امانت‌های الهی از منظر قرآن

خداوند متعال امانت‌های زيادی را در اختيار انسان قرار داده است که انسان‌ها موظف‌اند از آن‌ها حفاظت و نگهداری کنند و در صورت خيانت به اين امانت‌ها در قيامت مسئول خواهند بود. انسان موجودى است با استعداد فوق‌العاده كه مى‏‌تواند با استفاده از آن مصداق «خليفة اللَّه» شود، مى‌‏تواند با كسب معرفت و تهذيب نفس و كمالات به اوج افتخار برسد، و از فرشتگان آسمان هم بگذرد.

اين استعداد توأم است با آزادى اراده و اختيار يعنى اين راه را كه از صفر شروع كرده و به سوى بى‌نهايت مى‌‏رود با پاى خود و با اختيار خويش طى مى‏‌كند. آسمان و زمين و كوه‏‌ها داراى نوعى معرفت الهى هستند، ذكر و تسبيح خدا را نيز مى‏‌گويند، در برابر عظمت او خاضع و ساجدند ولى همه اينها به‌صورت ذاتى و تكوينى و اجبارى است، و به همين دليل تكاملى در آن وجود ندارد.

امانت الهی از مباحث ميان ژرف و ارزشمندی است که درک آن مستلزم مطالعه و پژوهشی عميق، ميان رشته‌ای و گسترده است. انسان آن‌چنان آفريده شده بود که می‌توانست تعهد و مسؤليت را بر دوش کشد و ولايت الاهيه را پذيرا شود و در جاده عبوديت و کمال به‌سوی معبود لايزال سير کند و اين راه را با پای خود و با استمداد از پروردگارش سير کند، البته اين پذيرش يک پذيرش قراردادی و تشريفاتی نبوده، بلکه پذيرشی تکوينی بر حسب عالم استعداد است.

حجت‌الاسلام محمود شربيانی، امام جمعه عجب‌شير در گفت‌وگو با ايکنا از آذربایجان‌شرقی اظهار کرد: امانت الهى همان قابليت تكامل به‌صورت نامحدود، آميخته با اراده و اختيار و رسيدن به مقام انسان كامل و بنده خاص خدا و پذيرش ولايت الهيه است و اين بزرگترين و برتر و والاترين افتخار برای انسان است كه خداوند اين استعداد حمل بار امانت الهی را فقط و فقط در او به وديعه گذاشته است و هيچ يک از خلایق اين كائنات مستحق اين عطيه نبوده است.

وی افزود: خداوند متعال امانت‌های زيادی را در اختيار انسان قرار داده است که انسان‌ها موظف‌اند از آن‌ها حفاظت و نگهداری کنند و در صورت خيانت به اين امانت‌ها در قيامت مسئول خواهند بود.

امام‌جمعه عجب‌شیر با استناد به آيه 72 سوره احزاب «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا» اظهار کرد: در اين آيه می‌خوانيم ما امانت تعهد، تكليف، مسئوليت و ولايت الهيه را بر آسمان‌ها و زمين و كوه‌ها عرضه داشتيم آنها از حمل آن ابا كردند و از آن هراس داشتند اما انسان آن را بر دوش كشيد.

حجت‎الاسلام شربيانی از معنای فراگير امانتداری گفت و ادامه داد: موضوع امانتداری مانند ديگر مفاهيم اجتماعی از معنا و مفهومی فراگير برخوردار است که نه ويژه شخص و گروه خاصی است، نه به نوع خاصی از انواع امانت‌ها محدود می‌شود، بلکه امانتداری نسبت به هر کس و نسبت به هر امانتی، ضروری و بايسته است. از جمله امانت‌ها که انسان موظف به رعايت آن است، امانت‌های خداوند است.

امام‌جمعه عجب‌شير نماز و روزه را از امانت‌های الهی دانست و يادآور شد: نماز و روزه و ديگر واجبات، امانت‌های الهی هستند که انسان موظف است از آن‌ها حفاظت کند. به فرموده اميرمؤمنان علی(ع) آنکه کفران نعمت می‌کند، نزد آفريدگار و آفريدگان، نکوهش شده است.

حجت‌الاسلام شربيانی ضمن بازگو کردن وظايف شخص مسئول، تأکيد کرد: شخص مسئول بايد به چشم امانت الهی به اين مسئوليت نگاه کند و تا جايی که توان دارد از آن در راه خدمت به اسلام و مسلمانان بهره‌ گيرد، نه اينکه مسئوليت را طعمه و پلی برای رسيدن به زندگی بهتر و آسايش بيشتر خود و بستگانش قرار دهد که در اين صورت او نيز به اين امانت الهی خيانت کرده و در آخرت بايد پاسخگو باشد.

خلق‌الله نشانه الله هستند

حجت‌الاسلام يونس کيانی، امام‌جمعه ترکمانچای نیز در گفت‌‌وگو با ايکنا از آذربایجان‌شرقی اظهار کرد: خلق‌الله نشانه الله هستند، همان‌طور که يک گل زيبا، زيبايی خالق را وصف می‌کند انسان کامل نيز با توجه به اين امانت می‌تواند تمامی زيبايی‌های خدا را وصف کند.

وی از امانتداری به‌عنوان يکی از معيارهای ارزش‌گذاری انسان‌ها گفت و افزود: از نظر قرآن، يکی از معيارهای ارزش‌گذاری انسان‌ها در همه ابعاد زندگی، امانتداری است. کسی که امين باشد، انسان خوب و شايسته است.

امام‌جمعه ترکمانچای اظهار کرد: در آیه 75 سوره مبارکه آل عمران می‌خوانیم «وَمِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِقِنْطَارٍ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ وَمِنْهُمْ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِدِينَارٍ لَا يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ إِلَّا مَا دُمْتَ عَلَيْهِ قَائِمًا ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا لَيْسَ عَلَيْنَا فِي الْأُمِّيِّينَ سَبِيلٌ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ؛ و از اهل كتاب كسى است كه اگر او را بر مال فراوانى امين شمرى آن را به تو برگرداند و از آنان كسى است كه اگر او را بر دينارى امين شمرى آن را به تو نمى‌‏پردازد مگر آنكه دائما بر سر وى به پا ايستى اين بدان سبب است كه آنان به پندار خود گفتند در مورد كسانى كه كتاب آسمانى ندارند بر زيان ما راهى نيست و بر خدا دروغ مى‌‏بندند با اينكه خودشان هم مى‏‌دانند.»

حجت‌الاسلام کيانی امانت را از گرايش‌های فطری انسان دانست و ادامه داد: امانت گرايش‌های فطری انسان يا همان استعدادهای بالقوه انسان‌هاست که در تمامی انسان‌ها مشترک است يعنی همه گرايش به صداقت و راستی دارند ولی همه راستگو نيستند.

امام جمعه ترکمانچای يادآور شد: امانت الهى همان تعهد و قبول مسئوليت است. اميرالمؤمنين علی(ع) می‌فرمايند که گاه نماز رسيده است؛ گاه امانتی که خدا بر آسمان‌ها و زمين عرضه داشت و آن‌ها از پذيرش آن سر باز زدند و از آن هراسناک شدند.

حجت‌الاسلام کيانی ضمن بازگو کردن نقش انسان در تحمل امانت الهی، تأکيد کرد: استعداد تحمل امانت الهی فقط در انسان وجود دارد. بنابراين، مواردی که در ساير موجودات وجود دارد مانند عقل در فرشتگان يا تکليف در جنّيان، قابل حذف از مصاديق امانت است. به نظر می‌رسد مصداقی که با شواهد مذکور تناقضی ندارد و می‌تواند مصداق امانت الهی باشد، کمال دين، يعنی ولايت کليه الهی است که تنها انسان قابليت پذيرش آن را دارد. از اين رو، خليفه الله شده است. اين استعداد در انسان کامل، يعنی ائمه(ع) به اوج کمال خود رسيد. لذا، به اولين آنان «امين‌الله» خطاب می‌شود.