نگاهی به زندگی فیلسوف جهان اسلام «علامه جعفری»
24 آبان یادآور روزی است که آفتاب حیات بزرگ مردی از کاروان حکمت و معرفت، دین پژوه فرزانه، فیلسوف و فقیه برجسته معاصر «علامه محمدتقی جعفری » که از چهره‌های ماندگار تاریخ حکمت دینی در جهان اسلام است، غروب کرد.
علامه محمدتقی جعفری، در مرداد‌ماه ۱۳۰۴ هجری شمسی مطابق با ۱۳۴۳ هجری قمری در شهر تبريز ديده به جهان گشود. وی نزد مادرش، اندکی مقدمات دروس و قرآن را آموخت. وقتی به مدرسه رفت، ايشان را به كلاس چهارم بردند. او با استعداد شگرف خود اين كلاس را در مدرسه اعتماد تبريز با رتبه دوم گذرانيد و در سال بعد كلاس پنجم را با رتبه اول احراز كرد. علامه جعفری پس از مدتی به خاطر تنگدستی خانواده ناگزير دبستان را در ميانه راه رها كرد و در پی يافتن درآمد به كسب و كار روی آورد.
پدرش از اين وضع بسيار متأثر شد و به محمدتقی و برادرش تأكيد كرد، شما به دنبال درس برويد، خداوند روزی‌رسان است. از اين جهت آن دو طالب دانش، مقارن سال‌های پايانی جنگ جهانی دوم به مدرسه «طالبيه» تبريز رفته و تحصيلات علوم دينی را نزد استادان آن‌جا پی‌گرفتند. تأمين هزينه زندگی، او را ناگزير ساخته بود تا صبح‌ها تحصيل كرده و بعد‌از‌ظهرها كار كند.
در سال هجری ۱۳۵۹ هجری قمری در حالی كه پانزده بهار را پشت سر می‌نهاد، زادگاه خويش را به قصد اقامت در تهران ترک کرد و در مدرسه «مروی» نزد استادانی فاضل مطالعه و تحصيل متن رسائل و مكاسب را پی‌گرفت. پس از سه‌سال خوشه چينی از خرمن خردمندان و انديشمندان حوزه، در سال ۱۳۶۲ هجری قمری به شهر مقدس قم مهاجرت کرد و ضمن تحصيل در مدرسه دارالشفای قم ملبس به لباس روحانيت شد و دروس خارج را در آن‌جا آغاز كرد.
وی سپس برای ادامه تحصيلات، راهی نجف شد. دوران تحصيل در نجف نيز سخت می‌گذشت؛ اما چون اشتياق شدت داشت، همه آن را سخت تحمل كرد. خود می‌گويد: گاهی دو يا سه ساعت كار دستی می‌كردم تا شهريه به دستم برسد كه ميزان آن هـم كافی نبود. وی بیست و سه ساله بود كه به درجه رفيع اجتهاد نايل شد. علامه پس از يازده سال اقامت در نجف و شركت در حوزه‌های درسی آن ديار، به سال ۱۳۳۶ يا ۱۳۳۷ه هجری شمسی به ايران مراجعت کرد.
علامه جعفری بيشترين استفاده‌های علمی را از محضر آيات عظام: «محمدرضا تنكابنی»، آيت‌الله شيخ «كاظم شيرازی، آيت‌الله «سيد‌عبدالهادی شيرازی»، آيت‌الله «سيد‌ابوالقاسم خويی»، آيت‌الله شيخ «مرتضی طالقانی»، آيت‌الله «ميرزا‌حسن يزدی»، آيت‌الله «سيد‌محمود شاهرودی»، آيت‌الله «سيد‌جمال گلپايگانی»، آيت‌الله «سيد‌محمد‌هادی ميلانی»، آيت‌الله «شهيدی» (صاحب حاشيه بر مكاسب) و آيت‌الله «سيد‌محسن حكيم» كسب کرده است.
علامه جعفری با اشراف به فقه، فلسفه، هنر و زيبايی‌شناسی در اسلام و نيم‌قرن فعاليت علمی و پژوهشی بيش از ۱۰۰ كتاب و رساله تحرير کرد كه چند نمونه از آن‌ها عبارتند از: «رسائل فقهی»، كه شامل طهارت، صلاة، صوم و غيره است. «حقوق جهانی بشر از ديدگاه اسلام و غرب»، «الرضا(ع)، «جبر و اختيار»، «مجموعه مقالات»، «ارتباط انسان و جهان»، «ايده‌آل زندگی و زندگی ايده‌آل»، «نقد نظريات ديويد هيوم در چهار موضوع فلسفی»، «بررسی و نقد برگزيده افكار راسل»، «زيبايی و هنر از ديدگاه اسلام»، «حكمت اصول سياسی اسلام: فرمان حضرت اميرالمؤمنين (ع) به مالك اشتر»، «موسيقی از ديدگاه فلسفی و روانی»، «پيام خرد»، «فلسفه دين»، «تحقيقی در فلسفه علم»، «فلسفه و هدف زندگی»، «فلسفه و نقد سكولاريزم»، «مقدمه‌ای بر فلسفه»، «مولوی و جهان بينی‌ها»، «تعاون الدين و العلم»، «الامر بين‌الامرين»، «نهاية‌الادراک الواقعی بين الفلسفة القديمة والحديثة»، «آفرينش و انسان».
اين عالم فرزانه تا پايان عمر لحظهای از تلاش در راه تعالی انديشههای والای بشری و نشر معارف الهی باز نايستاد و مهم‌ترين عملكرد ايشان اتصال حوزه و دانشگاه و به عبارتی ارتباط علوم قديم و جديد با يكديگر بود. از ايشان آثار بسياری به جای مانده كه نمايانگر جهاد فكری عظيم وی در راه نيازهای فكری و فرهنگی دنيای معاصراست. وی بيش از ۷۰ جلسه بحث و گفت‌وگو با شخصيت‌های بين‌المللی از جمله «برتراند راسل»، «روژه گارودی»، پروفسور «عبدالسلام» و پروفسور «روزنتال»، از فيلسوفان مطرح آن زمان داشت.
استاد محمدتقی جعفری همچنين به مقايسه ميان روش دانشمندان و فلاسفه شرقی و غربی در جهان‌بينی پرداخت و علاوه بر مطالعه نقادانه بخش عظيمی از فرهنگ غرب، در بحثها و مكاتبات خويش با انديشمندان غرب، قدرت و عظمت فرهنگ و معارف اسلامی را كاملا آشكار ساخت.
وی سال‌های متمادی در تبریز، تهران، حوزه علمیه قم و حوزه علمیه نجف به کسب علوم اسلامی و انسانی اهتمام ورزید. او نه تنها در عرصه فلسفه، بلکه در وادی عرفان، ادبیات فارسی، ادبیات غرب، علوم طبیعی و تجربی نیز تاملات فکری و نظری داشت. نگاه ژرف‌نگرانه و دغدغه وافر برای کسب دانش و همچنین ارتباط و گفت‌وگوهای فکری و علمی او با اندیشمندان و متفکران غرب و شرق از جمله برتراند راسل و وایت، وی را به عنوان فیلسوفی نواندیش و آزاداندیش مطرح ساخت.
سرانجام علامه محمدتقی جعفری پس از سال‌ها علم آموزی و كوشش برای گسترش دانش و معرفت در ۲۵ آبان ۱۳۷۷ خورشیدی رخ در نقاب خاک كشید و به دیدار حق شتافت.
مقام معظم رهبری در پیام تسلیتی در پی درگذشت علامه محمّدتقی جعفری فرمودند: «آن عالم بزرگ و متعهد در طول بیش از ۴۵ سال از هنگامی كه پس از تكمیل تحصیلات عالی و ممتازِ خود قدم در وادی تألیف و تحقیق و تعلیم نهاد، آثار علمی با ارزشی پدید آورد و تفكر فلسفی را در دایره ای وسیع از مستفیدان و تحسین كنندگان جهانی خود، ارتقاء بخشید. پس از پیروزی انقلاب نیز همواره افكار سازنده او در زمینه معارف دینی و نگاه فلسفی به مسایل اسلامی با استقبال فرزانگان و تشنگان علم و معرفت روبه‌رو می‌شد. سخنرانی های پر مغز این دانشمند عالی‌قدر كه سرشار از نكته‌های عمیق و درس های به یاد ماندنی برای نسل جوان و دانش پژوه كشور بود، در شمار حسنات علمی و فكری دوران حاضر محسوب شود».
انتهای پیام
