جایگاه اخلاق در قرآن

جایگاه و اهمیت اخلاق در زندگی اجتماعی تا بدان جاست که حتی عمل کردن به قوانین و مقررات اجتماعی نیز بدون پشتوانه اخلاق ممکن نیست و اخلاق، بهترین ضامن اجرای قوانین و مقررات است. از مباحث بسیار مهم در جوامع بشری مسئله اخلاق بوده و هست و با آمدن پیامبر گرامی اسلام(ص) به همین نیاز فطری بشر توجه کرد. همان‌طوری كه انبیاء گذشته نیز متوجه این مطلب بوده‌اند و خداوند متعال در قرآن شریف بنا به نیاز فطرت انسانی آیات بسیاری را اختصاص به بحث مهم اخلاق داده است.

نكته قابل توجه اینكه اگر اخلاق نباشد نه دین برای مردم مفهوم دارد و نه دنیای آنها سامان می‌یابد. زمانی انسان شایسته نام انسان است كه دارای اخلاق انسانی باشد و در غیر آن صورت حیوان خطرناكی است كه با استفاده از هوش سرشار انسانی همه چیز را ویران می‌كند و به آتش می‌كشد؛ برای رسیدن به منافع نامشروع مادّی جنگ به پا می‌كند و برای فروش جنگ افزارهای ویرانگر، تخم تفرقه و نفاق است و بی گناهان را به خاک و خون می كشد!

تربیت انسان‌ها هدف اصلی علم اخلاق است

حجت‌الاسلام والمسلمین محمود شربیانی، امام جمعه عجب‌شیر در گفت‌وگو با ایکنا از آذربایجان‌شرقی، اظهار کرد: تلاوت آيات الهی و تعليم كتاب و حكمت، مقدمه‌ای است برای مسئله تزكيه نفوس و تربيت انسان‌ها؛ همان چيزی كه هدف اصلی علم اخلاق را تشكيل می دهد.

وی ضمن بازگو کردن ایجاد رابطه میان انسان و خدا با فضیلت اخلاقی، افزود: هر فضیلت اخلاقی رابطه‌ای میان انسان و خدا ایجاد می‌کند و او را گام‌ به‌گام به ذات مقدسش نزدیک‌تر می سازد.

امام جمعه عجب‌شیر با استناد به آیه 21 سوره احزاب «لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا» بیان کرد: در این آیه می‌خوانیم: البته شما را به رسول خدا چه در صبر و مقاومت با دشمن و چه دیگر اوصاف و افعال نیکو اقتدایی نیکوست، برای آن کس که به (ثواب) خدا و روز قیامت امیدوار باشد و یاد خدا بسیار کند.

حجت‌الاسلام شربیانی با اشاره به فرموده پیامبر اکرم(ص): «من تنها برای تکمیل فضائل اخلاقی مبعوث شده‌ام» گفت: فضائل اخلاقی نه تنها سبب نجات در قیامت است، بلکه زندگی دنیا نیز بدون آن سامان نمی‌یابد.

حجت‌الاسلام شربیانی، از تلطیف اخلاق توسط دین گفت و تأأکید کرد: دین، اخلاق را تبیین و تلطیف می‌كند. اگر دین را مجموعه عقاید و دستورهای عملی فرستاده شده از سوی آفریدگار بدانیم و اخلاق را مجموعه آموزه‌هایی كه وظیفه عملی انسان را معلوم و راه رسم درست زندگی كردن را ترسیم می‌كند؛ رابطه تنگاتنگ دین و اخلاق روشن می‌شود به گونه‌ای كه اخلاق را پاره‌ای ناگسستنی از دین می‌بینیم.

علم، اخلاق انسان را به كمال می‌رساند

حجت‌الاسلام والمسلمین صمد ناصری، امام جمعه خسروشهر در گفت‌‌وگو با ایکنا از آذربایجان‌شرقی، اظهار کرد: هدف علم اخلاق این است كه انسان را به كمال و سعادت حقیقی خود كه همانا هدفِ اصلی خلقت جهان و انسان است، برساند. خداوند بزرگترین معلم اخلاق و مربی نفوس انسانی و منبع تمام فضائل است و قُرب و نزدیکی به خدا جز از طریق تخلق به اخلاق الهی امکان پذیر نیست. با رواج فضایل اخلاقی در جامعه و حاكمیت اخلاق اسلامی؛ بی تردید آن جامعه از آرامش و سلامت بالایی برخوردار خواهد بود.

حجت‌الاسلام‌ ناصری، با استناد به آیه 29 سوره انفال «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقَانًا وَيُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ۗ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ» ادامه داد: «ای اهل ایمان، اگر خدا ترس و پرهیزکار شوید خدا به شما فرقان بخشد یعنی دیده بصیرت دهد تا به نور باطن حق را از باطل فرق گذارید و گناهان شما را بپوشاند و شما را بیامرزد، که خدا دارای فضل و رحمت بزرگ است».

امام جمعه خسروشهر، اخلاق را ابزاری انسان‌ساز دانست و گفت: اخلاق به عنوان ابزار انسان‌ساز که آدمی را از دیگر موجودات متمایز می‌سازد و با رشد و تعالی فضایل اخلاقی، نور ایمان را به قلب وی می تاباند، جایگاه دارد. امام جعفرصادق(ع) فرمودند: خوی نیکو گناهان را ذوب می‌کند؛ چنانکه خورشید یخ را آب می‌کند. 

حجت‌الاسلام‌ ناصری، ضمن بازگو کردن اهمیت اخلاق در زندگی اجتماعی تأکید کرد: جایگاه و اهمیت اخلاق در زندگی اجتماعی تا حدی است که حتی عمل کردن به قوانین و مقررات اجتماعی نیز بدون پشتوانه اخلاق ممکن نبوده و اخلاق، بهترین ضامن اجرای قوانین و مقررات است.