجه، مشاور رئیس مجلس و مدیرکل بین‌الملل مجلس شورای اسلامی، دبیر کنفرانس بین‌المللی حمایت از انتفاضه فلسطین و رئیس مجمع سازمان‌های مردم نهاد حامی آزادی قدس شریف از دیگر مسئولیت‌های او بوده است.

چهره‌های حوزه و دانشگاه

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد لک‌زایی‌اعتمادی در حوزه‌های علمیه مشهد و قم تحصیل کرد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به عنوان عالم دینی برآمده از دل مردم و انقلاب همواره به خدمت به منطقه محروم سیستان و بلوچستان پرداخت و عمر خود را صرف گسترش ارزش‌های انقلابی و رفع محرومیت از مردم این دیار به کار بست.

همچنین حجت الاسلام والمسلمین نجف لک‌زایی، رییس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و معاون پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ، شریف لک‌زایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و رضا لک زایی که ماه‌ها گروگان تروریست‌های تکفیری بود، نیز از فرزندان این مرحوم هستند.

آیت‌الله قربانعلی محقق‌کابلی در هشتم خرداد سال ۱۳۰۷ مطابق با دهم ذی‌الحجة ۱۳۴۶ در روستایی واقع در ولایت پروان، قریه ترکمن(منطقه شمال غرب کابل)، در یک خانواده متدین، مذهبی و مخلص اهل بیت عصمت و طهارت(ع) دیده به جهان گشود.

او در سن هفت سالگی از برادرش، نور احمد، قرآن کریم و خواندن کتاب‌های فارسی را یاد گرفت. سپس به نزد روحانیون محل رفت و به فراگیری عقاید اسلامی، احکام شرعی و علومی چون ادبیات (صرف، نحو، معانی، بیان) منطق، فقه، اصول مشغول شد. سپس برای ادامه تحصیل زادگاهش را ترک کرد و وارد شهر کابل شد. وی جامع المقدمات، شرح جامی، مغنی، مطول، حاشیه ملاعبدالله، معالم الاصول، قوانین، شرح لمعه و ... را نزد استادان برجسته در کابل آموخت.

آیت‌الله حسین حقانی، متولی مدرسه علمیه حقانی قم، پس از تحمل یک دوره بیماری بیست و پنجم تیرماه، دار فانی را وداع گفت. آیت‌الله حقانی، اوّل اسفند سال ۱۳۱۳ شمسی در شهرستان زنجان در یک خانواده مذهبی به دنیا آمد و در اوایل تیر ماه ۱۳۳۰ شمسی بعد از خاتمه امتحانات کلاس نهم در تهران وارد حوزه علمیه قم شد.

دوره مقدماتی علوم اسلامی را در عرض سه سال (یعنی دوره نحو وصرف ومنطق ومعانی بیان وعلوم بلاغت در حد کتاب معمول حوزه های آنروز) نزد اساتید فن خواند. بعد از طی دوره مقدمات دوره سطح را شروع و در عرض شش سال آن را به پایان رساند.

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدهادی خسروشاهی، در سال ۱۳۱۷ ش در تبریز، در خانواده‌ای آراسته به دین علم و فقاهت، به دنیا آمد. تاریخ سه قرن از حیات و کوشش علمی و فقهی اجداد وی، که جملگی از علمای بزرگ و فقهای نام دار ایران و عراق در دوران خود بوده‌اند، این حقیقت را به خوبی روشن می‌سازد. پدر وی، آیت‌الله سیدمرتضی خسروشاهی، از علما و فقهای بزرگ و صاحب رساله آذربایجان و تحصیل کرده نجف بود.

استاد پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نخست به مدت دو سال نماینده امام(ه) در وزارت ارشاد اسلامی بود. آن گاه به سفارت ایران در واتیکان انتخاب شد و مدت پنج سال در خارج از کشور به فعالیت پرداخت. تأسیس مرکز «فرهنگی اسلامی اروپا» در رم و تأسیس ماه نامه‌ای به زبان انگلیسی «انکوائری» و هفته نامه‌ای به عربی «العالم» در لندن- با همکاری وزارت ارشاد اسلامی- از آثار این دوران است. در ایتالیا، علاوه بر چاپ و نشر ترجمه قرآن و نهج البلاغه به زبان ایتالیایی و نشر ماه نامه‌ای به نام جهان نو- به زبان ایتالیایی- جمعا در مدت پنج سال ۱۶۲ نوع کتاب و نشریه به زبان‌های: فارسی، عربی، انگلیسی، ایتالیایی و فرانسوی، منتشر نموده که در سراسر جهان توزیع شده است.

آیت‌الله العظمی سیدمحمد شاهرودی از مراجع گرانقدر شیعی و فرزند آیت الله العظمی سیدمحمود شاهرودی ۱۶ تیرماه در بیمارستان پیامبران تهران دار فانی را وداع گفت.

آیت الله العظمی شاهرودی متولد سال ۱۳۰۴ در نجف و فرزند مرجع عالیقدر جهان تشیع مرحوم آیت‌الله العظمی سیدمحمود شاهرودی بود که در سن ۹۴ سالگی دار فانی را وداع گفت. این مرجع بزرگ صاحب تالیفاتی چون رساله توضیح المسائل، توضیح مناسک حج، دروس فی احکام النساء و ذخیرة المؤمنین لیوم الدین بود و در ۳۹ سالگی خارج فقه و اصول تدریس را در نجف تدریس می‌کرد.

آیت‌الله سید ابوالفضل میرمحمدی زرندی، نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری و عضو جامعه مدرسین حوزه نیز امسال دارفانی را وداع گفت. مرحوم میرمحمدی در جلسه افتتاحیه دوره پنجم مجلس خبرگان رهبری، ریاست سنی این مجلس، را عهده‌دار بود. آیت‌الله سید ابوالفضل میرمحمدی زرندی در سال‌ ۱۳۰۲ هجری‌ شمسی‌ در بخش‌ زاویه‌ زرند از توابع‌ شهرستان‌ ساوه‌ در خانواده‌ای‌ مذهبی‌ دیده‌ به‌ جهان‌ گشود. او تحصیلات‌ ابتدایی‌ را در زادگاهش‌ به‌ پایان‌ رساند و در سال‌ ۱۳۲۰ ایامی‌ که‌ کیان‌ حوزه‌های‌ علمیه‌ در خطر بود و کمتر کسی‌ رغبت‌ به‌ تحصیل‌ علوم‌ حوزوی‌ داشت‌، روحیه‌ و علاقه‌ وافرش‌ به‌ تحصیل‌ علوم‌ دینی‌ او را به‌ حوزه‌ مقدس‌ علمیه‌ قم‌ رهنمون‌ ساخت‌.

محسن جهانگیری، چهره ماندگار فلسفه و استاد بازنشسته دانشگاه تهران در سن نودسالگی از دنیا رفت. او متولد سال ۱۳۰۸ در قزوین بود و سال ۱۳۸۱ در دومین همایش چهره‌های ماندگار به عنوان چهره ماندگار در رشته فلسفه معرفی شده بود. ترجمه «شرح اصول فلسفه دکارت و تفکرات مابعدالطبیعی» اثر بندیکت اسپینوزا، ترجمه «اخلاق» نوشته بندیکت اسپینوزا و تألیف «اسپینوزا: فیلسوفی جاودانه»، «محیی‌الدین ابن عربی چهره برجسته عرفان اسلامی»، «رابطه اجتهاد و اخباریگری»، «بررسی تمایزهای فقهی زن و مرد» و مجموعه مقالات، تاریخ فلسفه اسلامی از جمله آثار به جامانده از وی است.

آیت‌الله سیدمحمدتقی نقوی از دانشمندان و اساتید حوزه علمیه و سخنوران معاصر تهران بودند که در سال ۱۳۴۸ قمرى ( ١٣٠٨ ش) در شهر قائن به دنیا آمدند و در بیت سیادت پرورش یافته و مقدمات را در قائن خواندند، سپس در سن ۱۶ سالگى در سال ۱۳۶۴ قمرى به مشهد عزیمت و در مدرسه ابدال خان اقامت و ادبیات را نزد مرحوم ادیب نیشابورى به پایان رساندند و سطوح میانى و نهایى را در خدمت مرحوم آیت الله حاج سیداحمد مدرس یزدى و کفایه و مکاسب را از مرحوم آیات حاج شیخ هاشم قزوینى و حاج میرزا حسین فقیه سبزوارى آموخته و رسائل را از مرحوم آیت الله حاج شیخ کاظم دامغانى فراگرفتند. پس از آن به قم آمده و مدت یک سال اقامت و از محضر آیات استفاده و در سال ۱۳۶۸ قمرى به نجف اشرف مهاجرت کردند.

حجت الاسلام و المسلمین علی‌اکبر ترابی شهرضایی از مدرسین برجسته خارج فقه و اصول، عضو هیأت علمی جامعة المصطفی(ص) العالمیه و رئیس مدرسه عالی فقه تخصصی، بود. وی سال 1338 در شهرضا دیده به جهان گشود. برخی از فعالیت‌های اجرایی، اجتماعی و علمی این استاد گران‌قدر عبارت است از: معاون تدارکات دفتر نمایندگی امام(ره) در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دوران دفاع مقدس، روحانی کاروان‌های حج و عمره و عتبات، تدریس در حوزه و دانشگاه، ممتحن امتحانات شفاهی حوزه علمیه قم، مدیر گروه رجال مدرسه عالی فقه و اصول مدرسه حجتیه، عضو هیأت علمی جامعةالمصطفی، ریاست مدرسه عالی فقه تخصصی، عضو کمیته فقه و معاملات مدارج علمی حوزه علمیه قم، استاد راهنما، مشاور و داور پایان‌نامه‌های سطح 3 و 4 حوزه علمیه قم و ممتحن امتحانات فقه و اصول جذب قضات روحانیون. کتاب‌های الموسوعةالرجالیة المیسره، پژوهشی در علم رجال، کلیات علم رجال، در سرزمین وحی، قطره‌ای از زمزم معرفت، .قطره‌ای از زلال معرفت،کلید بهشت، و کتاب حدود از جمله آثار قلمی ایشان است که تاکنون منتشر گردیده است.

ایشان که از جانبازان شیمیایی دوران دفاع مقدس بود و هیچ گاه این موضوع را با هیچ فردی و حتی خانواده و نزدیکانش مطرح نکرد، سحرگاه ۲۳ اسفندماه ۱۳۹۸ زمانی که بحث ویروس کرونا در قم داغ بود، پس از چند روز بیماری به لقاء الله پیوست.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدصالح حکیم مسئول بخش گفت‌وگوهای موسسه الحکمة وابسته به دفتر حضرت آیت الله حکیم بود. حجت‌الاسلام والمسلمین صالح حکیم فرزند مرحوم آیت الله سیدمحمدحسین حکیم بود. وی از مدتی قبل بر اثر بیماری در قم بستری بود و 9 اسفند دار فانی را وداع گفت. سه برادر این روحانی مجاهد در زندان‌های صدام به شهادت رسیدند.

آیت‌الله فخر زنجانی از ملازمان و شاگردان آیت‌الله خویی بود. وی هم‌درسان بزرگانی مانند حاج شیخ جواد تبریزی، حاج شیخ کاظم تبریزی و آیت‌الله سیستانی بود. کتابی با عنوان «جواهر الاصول» از وی به یادگار مانده است.

آیت‌الله سیدهاشم بطحایی، نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری، به دلیل ابتلا به ویروس کرونا در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان شهید بهشتی قم بستری شده بود، سحرگاه 26 اسفندماه درگذشت. وی علاوه بر نمایندگی مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری، در دوره‌ای نماینده ولی فقیه و امام جمعه گلپایگان نیز بود. تحصیلات ابتدایی خویش را در گلپایگان گذراند و در سال ۱۳۳۵ جهت فراگیری علوم دینی وارد حوزه علمیه قم شد. در کنار تحصیل علوم حوزوی، تحصیلات کلاسیک خود را نیز ادامه داد. در سال ۱۳۴۰ دیپلم گرفت و در سال ۱۳۴۱ در رشته فلسفه دانشگاه تهران پذیرفته شد و بعد از اتمام خدمت، مدرک کارشناسی ارشد در رشته فلسفه را در سال ١٣۵٢ از دانشگاه تهران کسب کرد.

قرآنیان در دیگر نقاط جهان

علامه سیدجعفر مرتضی‌عاملی ۱۰ مهرماه ۱۳۹۸ در بیمارستان رسول اعظم بیروت درگذشت. مرتضی عاملی عالم دینی، متخصص تاریخ اسلام و تشیع، سیره‌نگار شیعی و از عالمان حوزه علمیه قم و لبنان بود. وی کتاب‌هایی در زمینه سیره اهل بیت تالیف کرده که الصحیح من سیرة النبی الاعظم و مأساة الزهراء از جمله این آثار است.

از فعالیت‌های مهم جعفر مرتضی در سال‌های اقامت در قم، می‌توان به پژوهش در زمینه‌های مختلف تاریخ و عقاید شیعه، راه‌اندازی «منتدا» یا «مدرسه علمیه جبل عاملی‌ها» و تدریس برای دانشجویان دوره کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس اشاره کرد. وی در همین سال‌ها از تدریس، ارائه مشاوره‌های تحقیقاتی و ایجاد شرایط مناسب برای تحصیل طلاب لبنانی نیز غافل نبود. مرتضی طی ۲۵ سال سکونت در شهر قم ضمن حمایت و تربیت طلاب لبنانی در صورت ضرورت به حمایت ایدئولوژی انقلاب اسلامی پرداخت و مباحثی در حکومت از سیره اهل بیت تدوین نمود. وی اواخر سال ۱۹۹۳م پس از ۲۵ سال اقامت در قم، به سوی وطن خود رهسپار شد و تلاش‌های علمی، پژوهشی و تربیتی خود را در جنوب لبنان که آن زمان در اشغال اسرائیل بود ادامه داد. وی در این سال‌ها علاوه بر پژوهش در زمینه تاریخ و تأسیس مرکزی تحقیقاتی در بیروت، به برگزاری جلسات مختلف برای جوانان شیعه لبنانی همت گماشت و از این راه، نسلی از فعالان مذهبی در میان شیعیان لبنان به وجود آورد. یکی از مهمترین اقدامات او در مسیر آموزش مبانی اعتقادی، تأسیس حوزه علمیه‌ای در سال ۱۳۷۷ش در شهر بیروت است. دفاع از امامت و ولایت و تلاش مستمر در پاسخگویی به شبهات اعتقادی، از اقدامات وی در سال‌های اقامت در لبنان است.

کریستین بونو، مترجم فرانسوی قرآن، نویسنده و استاد فلسفه و عرفان شیعی شهریور 98 دار فانی را وداع گفت. این اندیشمند فرانسوی، که از ارادتمندان اهل‌ بیت(ع) بود و تحت تأثیر امام خمینی(ره) قرار داشت، سال‌ها در حوزه‌های علمیه قم و مشهد مقدس به تحصیل علوم دینی پرداخت و آثار فراوانی در زمینه علوم و معارف اسلامی به زبان فرانسوی از خود بر جای گذاشت.

یحیی بونو از شخصیت‌های صاحب‌نظر در رشته‌های علوم قرآنی، فلسفه و عرفان و مترجم و نویسنده‌ای گران‌سنگ بود که جزو مدافعان حریم اسلام، ولایت و انقلاب اسلامی ایران به شمار می‌رفت. پروفسور یحیی بونو همچنین از اعضای فعال مجمع عمومی مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) بود. وی با آثار رنه گنون، فیلسوف مسلمان فرانسوی آشنایی پیدا کرد و تحت تأثیر آثار او در سال ۱۹۷۹ به دین اسلام مشرف شد.

پس از آن در رشته زبان و ادبیات عرب و اسلام‌شناسی به تحصیل پرداخت و آنجا بود که در دانشگاه با آثار هانری کربن که عرفان شیعی را به غرب شناسانده بود آشنا شد.

بونو در سال ۱۹۸۷ مدرک پروفسور اگرژه را اخذ کرد و در سال ۱۹۹۵ از رساله دکتری خود تحت عنوان « الهیات در آثار فلسفی و عرفانی امام خمینی» در دانشگاه سوربون دفاع کرد که در سال ۱۹۹۹ به عنوان پژوهش سال برگزیده شد. وی برای تدوین رساله خود از سال ۱۹۹۱ به ایران آمد و مدت هفت سال از جلسات سید جلال الدین آشتیانی در مشهد، در زمینه فلسفه و عرفان اسلامی استفاده برد.

والریا پوروخوا، مترجم قرآن به زبان روسی، دوشنبه، ۱۱ شهریورماه، در سن ۷۹ سالگی درگذشت. به شهادت همه سازمان‌های دینی روسیه و آسیای میانه، وی قرآن را بسیار دقیق و زیبا ترجمه کرده بود. دانشگاه الازهر نیز در سال ۱۹۹۷ ترجمه او را برای چاپ تأیید کرد.

به اذعان ادبای روسیه، ترجمه او یکی از بهترین ترجمه‌ها به زبان روسی در اواخر قرن بیستم است.

وی که مسیحی بود، پس از ازدواج با محمد سعید الرشد، یکی از مبلغان مسلمان در روسیه و آسیای میانه، مسلمان شد.

آیت‌الله محمد آصف محسنی، رئیس شورای علمای شیعه و از پرنفوذترین روحانیان افغانستان در ۸۴ سالگی به دلیل بیماری درگذشت. وی در سال ۱۳۱۴ خورشیدی در شهر قندهار در جنوب افغانستان زاده شد. او تحصیلات ابتدایی را در قندهار شروع کرد و سپس در سال ۱۹۴۹ میلادی همراه با پدرش به پاکستان رفت و در شهر کویته پاکستان مرکز ایالت بلوچستان زبان اردو را آموخت و تحصیلات خود را ادامه داد. در سال ۱۳۳۰ خورشیدی کارمند اتاق تجارت قندهار شد اما برای فراگیری علوم دینی، این شغل را رها کرد و به تحصیل پرداخت. سپس به جاغوری رفت و به مدت یک سال در یک حوزه علمیه ادبیات و منطق را فرا گرفت. در سال ۱۳۳۲خورشیدی به نجف در عراق سفر کرد و در مدت دو و نیم سال دروس مذهبی سطوح در آنجا به پایان برد. سپس به دروس خارج فقه، رجال و حدیث و اصول پرداخت و نزد آیت‌الله سید محسن حکیم و سید ابوالقاسم خویی و آیت‌الله شیخ حسین حلّی و آیت‌الله سید عبدالاعلی سبزواری به شاگردی پرداخت. در سال ۱۳۷۶ او از پاکستان به ایران آمد و به تدریس خارج فقه، علم الرجال و علم کلام پرداخت و بعد از سقوط حکومت طالبان، به کابل بازگشت.

شیخ ولید ابراهیم العبدلی الدُلیمی، قاری مشهور عراقی، یکشنبه ۱۲ آبان‌ماه پس از تحمل یک دوره بیماری، در یکی از بیمارستان‌های شهر اربیل در شمال عراق درگذشت.

شیخ ولید ابراهیم الدُلیمی در سال ۱۹۴۱ میلادی در استان الانبار متولد و از همان کودکی به حفظ قرآن مشغول شد و توانست در مدت دو سال قرآن را حفظ کند. وی در جوانی در اثر یک بیماری، بینایی خود را از دست داد و پس از مدتی در قرائت قرآن مشهور شد.

حلمی محمد نصر، مترجم قرآن به زبان پرتغالی و بنیانگذار گروه عربی دانشگاه «سائو پائولو» برزیل، آذرماه 98 در سن ۹۷ سالگی دار فانی را وداع گفت.
حلمی محمد نصر در مصر متولد شد، اما ۵۵ سال از عمر خود را به معرفی دین اسلام و خدمت به زبان عربی در برزیل گذراند و آثار علمی و دانشگاهی و ترجمه‌های بسیاری از وی برجا مانده است.

وی در سال ۲۰۰۴ موفق به اتمام ترجمه مفاهیم قرآن کریم به زبان پرتغالی شد و مجمع چاپ و نشر قرآن كريم «ملك فهد» مدینه منوره آن را به چاپ رساند. «محمد البشاری»، دبیرکل شورای جهانی جوامع مسلمان، درگذشت حلمی محمد نصر را تسلیت گفت و تصریح کرد: نصر پس از ۵۵ سال خدمت پربار در راستای معرفی دین اسلامی و زبان عربی در برزیل و آمریکای لاتین، در سال ۲۰۱۵ به مصر بازگشت.

از او آثار علمی و ترجمه‌های بسیاری از عربی به پرتغالی و بالعکس برجای مانده است. نصر با لبخندی که در طول زندگی بر چهره داشت، محبوبیت زیادی در میان مردم برزیل و کشورهای اسلامی کسب کرده بود.

خالد برکات، شیخ قراء منطقه «عکار» لبنان ۱۱ اسفندماه، پس از یک دوره بیماری دعوت حق را لبیک گفت.

شیخ خالد برکات، از قاریان مشهور لبنانی بود که در سال ۱۹۷۱ دیده به جهان گشود. او گواهینامه‌های قرائت قرآن را از الازهر مصر داشت و اجازه‌نامه قرائات دهگانه را از برجسته‌ترین شیوخ قرائت در زمان خود کسب کرده بود. همچنین مجوز تدریس در دروس اسلامی و عربی را از دانشکده تبلیغ بیروت دریافت کرده بود. این قاری برجسته لبنانی، امام جماعت مسجد بزرگ طرابلس لبنان و استاد دانشگاه‌های الاصلاح و الجنان طرابلس بود و به عنوان امام جماعت، مدرس و قاری قرآن به بسیاری از کشورهای عربی و اروپایی سفر کرده بود و به‌عنوان داور در مسابقات بین‌المللی قرآن کریم در ایران نیز حضور داشت. این قاری برجسته لبنانی مدتی از بیماری سرطان رنج می‌برد و شیمی‌درمانی می‌شد.

روحشان شاد و راهشان پر رهرو باد