ترسیم مراتب صبر در آیه ۱۷۷ سوره بقره

به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین محمدیعقوب بشوی، استاد جامعةالمصطفی(ص) و از مفسّران قرآن کریم در نخستین جلسه درس تفسیری خود در حرم مطهر حضرت معصومه (س) که به زبان اردو با موضوع سوره مبارکه «والعصر» برگزار شد، اظهار کرد: در سوره مبارکه والعصر بعد از خوردن قسم، خداوند از خسارت همه انسان‌ها قسم می‌خورد. در آیه خیر بدون الام آمده و دارای تنوین است و این بر سنگینی این ضرر اشاره دارد؛ سپس چهار دسته را از این خسارت زیان‌آور خارج می‌کند.

این مفسّر پاکستانی قرآن کریم ادامه داد: در این سوره از وصیت صبر سخن گفته است و این بدون ایمان معنی ندارد، این ایمان است که صبر را پرورش می‌دهد و عمل صالح نتیجه ایمان است. خداوند هر عملی را طلب نمی‌کند، بلکه عمل دارای صلاحیت و رشد را می‌طلبد این از پرتوی ایمان و تشخیص راه حق و توصیه به آن به دست می‌آید.

حجت‌الاسلام بشوی بیان کرد: در سوره عصر از وصیت صبر سخن گفته است و این تأکید و اهمیت فراوان یک وصیت خاص است، کسی که از دنیا می‌رود واجب است وصیت کند، اما «تَواصَوْا بِالصَّبْرِ» برای زندگان و همه است. صبر، اراده انسان را محکم می‌کند و با انرژی بیشتری وارد عمل می‌شود و مشکلات زندگی برای چنین فردی آسان‌تر خواهد شد.

استاد جامعةالمصطفی العالمیه با اشاره به آیه ۱۷۷ سوره بقره، گفت: قرآن مجید می‌فرماید: «لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَٰکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِکَةِ وَالْکِتَابِ وَالنَّبِیِّینَ وَآتَى الْمَالَ عَلَىٰ حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَىٰ وَالْیَتَامَىٰ وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّائِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّکَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا ۖ وَالصَّابِرِینَ فِی الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِینَ الْبَأْسِ ۗ أُولَٰئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا ۖ وَأُولَٰئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ» در این آیه شریفه خداوند سه نشان عمده برای صابرین ذکر می‌کند که بسیار مهم است.

وی افزود: کجا باید صبر کرد؟ اولین نشان صبر در فقر و تنگدستی است: «وَالصَّابِرِینَ فِی الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِینَ الْبَأْسِ أُولَٰئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَأُولَٰئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ». نباید به خاطر فقر ایمان را از دست بدهد. در ابتدای اسلام، پیامبر اکرم (ص) همراه اهل بیت (ع) و اصحاب به مدت ۳ سال در شعب ابیطالب(ع) دچار فقر شدید شدند، اما صبر کردند و ایمانشان را از دست ندادند. روزی یکی از صحابی آمد و گفت: «یا رسول الله(ص)؛ گرسنه هستم چیزی نخورده‌ام و دامن خود را نشان داد که سنگی بر شکم بسته بود». پیامبر اکرم (ص) بعد از دیدن این ماجرا دامن خودش را بالا نمود و آن مرد دید سه سنگ بر شکم بسته‌اند. اما با وجود این همه سختی‌ها باز هم مثل کوه در مقابل دشمن ایستادند و از خود ضعف اراده و عمل نشان ندادند. پس در هنگام فقر و فلاکت باید دامن صبر را از دست نداد.

این مفسّر قرآن کریم بیان کرد: مورد دوم صبر، در مرض، زخم و درد است. قرآن واژه ضرر را آورده: «وَالضَّرَّاء»، این از ضرر است، یعنی ضرر جسمی، مالی، جانی و فوت اولاد و غیره که تحمل این ضرر‌ها بسیار طاقت‌فرساست. همه ما شنیده‌ایم که در یکی از جنگ‌ها عده زیادی مجروح شدند و یکی با آب آمد به شخص مجروح اول داد، اما او نخورد بلکه بسوی مجروح دیگری اشاره کرد که او تشنه‌تر است. این ماجرا به چندین نفر سرایت کرد و همه دیگری را برای خوردن آب بر خود مقدم داشت! وقتی که او با آب به نفر آخر رسید او مرد و او به افراد دیگر دیدن که همه مردند. ایثار و صبری از این بالاتر؟ دردی از این بزرگتر؟ «وَالضَّرَّاءِ»، مراد مرض، درد، زخم‌هاست و صبر در چنین مواردی صبر بر مصیبت است که به انسان پیروزی عطا می‌کند.

حجت‌الاسلام بشوی اظهار کرد: مورد سوم صبر، در جبهه‌های حق و باطل و در جنگ‌هاست: «وَحِینَ الْبَأْسِ»، هنگام جنگ صبر پیشه کردن مهم است. «بأس» به معنای شدت جنگ است. امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) در یک حدیث نورانی می‌فرمایند: «کُنَّا إِذَا احْمَرَّ الْبَأْسُ وَ لَقِیَ الْقَوْمُ الْقَوْمَ اتَّقَیْنَا بِرَسُولِ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ) فَمَا یَکُونُ مِنَّا أَحَدٌ أَقْرَبَ إِلَى الْقَوْمِ مِنْهُ»؛ هنگامی که جنگ شدت می‌یافت ما به رسول الله (ص) پناه می‌بردیم. از این حدیث شجاعت رسول اکرم (ص) و شخصیت الهی آن حضرت فهمیده می‌شود که پناهگاه و تکیه‌گاه همه بوده است. بنابراین آیه 177 سوره بقره نشان صابرین و اهل استقامت را به همه نشان داد.