نگرش قرآن به کتاب و کتاب‌خوانی

اهمیت کتاب‌خوانی در اسلام به‌قدری است که معجزه پیامبر اکرم(ص) از نوع کتاب است و در این کتاب مقدس، اولین آیاتی که بر پیامبر(ص) نازل شده با امر به خواندن و الفاظ کتاب، قلم و علم توأم شده است. توسعه فرهنگی در هر جامعه‌ای تا حد زیادی وابسته به میزان رشد کتاب و گسترش فرهنگ کتاب‌خوانی و مطالعه است که این مؤلفه از مهم‌ترین عوامل در پیشرفت و اعتلای فرهنگی جوامع به شمار می‌آید؛ زیرا کتاب از عناصر مهم فرهنگی و ابزاری مناسب برای تغییر فرهنگ است که می‌تواند عناصر جدید فرهنگی را به اذهان افراد جامعه منتقل کرده و ضمن صیانت و حفاظت از فرهنگ متعالی، آن را بدون تغییر و تحریفی در اختیار آیندگان قرار دهد.

دین مبین اسلام برای مطالعه، کتاب‌خوانی، تحقیق و تفحص برای کسب علم و تربیت صحیح و همچنین پیشرفت و توسعه در شئونات مختلف زندگی بشر، ارزش و اعتبار بسیاری قائل شده و همۀ افراد بشر را به خواندن، نوشتن و در حقیقت به تحصیل علم و دانش تشویق کرده است. این امر با نزول قرآن به عنوان کتاب آسمانی و با کلمه قرائت مسلم شده است.

قرآن کریم و دین مبین اسلام مطالعه و رفتن به دنبال کسب علم و دانش را یکی از فرایض و واجبات دین به شمار آورده است و به همین سبب است که اولین آیات قرآن که نازل شده با الفاظ «خواندن، قلم و علم» آغاز شد، در سوره علق به این معنی اشاره می‌شود.

خداوند به قلم و کتابت سوگند یاد میکند

حجت‌الاسلام حافظ زمانی، امام جمعه ملکان در گفت‌‌و گو با ایکنا از آذربایجانشرقی، با استناد به آیه 29 سوره مبارکه ص «كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ، این کتابی است پر برکت که بر تو نازل کرده‌ایم تا در آیات آن تدبّر کنند و خردمندان متذکّر شوند»، اظهار کرد: در اهمیت کتابت در اسلام همین بس است که خداوند به قلم و کتابت که از عظیم‌ترین نعمتهای الهیست و بشر را به آن هدایت فرموده، سوگند یاد میکند. مطالعه، کتابخوانی، و تحصیل علم و دانش از فرایض بسیار مؤکد در دین مبین اسلام و قرآن کریم بوده و لفظ کتاب به اشکال مختلف تکرار شده است علاوه بر آن، واژۀ علم حتی بسیار بیشتر از خود کتاب مورد تأکید قرار گرفته است.

حجت‌الاسلام زمانی، با تأکید بر توانایی کتاب در تغییر نگرش فکر و فرهنگ‌سازی، افزود: کتاب حامل اندیشه از ذهن نگارنده به اذهان خوانندگان است و توانایی ایجاد تغییر در طرز فکر، بینش و فرهنگ‌سازی را دارد و بنابراین توجه عموم مردم و مسئولان به این مسئله حیاتی الزامی است. قرآن، مطابق عقل و خِرَد است، بنابراین اهل خِرَد با تدبّر در آن به احكام و رموزش پى‌مى‌برند.

حجت‌الاسلام زمانی، ادامه داد: کتاب‌های مثبت اسلامی عالی‌ترین مبیّن فرهنگ وحی، زحمات انبیاء و امامان در همه دوره‌ها بوده و بیشترین ثواب ویژه مؤلفان آن است، زیرا عبادتی بزرگ از طریق هدایت و ارشاد مردم و رساندن آنها به عالی‌ترین درجات انسانی و انتقال علوم الهی و معنوی به مردمان، حفظ و حراست از کلام گهربار ائمه معصومین(ع) انجام داده‌اند.

کتاب را یک مربی بزرگ می دانند

حجت‌الاسلام رحیم همزبان، استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌‌وگو با ایکنا از آذربایجان شرقی، با اشاره به اینکه قرآن کریم، کتاب آسمانی است که از سوی خدا، برای سعادت و راه‌یابی انسان به سوی حق، بر آخرین پیام آور الهی فرستاده شد، اظهار کرد: کتاب را یک مربی بزرگ می‌دانند و در پرتو این مربی است که انسان حقیقت فراموش شده خود را باز می‌یابد که توجه و بکارگیری صحیح آن موجب شناخت خویشتن و شناخت حقایق عالم می‌شود.

وی ادامه داد:  خداوند در آیه 15 سوره مائده می‌فرماید، «يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ كَثِيرًا مِمَّا كُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَعْفُو عَنْ كَثِيرٍ ۚ قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُبِينٌ» اى اهل كتاب، پيامبر ما نزد شما آمد تا بسيارى از كتاب خدا را كه پنهان مى‌داشتيد برايتان بيان كند و از بسيارى درگذرد و از جانب خدا نورى و كتابى صريح و آشكار بر شما نازل شده است.

حجت‌الاسلام همزبان، از اهمیت کتاب‌خوانی در اسلام گفت و ادامه داد: اهمیت کتاب‌خوانی در اسلام به‌ اندازه‌ای است که معجزه پیامبر اکرم(ص) از نوع کتاب است. در این کتاب مقدس نیز، اولین آیاتی که بر پیامبر(ص) نازل شده با امر به خواندن و الفاظ کتاب، قلم و علم توأم شده است. خداوند متعال به قلم و به آنچه می‌نویسد، قسم یاد می‌کند.

این استاد حوزه و دانشگاه، آغاز رسالت قرآن اسلام را با قلم دانست و گفت: اسلام آغاز رسالت قرآنی‌اش را با قلم شروع می‌کند و ارزشی که قلم و تعلیم و تربیت در قرآن دارد بر کسی پوشیده نیست‌. بنابر فرمایش امیرالمومنین علی(ع)، «خداوند بر همه نیکان و بدان با دادن توانایی خواندن، نوشتن و حساب کردن منت گذارده است، اگر این توانایی نبود، آنها همه چیز را به هم درمی آویختند».

حجت‌الاسلام همزبان، اظهار کرد: اگر انسان‌ها کتاب نداشتند و خواندن و نوشتن نمی‌دانستند، حجت بر آنان تمام نمی‌شد و قادر به حفظ میراث فرهنگی و تاریخ گذشتگان خود نبودند، همچنین بدون علم، دانش، مطالعه، تحقیق و تفحص در آثار گذشتگان، در حال حاضر، رشد، توسعه و پیشرفت امکان پذیر نبوده و چراغ راهی برای آینده در مسیر تعالی و تکامل همه جانبه انسان برافروخته نمی‌شد.