مسئولیت‌ پذیری از دیدگاه قرآن

مسئولیت پذیری انسان فقط در زمینه تقوا امکان پذیر است، اگر انسان از تقوای فطری خود، به خوبی بهره ببرد می‌تواند به تقوای دینی نائل شود؛ در این صورت، زمینه انجام وظایف به خوبی برای او فراهم می‌شود. خداوند موجودات بی‌شماری را در جهان آفریده است که بیهوده و بی‌هدف آفریده و رها نشده‌اند، بلکه همه آنها به سوی مقصد و کمالی که خدا برایشان معین فرموده است، در حرکت و تکاپو هستند.

در این میان انسان به حقیقت کارهایی که انجام می‌دهد، آگاه است. در آثار و عواقب کردارش می‌اندیشد و با اراده و اختیار راهی را برمی‌گزیند گاهی گرفتار غرایزش می‌شود و در گرداب حیوانیت دست و پا می‌زند. گاهی نیز روح ملکوتی و عقل انسانی به یاری‌اش می‌شتابد و امیال و غرایز نفسانی را به بند می‌کشد.

همه موجودات جهان به سوی کمالی که برایشان در نظر گرفته شده است، در حرکتند و همه شرایط و امکانات لازم برای رسیدن به کمال، از سوی خالق دانا برایشان پیش‌بینی شده و در اختیارشان قرار گرفته است. اما همه آنها جز انسان، نه علم به هدف دارند و نه راه را خود انتخاب کرده‌اند، بلکه این خداوند حکیم است که جهان هستی را این گونه تنظیم کرده که هر موجودی به سوی غایت نهایی خود رهسپار باشد و چاره‌ای جز این ندارد.

حجت‌الاسلام جواد حاجی‌زاده، امام جمعه اهر در گفت‌‌وگو با ایکنا از آذربایجان‌شرقی، اظهار کرد: مسئولیت پذیری انسان فقط در زمینه تقوا امکان پذیر است، اگر انسان از تقوای فطری خود، به خوبی بهره ببرد می تواند به تقوای دینی نائل شود؛ در این صورت، زمینه انجام وظایف به خوبی برای او فراهم می‌شود.

وی افزود: مسلمان بودن، حقوق و تکلیف‌های ویژه‌ای را برای فرد موجب می‌شود که یکی از اینها، تکلیف مسئولیت در برابر هم کیشان است.

حاجی‌زاده با استناد به آیه 56 سوره ذاریات «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ» بیان کرد: در این آیه می‌خوانیم: جن و انس را جز براى پرستش خود نيافريده‌ام.

وی ضمن بازگو کردن زمان تحقق مسئولیت پذیری، ادامه داد: مسئولیت پذیری زمانی تحقق می‌پذیرد که رسالت و تکلیفی در کار باشد؛ یعنی انسان، قبلاً کارهایی را با اراده و اختیار خویش پذیرفته باشد و سپس مسئولیت انجام آن را به عهده گیرد نه کارهایی که تحت تأثیر جاذبه میل‌ها و دافعه خوف‌ها انجام می‌دهد.

امام جمعه اهر معرفت معبود را لازمه عبادت دانست و یادآور شد: لازمه‌ عبادت، معرفت معبود است، پس آفرينش جن و انس براى شناخت حق و حركت در راه خداوند است.

وی با اشاره به فرموده امیرالمومنین علی(ع) افزود: ایشان می‌فرمایند: از خدا نسبت به بندگان و شهرهایش پروا کنید، زیرا دارای مسئولیت هستید حتی نسبت به زمین‌ها و حیوانات و خداوند را اطاعت کنید و از نافرمانی او بپرهیزید.

حاجی‌زاده از شرایط مسئول دانستن فرد گفت و تأکید کرد: زمانی می‌توان فرد را مسئول دانست که او با اختیار و اراده خود، انجام یا ترک کاری را به عهده گرفته باشد نه اینکه مجبور به این کار شده باشد.

اساسی‌ترین مسئولیت انسان، مسئولیت در برابر خداوند است

در ادامه حجت‌الاسلام رضا نصرالله‌پور، امام جمعه هریس، نیز اظهار کرد: اساسی‌ترین و ریشه‌ای ترین مسئولیت انسان، مسئولیت در برابر خداوند است و مسئولیت‌های دیگر نیز از آن ناشی می‌شود، زیرا مالک حقیقی خداست و هیچ موجودی در برابر او، از خود استقلالی ندارد.

وی انسان را عاقل و مختار دانست و افزود: انسان، عاقل و مختار است. درک و شعور دارد، نمی‌تواند نسبت به پیرامون خودش بی‌تفاوت باشد و احساس مسئولیت نکند.

نصرالله‌پور با استناد به آیه 8 سوره تکاثر «ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ» بیان کرد: در این آیه می‌خوانیم: سپس در آن روز(همه شما) از نعمت‌هایی که داشته‌اید بازپرسی خواهید شد!.
نصرالله‌پور، از اولین مسئولیت بندگان گفت و ادامه داد: اولین مسئولیت بندگان در مقابل خداست، یعنی در برابر ذات خداوند تبارک و تعالی حس مسئولیت داشته باشیم.

امام جمعه هریس یادآورشد: مسئولیت پذیری، زمانی تحقق می‌پذیرد که رسالت و تکلیفی در کار باشد؛ یعنی انسان، با اراده و اختیار خود، مسئولیت انجام اموری را برعهده گرفته باشد.

وی با اشاره به فرموده امام سجاد(ع) افزود: ایشان می‌فرمایند: نیروها و استعدادهای خود را تنها در پیروی از روش خدایی به کارگیر و تا آخرین حد توانایی خود، وجودت را به کمال برسان تا اطاعت گر خدا باشی و نسبت به هر یک ازاعضای خودت که خدا آنها را وسیله کمال و پیشرفت تو قرار داده است، حق آنها را ادا کنی و از خدا در این راه یاری طلبی.

نصرالله‌پور ضمن بازگو نکردن بزرگترین مسئولیت انسان تأکید کرد: بزرگترین مسئولیت انسان، در برابر نعمت هدایت و ولایت است؛ چرا که بدون تشریع دین و هدایت انسان، تمامی راه‌ها به سوی کمال و سعادت او مسدود می‌شد.