رضا و تسلیم از منظر قرآن

تسلیم نشانه ثبات و استقامت بنده به هنگام نزول بلایا و عدم دگرگونی ظاهری و باطنی او و اطاعت از اوامر و نواهی خداوند، بدون شکوه و شکایت است. از آن‌جا که بنای اسلام بر بندگی برای خداوند است، می‌توان تسلیم را با توجه به توحید معنا کرد و آن را کنار گذاشتن معبودهای دیگر و پرستش خدای واحد و سرسپردگی به او دانست. از این نقطه نظر، تسلیم شرط مسلمانی و معنای حقیقی عبادت و کلید سعادت سالک در آخرت است، زیرا چنین تسلیمی به منزله تصدیق خداوندی پروردگار، یعنی توحید حقیقی است که به نوبه خود موجب یقین سالک و پس از آن اقرار قلبی و اقدام عملی او به توحید می شود.

به بیان دیگر، اگر فرد در ایمان به خداوند و توحید خود صادق باشد، تمام حجاب‌ها از برابر دیدگان او به کنار می‌رود و او جز خداوند هیچ عامل و مؤثری در عالم نمی‌شناسد و وجود حقیقی را تنها از آن او می‌داند. از این‌روی، نظر از غیر او می‌پوشد و خود را یکباره و یکجا تسلیم او می‌کند، زیرا خود و دیگر امور عالم را‌ به‌طور ازلی و ابدی فانی می‌بیند و او را باقی و جاودان می‌یابد.

تسلیم؛ نشانه استقامت بنده به هنگام نزول بلایا

حجت‌الاسلام حافظ زمانی، امام جمعه ملکان در گفت‌‌و گو با ایکنا از آذربایجان‌شرقی اظهار کرد: تسلیم نشانه ثبات و استقامت بنده به هنگام نزول بلایا و عدم دگرگونی ظاهری و باطنی او و اطاعت از اوامر و نواهی خداوند، بدون شکوه و شکایت است.

وی ضمن بازگو کردن مفهوم رضا افزود: مفهوم رضا خشنودی کامل بنده نسبت به آنچه خداوند مقدّر کرده است و مقام تسلیم نیز چیزی جز پذیرش باطنی کامل امر الهی و مخالفت نکردن با فرمان حق، نیست.

امام جمعه ملکان با استناد به آیه 21 سوره حجر «وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ» بیان کرد: در این آیه می‌خوانیم: هیچ چیز در عالم نیست جز آنکه منبع و خزانه آن نزد ماست ولی ما از آن بر عالم خلق الاّ به قدر معین که مصلحت است فرو نمی‌فرستیم.

حجت‌الاسلام زمانی ادامه داد: حقیقت دین «اسلام» تسلیم در برابر دستورات خداوند متعال است، یعنی پذیرفتن سخن خدا و عمل کردن به آن، بدون هیچ شک و تردیدی، و همراه با رضایت و خرسندی.

امام جمعه ملکان، از زمان تحقق مقام تسلیم در بنده گفت و یادآور شد: مقام تسلیم هنگامی در بنده محقق می‌شود که خداوند او را برای خویش خالص سازد، از این رو این ویژگی وقتی به بنده نسبت داده شود از آن به «تسلیم» و زمانی که به خداوند سبحان استناد یابد از آن به اخلاص یاد می‌شود.

وی با اشاره به فرموده سیدالشهدا(ع) افزود: ایشان می‌فرمایند: رضای خدا، همان رضای ما اهل بیت است. کسب رضا و تسلیم بی‌اعتنایی به دنیا است. روش کسب رضا و تسلیم، پرورش اخلاق حمیده‌ای همچون شاکر بودن و بی‌اعتنایی به دنیا است و مقام رضا و تسلیم آثار و برکاتی مهم در دنیا و آخرت دارد از جمله آثار دنیوی، بی‌نیازی، استجابت دعا و آرامش و امنیت است و مهم‌ترین آثار مقام رضا و تسلیم در آخرت، رستگاری عظیم، ورود به حزب خداوند و جزء خیرالبریه شدن است.

رضا به محبت بستگی دارد

حجت‌الاسلام صمد ناصری، امام جمعه خسروشهر در گفت‌وگو با ایکنا از آذربایجان‌شرقی، اظهار کرد: رضا به محبت بستگی دارد؛ اگر محبت حاصل شد رضایت هم حاصل می‌شود و چنانچه رضا متعلق به محبوب باشد، این محبت، به رضای الهی از قضا و قدر می‌انجامد؛ زیرا می‌داند که دوست برای دوست جز خیر نمی‌خواهد.

وی مقام تسلیم را درجه‌ای بالاتر از رضا دانست و افزود: مقام تسلیم، به معنای رضا نزدیک است و در درجه‌ای بالاتر از رضا قرار دارد، زیرا تسلیم عبارت است از ترک کردن طلب و سپردن همه امور به خدا، بدون آنکه به آن‌ها وابستگی داشته باشد؛ پس آن بالاتر از رضا است؛ زیرا در مرتبه رضا افعال خدا موافق سلیقه فرد است و به آن راضی است ولی در مرتبه تسلیم، موافقت و مخالفتی وجود ندارد و همه آن به خدا واگذار شده است.

حجت‌الاسلام ناصری با استناد به آیه 36 سوره احزاب «وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَي اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ يَکُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً مُبيناً» بیان کرد: در این آیه می‌خوانیم: هیچ مرد و زن با ایمانی حق ندارد هنگامی که خدا و پیامبرش امری را لازم بدانند، اختیاری در برابر فرمان خدا داشته باشد و هرکس نافرمانی خدا و رسولش را کند، به گمراهی آشکاری گرفتار شده است!

وی ضمن اشاره به موضوع بالاتر بودن مقام رضا از مقام توکل، ادامه داد: مقام رضا از مقام توكل بالاتر است؛ زيرا در مقام توكّل انسان خواسته خود را اصل قرار مى‏‌دهد؛ اما از خدا مى‏‌خواهد بر اساس خواسته او كار كند، ولى در مقام رضا خواسته خدا اصل و خواسته عبد سالک، فرع است؛ اما در مقام تسليم، عبد از خود خواسته‏‌اى ندارد.

امام جمعه خسروشهر یادآور شد: هدف امام حسین(ع) فقط خشنودی خدا و پیامبر او بود. اگر در آن قیام خونین، جان عزیزش را نثار کرد، اگر سخت‏‌ترین مصیبت‌‏ها را به جان خرید و اگر خاندان گرامی‏‌اش را به دست اسارت سپرد، هدفی جز کسب رضای الهی نداشت.

وی با اشاره به فرموده سیدالشهدا(ع) افزود: ایشان می‌فرمایند: پروردگارا! من در مقابل قضای تو صبر خواهم کرد، ای خدايی كه جز تو معبودی نيست! ای پناه بی پناهان!

حجت‌الاسلام ناصری از معنای حقیقی تسلیم و رضا گفت و تأکید کرد: تسلیم و رضا به معناى دست روى دست گذاشتن و تسلیم حوادث روزگار شدن نیست، چنان‌که به معناى نشستن و کار را به عهده خدا گذاشتن نیز نیست، بلکه تسلیم در برابر فرمان حق و رضا در برابر خواست و مشیت اوست.