بایسته‌های تحقق سبک زندگی دینی به دور از افراط و تفریط

بهار همواره حامل پیامی الهی برای نونگری و نوسازی است و فرصتی را برای انسان پدید می‌آورد تا در پرتو احیای رنگ خداوندی در طبیعت، زندگانی خود را با رنگ خدایی بیاراید؛ اما سؤال اینجاست که چگونه می‌توان واجد سبک زندگی دینی و با رنگ خدایی بود، آنگونه که مطمئن باشیم بر مسیر عقلانیت حرکت می‌کنیم و از افراط و تفریط به دور باشیم.

حجت‌الاسلام حسن پویا، معاون پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) در قم، در پاسخ به این سؤال ایکنا اظهار کرد: قدم اول برای شکل دادن سبک زندگی دینی، این است که مأخذ تفسیر و تبیین دین را درست انتخاب کنیم. اشتباهی مشترک میان دیندارها و غیردیندار‌ها وجود دارد که هر دو فکر می‌کنیم هر کس درباره دین سخنرانی می‌کند، لزوماً حرف دین را می‌زند و دین همان است که او می‌گوید! این اشتباه متأسفانه در طول تاریخ همواره تکرار شده است و افراد زیادی بدین جهت گمراه شده‌اند.

رجوع به  قرآن و عترت 

وی افزود: دین حقیقتی دارد که متولیانِ واقعی آن یعنی پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) آن را تبیین کرده‌اند و پس از آنان و در دوران غیبت امام عصر(عج)، مراجعی که سال‌ها با زهد و تقوا در راه فهم عمیق دین تلاش کرده‌اند و شاگردان و آثار بسیاری از خود به جای گذاشته‌اند، حقایق دینی را به خوبی نشان می‌دهند و راه افراط و تفریط را نمی‌پیمایند. قدم دوم این است که خودمان اهل تحقیق و تفکر باشیم. وقتی کسی درباره دین حرف می‌زند باید بتوانیم سخنان او را بسنجیم و ببینیم چقدر با عقل، قرآن و روایات مطابقت دارد. ائمه خود فرموده‌اند که اگر سخنی از ما نقل شد، آن را به قرآن عرضه کنید، وقتی ما در قبال سخنان ائمه چنان وظیفه‌ای داریم. پس در مقابل سخنان یک فرد عادی وظیفه سنگین‌تری داریم.

حجت‌الاسلام پویا یادآوری کرد: در بحبوحه جنگ صفین یکی از یاران حضرت علی(ع) خدمت ایشان رسید و گفت: «این روزها لشکریان معاویه قرآن می‌خوانند و ما هم قرآن می‌خوانیم، آن‌ها نماز می‌خوانند و ما هم نماز می‌خوانیم، چگونه مطمئن شوم که در این مصاف، در جای مناسب ایستاده‌ام؟» امام علی(ع) فرمود: «شما حق را بشناس و بعد مقایسه کن.» نفرمود چون من علی هستم، جانشین پیامبر(ص) هستم و... پس باید از من تبعیت کنی، بلکه فرمود: «حق را بشناس و بعد ببین مؤلفه‌های حق در کدام طرف وجود دارد.» امروز برعکس عمل می‌کنیم، هر کسی مثل من لباس روحانی بر تن داشته باشد، فکر می‌کنیم لزوماً حق را می‌گوید.

این پژوهشگر دینی در ادامه گفت: قدم سوم این است که بدانیم دین ما دین اعتدال و میانه‌روی و به بیان پیامبر اکرم(ص)، دین سهله و سمحه(آسان‌گیر) است، آنجایی که بر خود فشار بیش از حد احساس کنیم، مطمئن شویم که راه را اشتباه می‌رویم، سبک زندگی دینی و با رنگ خدایی آن است که در آن یاد خدا و نام اهل بیت(ع) وجود داشته باشد اما اگر گمان کنیم که باید برای این مقصود، تمام ایام سال را عزاداری کنیم و دهه‌های عزاداری راه بیندازیم، این دیگر اعتدال نیست.

معاون پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) اضافه کرد: سبک زندگی دینی معیارهایی دارد و این‌جور نیست که هر کس براساس سلیقه شخصی، چیزی بدان اضافه کند. به همین دلیل بود که ائمه(ع) سفارش می‌کردند آنطور که ما ذکر می‌گوییم، ذکر بگویید، اگر قرار باشد هر کس هر چه می‌خواهد به عنوان ذکر به تعالیم دینی اضافه کند، دایره اذکار هر روز وسیع و وسیع‌تر می‌شد. اگر براساس خط‌کش و معیار ائمه(ع) عمل کنیم، از رفتارهای هیجانی و احساساتی ایمن می‌شویم، امروز بعضی از کارهایی که دینداران به عنوان دین انجام می‌دهند، از روی احساسات است و خودشان هم بعداً پشیمان می‌شوند و می‌گویند آنجا احساساتی شدیم، در حالی که دین‌دار واقعی، سنجیده سخن می‌گوید، سنجیده فکر می‌کند و معقول تصمیم می‌گیرد.

ملاک‌های اصلی دینداری

وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: قدم چهارم برای شکل دادن سبک زندگی دینی این است که ملاک‌های اصلی دینداری را که ائمه اطهار(ع) در روایات متعدد بیان کرده‌اند، بشناسیم. ائمه(ع) مکرراً فرموده‌اند که ملاک دینداری به کثرت نماز و روزه و مستحبات نیست، این‌ها وظایف دینی است، هر که گفت مسلمانم باید نماز بخواند و روزه بگیرد، اگر آن‌ها را به جای آورد، هنر نکرده‌ است، وظیفه دینی‌اش را انجام داده است. لذا هر چه بر میزان نماز و روزه بیفزاید، لزوماً دینداری‌‌اش را تقویت نکرده‌ است. ملاک دینداری، انصاف، مروت، عدالت، وفای عهد و تعامل با خلق خداست. هرچه این‌ها را تقویت کنیم دینداری ما تقویت می‌شود.

معاون پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) اضافه کرد: خداوند امام راحل را رحمت کند، امام خمینی(ره) عارف و عابد زمان خود بودند و آثار ایشان مملو از توجه به مستحبات و اعمال عبادی مانند نماز و روزه بود، اما وقتی می‌خواستند به فرزند خود نصیحت کنند، تأکیدشان این بود که «به خلق خدا خدمت کن»، در روایات می‌خوانیم که اشخاصی خدمت ائمه(ع) می‌آمدند و از دین خود سؤال می‌کردند، ائمه در جواب، از نماز و روزه که جزء بدیهیات و وظایف مسلمانی هستند، سخن به میان نمی‌آورند بلکه از انصاف، اخلاق و تعامل آن‌ها با مردم سؤال می‌کردند.

بازدارندگی از سطحی‌نگری دینی

حجت‌الاسلام پویا اظهار کرد: قدم پنجم برای شکل دادن سبک زندگی دینی، بیشتر به عهده عالمان و حاکمان جامعه است که بیشترین تأثیر را بر مردم دارند. حاکمانی که به نام دین در هر جایی از جهان اسلام حاکم هستند، باید مراقب رفتار و کردار خود باشند، بسیاری از مردم با نگاه به این‌ها رفتار دینی خود را سامان می‌دهند. عالمان و حاکمان باید جوری رفتار کنند که مردم به حرف آن‌ها بسنده نکنند و حرف آن‌ها را تمام دین ندانند و خودشان تفکر و تحقیق کنند. آن‌ها همچنین باید مردم را از سطحی‌نگری دینی بازدارند، ده‌ها و صدها مثال تاریخی وجود دارد که معصومان(ع) جلوی عوام‌زدگی را گرفته‌اند.

این پژوهشگر دینی در پایان گفت: وقتی ابراهیم، فرزند خردسال پیامبر اکرم(ص) جان خود را از دست داد، حضرت رسول(ص) بسیار ناراحت شدند، از قضا همان روز خورشیدگرفتگی رخ داد، عده‌ای از مردم شایعه کردند که خورشید به سوگ فرزند پیامبر نشسته است، پیامبر(ص) به سرعت جلوی این شایعه را گرفتند و گفتند خورشیدگرفتگی و ماه‌گرفتگی، از آیات الهی و اتفاق طبیعی است و باید به جای این حرف‌ها نماز آیات بخوانید. برای مرگ هیچ‌کس، خسوف و کسوف رخ نمی‌دهد، حالا شاید اگر کسی دیگر جای پیامبر(ص) بود، به آن شایعه افتخار می‌کرد و تکذیب نمی‌کرد و می‌گفت بگذارید مردم فکر کنند خورشید بخاطر پسر من، گرفته است.