تأکید بر قوم‌شناسی قرآنی با مراجعه به تحقیقات علمی درباره کتاب مقدس
پروفسور افیم رضوان، معاون بخش فرهنگ اسلامی موزه سن‌پترزبورگ با اشاره به تاریخچه مردم‌نگاری کتاب مقدس در غرب گفت: قوم‌شناسی قرآنی چیز مستقلی نیست که دیدگاه علمی آن فقط در حال حاضر شکل بگیرد. این امکان برای قرآن‌پژوهان وجود دارد که از تجربه محققان کتاب مقدس در حوزه قوم‌شناسی قرآنی استفاده کنند.
به گزارش ایکنا، معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در اولین نمایشگاه مجازی قرآن کریم نشست مجازی «ترجمه قرآن به زبان روسی و قوم‌شناسی قرآنی» را شنبه، 4 اردیبهشت ماه به زبان انگلیسی برگزار کرد.
این وبینار تخصصی با مدیریت محمود واعظی، مشاور بین‌الملل معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با سخنرانی پروفسور افیم رضوان(Efim Rezvan)؛ معاون بخش فرهنگ اسلامی موزه سن‌پترزبورگ روسیه، پژوهشگر قرآن و سردبیر مجله بین‌المللی تحقیقات دست‌نوشته‌های شرقی و استاد دانشکده شرقی «Manuscripta Orientalia» مرکز دانشگاه استنفورد مسکو، دکتر یحیی بوذری‌نژاد؛ دانشیار گروه علوم اجتماعی اسلامی دانشگاه تهران و بهاره اله دانه، راوی موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.
در ابتدای این نشست، پروفسور رضوان با اشاره به سوابق خود در زمینه مردم‌شناسی گفت: تمام زندگی خود را از زمان دانشجویی صرف مطالعه قرآن کردم. در حال حاضر در صدد ایجاد موزه ویژه‌ای در سنت پترزبورگ برای آشنا شدن مردم روسیه با فرهنگ اسلامی هستیم. زیرا فرهنگ اسلامی بسیار غنی است. در حال حاضر بر روی پروژه بسیار بزرگی در مورد قرآن کار می‌کنیم و هدف آن تسهیل امکان تهیه و انتشار ترجمه‌های جدید و آکادمیک به زبان روسی از قرآن است.
رضوان با ذکر شرحی از تلاش‌ها برای ترجمه و ارائه مفاهیم قرآن در غرب گفت: یکی از مهمترین مسائل و دیدگاه‌ها در حوزه قوم‌شناسی قرآنی (Quranic ethnography) داشتن پشتوانه علمی برای ترجمه قرآن است.
وی با اشاره به حوزه و تاریخچه مردم‌نگاری کتاب مقدس در غرب افزود: در طول این سال‌ها قوم‌شناسی کتاب مقدس (Biblical Ethnography) رویکردهای مختلف و متفاوت با یکدیگر را جمع‌آوری کرده است. بنابراین می‌توانیم از آنها در مطالعات قرآنی استفاده کنیم. قوم‌شناسی قرآنی چیز مستقلی نیست که دیدگاه علمی آن فقط در حال حاضر شکل بگیرد. البته برخی از این موارد بر اساس نتیجه تحقیقات سال‌های گذشته از سوی دانشمندان غربی و روسی بوده و این امکان برای قرآن‌پژوهان وجود دارد که از تجربه محققان کتاب مقدس در حوزه قوم‌شناسی قرآنی استفاده کنند.
رئیس موزه فرهنگ اسلامی موزه سن پیترزبورگ روسیه با اشاره به تلاش‌های تیم تحقیقاتی وی در موضوع قوم‌شناسی قرآنی افزود: تمرکز این تیم بر متون اسلامی قرون 6 و 7 است. این کار به دلیل کمبود منابع تاریخی قرون گذشته در این خصوص بوده است.
رضوان، قوم‌نگاری قرآنی به عنوان تحقیقاتی مستقل را موضوعی بسیار مهم دانست و گفت: براساس نتایج مطالعات تخصصی سال‌های گذشته، قوم‌شناسی قرآنی ارتباط نزدیکی با مطالعات زبان قرآنی و محیط زبان و فرهنگ عربستان در زمان پیامبر[ص] و مطالعات میدانی در عربستان و همچنین باستان‌شناسی قرآنی دارد.
وی ادامه داد: قرآن را می‌توان با کتب باستانی مقایسه کرد و منابع مهم را می‌توان از مهمترین آثار مکتوب مربوط به عربستان در آن زمان مانند «اشعار الشعرا و ایام‌العرب»(شعرای مهم عرب جاهلی)، «سیره» اثر ابن اسحق و «صحیح» بخاری و همچنین متون مسافران اروپایی از قرن هجدهم تا اوایل قرن 20 به عربستان سعودی و همچنین مطالعه مجموعه‌های تخصصی موزه در سراسر جهان به دست آورد.
رضوان در مورد حضور مستشاران نظامی و سیاسی روسیه در کشورهای مختلف منطقه غرب آسیا گفت: یکی از منابع برای انجام تحقیقات حوزه قوم‌شناسی قرآنی در روسیه، رفتن مسافران از اروپا به کشورهای عربی در قرون 18 تا 20 است. این مسافران گاهی افسران ارتش شوروی سابق بودند که در کنار رایزنی‌های سیاسی، برخی از متون را برای مطالعه و تحقیق به روسیه می‌آوردند که برخی از این متون و نوشته‌ها همچنان در روسیه وجود دارد.
وی تصریح کرد: مهمترین هدف قوم‌نگاری قرآن، خلق مطلب علمی در زمینه ایجاد ترجمه جدیدی از قرآن است، زیرا تمام فرهنگ‌های موجود در مورد قرآن و همچنین ترجمه‌های آن به میزان زیادی ریشه در تفسیرهای قرآن(تفسیر)، که منابع بسیار جدیدتری از خود قرآن هستند، دارد و معانی را در مکانی دیگر و زمان دیگری به ما تحمیل می‌کنند.
رضوان در مورد منابع استفاده شده در این تحقیقات و تطابق آنها با زمان نزول آیات قرآن گفت: بسیاری از آیاتی که نازل شده‌اند دلیل، مکان و زمان خاص خود را داشته‌اند. کارهایی که در چارچوب حوزه تحقیق در مورد قوم‌شناسی قرآنی انجام شده با هدف ارائه تصویری ایدئولوژیک‌تر از سیر وقایع تاریخی مربوط به ظهور اسلام با ارائه شواهد مستقل است که اجازه می‌دهد، در برخی موارد، گاهشماری، واقعیت‌ها را روشن کند.
بهاره اله دانه نیز در این نشست گفت: امروزه مردم‌نگاری قرآن برای جهان اسلام بسیار ضروری و مهم است و در آینده می‌تواند برای مسلمانان و غیر مسلمانان مفید باشد.
وی با اشاره به تحقیقات پروفسور رضوان و منابع وی از کشورهای عربی گفت: به نظر می‌رسد که پروفسور رضوان از منابع اسلامی کمتر در تحقیقات خود استفاده کرده و منابع اسلامی، به عنوان مثال کتاب‌های تاریخی اسلامی مانند طبری که تفسیر قرآن است برای ما بسیار مهم است.
اله دانه توصیه کرد: بهتر است در تحقیقات خود از تفسیر المیزان و تفسیرهای مرتبط با قرون اول و دوم اسلامی بیشتر استفاده کنید.
دکتر یحیی بوذری‌نژاد دانشیار گروه علوم اجتماعی اسلامی دانشگاه تهران هم در ادامه گفت: تحقیقات دکتر رضوان، تحقیق نو و جدیدی است و اگر بخواهیم مقاله وی را خلاصه کنیم در واقع قرآن انعکاس زمان و فرهنگ پیش از اسلام است. یعنی زبان و فرهنگ قبل از اسلام را نشان داده است.
بوذری‌نژاد ادامه داد: در تحقیق دکتر رضوان توجه خاصی به شعر شده است که این نشان‌دهنده این است که فرهنگ پیش از اسلام، فرهنگ شعر بوده است. در نهایت دکتر رضوان معتقد است که برای ترجمه قرآن، بهتر است به تفاسیر توجه نشود و به بازخوانی و مردم‌شناسی قبایل پیش از اسلام پرداخته شود.
انتهای پیام
