گام بیست‌وششم روزه‌داری؛ خدایا پناه می‌برم به تو از اینکه اعمالم را آفت بزند

به گزارش ایکنا، انسان مسلمان باید همیشه هوشمندانه رفتار کند، مبادا غفلتی و عملی ناشایست، تلاش‌هایش را زائل کند. حدیث هست که غیبت باعث می‌شود 40 روز دعا مستجاب نشود حال به این بیندیشید که در ماه رمضان درهای آسمان باز و خداوند آماده لبیک گفتن به دعاهای شماست، اما مبادا با یک غیبت تمام فرصت رمضان را از دست بدهیم.

در دعای روز بیست و ششم ماه رمضان از خداوند می‌خواهیم: «بسم الله الرحمن الرحیم؛ اللهمّ اجْعَل سَعْیی فیهِ مَشْکوراً و ذَنْبی فیهِ مَغْفوراً و عَملی فیهِ مَقْبولاً وعَیْبی فیهِ مَسْتوراً یا أسْمَعِ السّامعین؛ خدایا قرار بده کوشش مرا در این ماه قدردانـى شده و گناه مرا در این ماه آمرزیده و کردارم را در آن مورد قبول وعیب مرا در آن پوشیده اى شنواترین شنوایان».

آیت‌الله مجتهدی تهرانی در شرح فراز اللهمّ اجْعَل سَعْیی فیهِ مَشْکوراً می‌گوید: در این بخش از دعا می‌خوانیم، خدایا سعی و تلاش ما در ماه رمضان را بپذیر. واژه مشکوراً به معنای «تشکر کن» است و مقصود آن در این دعا «بپذیر» و «قبول کن» است.

وی می‌افزاید: آدم زحمت می‌کشد و روزه می‌گیرد، گرسنه و تشنه می‌شود؛ اما غذا و آب نمی‌خورد و کم‌خوابی ماه رمضان را تحمل می‌کند و اگر خدا تلاش‌های ما را قبول نکند، کاری از ما ساخته نیست. اگر زحمتی و رنجی کشیده شود و حاصلی در پی نداشته باشد، اتفاق ناگواری افتاده است.

این استاد اخلاق می‌گوید: ما باید غصه بخوریم که نکند اعمال ما را آفت بزند. مثلاً یک غیبت می‌تواند تمام زحمات ما را هدر دهد. اگر غیبت کنید ۴۰ روز اعمال خوب شما در نامه اعمال شخص غیبت شونده نوشته می‌شود و اگر عمل خوبی نداشته باشید، گناهان آن شخص در نامه اعمال شما نوشته می‌شود. این روایت از معصوم (ع) است.

وی ادامه داد: باید به خودمان بپردازیم و ببینیم که خودمان چه کار کرده‌ایم؛ آیا هیچ عیبی نداریم؟ گل بی‌عیب خداست و ممکن نیست که ما عیب نداشته باشیم. در روایت آمده که «چه می‌شود انسان را، یک خار کوچک را در چشم رفیقش می‌بیند؛ اما شاخه‌ای که در چشم خودش رفته را نمی‌بیند».

آیت‌الله مجتهدی تهرانی تصریح می‌کند: این روایت کنایه از این است که انسان عیب‌های بزرگ خود را نمی‌بیند؛ اما عیب کوچک مردم را می‌بیند. این حدیث از معصوم است که خوش به حال کسی که عیب خودش را می‌بیند و به عیب کس دیگری کاری ندارد.

وی در ادامه در شرح «وذَنْبی فیهِ مَغْفوراً وعَملی فیهِ مَقْبولاً» می‌گوید: در این فراز از دعای روز بیست و ششم ماه رمضان خدا می‌خواهیم تا گناهان ما را بیامرزد و اعمالمان را قبول کند. از خدا می‌خواهیم تا گناهانی که پیش از ماه رمضان انجام داده‌ایم، ببخشد؛ چون ماه رمضان، فصل درآمد معنوی و کسب ثواب است، حتی خوابیدن و نفس کشیدن در این ماه عبادت محسوب می‌شود.

آیت‌الله مجتهدی تهرانی تاکید می‌کند: در ماه رمضان این همه درآمد وجود دارد و آیا امکان ندارد با این همه درآمد کسب شده، انسان جان خودش را از گرو در بیاورد؟ پیامبر اسلام در خطبه شعبانیه می‌فرماید: «پشتتان از گناه سنگین شده و به گرو رفته است و در ماه رمضان بدنتان را از گرو در بیاورید».

وی ادامه می‌دهد: برخی هنگام نماز صبح نمی‌توانند به خاطر سنگینی بلند شوند که از آثار گناه است. شخصی به امام حسن عسگری (ع) گفت که هر شب قصد می‌کنم تا نماز شب بخوانم؛ اما نمی‌شود. امام فرمود: گناه تو را زنجیر کرده است. دلیل اینکه کسی دلش می‌خواهد، نماز شب بخواند اما نمی‌تواند، انجام گناه است و با استغفار می‌تواند آن را رفع کند.

این استاد بزرگ اخلاق و حوزه در ادامه سخنان خود درباره بیدار شدن در هنگام سحر و استفاده کردن از برکات آن تاکید و بیان کرد: شعری هست که می‌گوید «هر که سحر ندارد از خود خبر ندارد»، هر کسی که هنگام سحر خواب است، نمی‌داند که کیست و باید خود را پیدا کند. حدیث از معصوم (ص) است که می‌فرماید، عجب است که مردم به دنبال گمشده خود هستند اما به دنبال خود نمی‌گردند.

وی می‌گوید: وضو بگیرید و شب در تاریکی صد بار از خودتان بپرسید که من که هستم؟ شاید خودتان را پیدا کنید. اگر خودت را پیدا کردی هوس نماز شب پیدا می‌کنی.

وی در ادامه در شرح و عَیبی فیهِ مَسْتوراً می‌گوید: خدایا کاری کن تا عیب من مستور باشد و کسی از عیبم مطلع نباشد. خدا «ستارالعیوب» است و نگذاشته تا کسی از گناهان ما اطلاع پیدا کند. حدیث است اگر گناه بو داشت دو نفر کنار هم نمی‌نشستند. اگر عیب آدم عیان می‌شد کسی جنازه کسی را دفن نمی‌کرد.

آیت‌الله مجتهدی در شرح فراز پایانی دعا می‌گوید: در پایان دعا می‌گویم ای خدایی که از همه شنونده‌ها تو شنواتری. خدا همه چیز را می‌شنود. اگر یواش هر حرف بزنیم خدا باز هم می‌شنود. حضرت موسی(ع) به خدا گفت که خدایا، اگر نزدیکی من یواش صحبت کنم و اگر دوری بلند صحبت کنم؛ خدا فرمود: «من همنشین کسی هستم که یاد من باشد.» خدا شنواترین است؛ پس می‌گوئیم، ای خدایی که از همه شنوایان شنواتری، این دعاها را درباره ما مستجاب کن.

حجت‌الاسلام روح‌الله بیدرام، نویسنده و پژوهشگر دینی در کتاب «نجوای روزه‌داران» در تفسیر دعای روز بیستم و ششم ماه رمضان آورده است:

پیام اول: سعی مشکور

خداوند به واسطه صفت شکور بودنش اعمال عبادی و سعی و کوشش بندگان را مورد قدردانی قرار داده و از آنان تشکر می‌کند. حضرت سیدالشهداء(ع) در دعای عرفه به خداوند عرضه می‌دارد: «و اِنْ اَطَعْتُکَ شَکَرْتَنی؛ خدایا! من هرگاه تو را اطاعت کردم، تو از من تشکر و قدردانی کردی». شاکر بودن خداوند به این معناست که خداوند، حق اعمال مردم را به جا می‌آورد؛ یعنی هرکس عمل خیری انجام داد، عمل خیر از دست او نمی‌رود و خداوند از انجام‌دهنده عمل خیر قدردانی می‌کند. تلاشی که از طرف خداوند، مورد پذیرش و قبول واقع شود و پروردگار به آن توجه کند، و از ضایع شدن آن مانع شود و نوعی سپاس، از تلاشگر به عمل آورده، پاداش نیکو بدهد چنین عملی «سعی مشکور» است.

 اما تلاش و سعی چه کسانی مورد «شُکران» و سپاس قرار می‌گیرد؟ اگر عمل انسان و سعی و تلاش او مورد رضایت خدا قرار بگیرد و پروردگار به عین عنایت در آن بنگرد و از او بخرد، چنین عملی «سعی مشکور» است. اما سعی‌ای مشکور است که آمیزه‌هایی از خلوص و صدق داشته باشد. «صبغه‌الله» در آن باشد. ایمان و عمل صالح، طلب آخرت و در زمره ابرار بودن و... شرایط رسیدن به سعی مشکور است.

پیام دوم: بخشایش گناهان

آمرزش خداوند، شامل حال چه کسانی می‌شود؟ خداوند بسیار آمرزنده است و صفت آمرزش و بخشش یکی از بارزترین صفات خدای متعال است. در قرآن کریم از این صفت خداوند با عناوین «غَفور»، «غفّار» و «غافرِ» یاد شده است. البته صفت آمرزش خداوند بنا بر تصریح قرآن کریم، شامل حال کسانی می‌شود که قصد توبه و بازگشت به سوی حق داشته باشند. قرآن کریم می‌فرماید: «وَإِنِّی لَغَفَّارٌ لِّمَن تَابَ وَآمَنَ وَ عَمِلَ صَالِحًا ثُمَّ اهْتَدَى؛ و من بسیار آمرزنده هستم برای کسی که توبه کند و ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد و به راه هدایت برود». پس اگر کسی بدون قصد توبه و ترک گناه و جبران گذشته و به وسیله انجام عمل صالح، از خداوند طلب مغفرت کند، مشمول آمرزش الهی نخواهد شد. در دعای امروز از خدا خواهان آمرزش گناهان هستیم و نباید فراموش کنیم که اصلاً یکی از خصوصیات ماه مبارک رمضان، غفران ویژه الهی است، تا جایی که اگر کسی نتواند خود را از این غفران عظیم بهره‌مند سازد، بدبخت است.

آیا خداوند گلچین می‌کند؟

مطلبی که در اینجا مطرح می‎شود، این است ‏که آیا انتخاب بندگانی که مورد مغفرت و رحمت خداوند قرار می‎گیرند، از طرف خداوند است یا بندگان؟ آیا خداوند برای مغفرت، از بین بندگان گل‎چین و انتخاب می‏‌کند؟ اگر انتخاب با خدا باشد، من نمی‏‌دانم که خداوند چه کسی را انتخاب کرده و آیا من هم جزء انتخاب‏‌شدگان هستم یا خیر؛ امّا اگر انتخاب با عبد باشد، من خودم می‎فهمم. زیرا میزان را به دست خودم داده است. در باب مسئله مغفرت و رحمت این‎طور است که اگر عبد خودش را در معرض رحمت و مغفرت قرار بدهد، رحمت و مغفرت شامل حالش می‎شود. پس خودت را در معرض قرار بده! در معرض قرار دادن احتیاج به مبرِز هم ندارد؛ زیرا این امر، درونی است. خدا درون دل من و تو را امشب می‎بیند. اگر دید که واقعاً شرمنده هستیم و نسبت به گذشته‎مان واقعاً پشیمانیم، مأمورینش را می‎گمارد و آنها شروع می‎کنند به طلب مغفرت کردن برای ما. 

پیام سوم: قبولی اعمال در ماه رمضان

صِرف عمل ملاک نیست بلکه پذیرفته شدن در پیشگاه خداوند میزان است. با توجه به آیات قرآن و روایات ائمه اطهار(ع)، اعمال صالح و انفاق‌ها و خیرات کسانی مورد قبول قرار می‌گیرد که؛ توکل و پناه بردن به خدا داشته باشند، به پدر و مادر خود نیکی کنند، کارهای «خداپسند» انجام دهند، خواهان ذریه‌ای پاک و صالح باشند، اهل توبه و تسلیم و متقی و پروا‌پیشه باشند واز فسق و کفر و اکراه و کسالت، دوری کنند. پس شرط قبول عمل، توکل و اخلاص و نیت پاک و جلب رضای خداست. اما یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد ماه مبارک رمضان، این است که اعمال ما در این ماه مورد قبول درگاه الهی واقع می‌شود و این مطلب در کلام رسول گرامی اسلام (ص)تصریح شده است.

پیام چهارم: درخواست پوشش عیوب از خداوند

یکی از اسامی روز قیامت «یوم تبلی‌السرائر» است که در آن روز، حقایق و باطن انسان آشکار  و گناهان او بر همگان معلوم می‌شود. از مهم‌ترین صفات الهی که اگر نبود تمام بندگانش مورد اذیت، خجالت و شماتت واقع می‌شدند، صفت ستار بودن خداوند است که عیب‌های بندگانش را می‌پوشاند و آنها را رسوا نمی‌کند.

اما چه کنیم خداوند زشتی‌های ما را بپوشاند؟ رسول‌ خدا(ص) به فردی که به ایشان عرضه کرد: می‌‌خواهم خداوند عیب‌هایم را بپوشاند، فرمود: «عیب‌های برادرانت را بپوشان تا خداوند عیب‌های تو را بپوشاند». کسی که می‌خواهد از صفت ‏ستاریت ‏خداوند بهره ببرد باید خود عیب پوش دیگران باشد. خدای متعال ستارالعیوب است و دوست دارد که بندگانش هم عیوب خود و دیگران را بپوشند و آن را اصلاح نمایند و درصدد استغفار و توبه برآیند.

پیام پنجم: خداوند سمیع است

خداوند «اسمع‌السامعین» است، شنواترین شنوندگان. خواسته ما را می‌داند و دعایمان را هم می‌شنود. امید است که لبیک اجابتی گفته و عملمان را بپذیرد و گناهمان را ببخشاید و عیبمان را بپوشد.

سمیع دو معنا دارد، سمیع در قرآن به ظاهر در دو معنى به کار رفته است: ۱- به معنى حضور مسموعات نزد خدا و این معنا بیشترین سهم را در استعمال دارد، ۲- به معنى مجیب چنان که مى فرماید: «سَمِیعُ الدُّعَاء» حق این است که سمیع یک معنا بیش ندارد و آن شنیدن است و خدا در هر حال، دعاى بندگان را مى‌شنود، ولى گاهى مقرون به اجابت هست و گاهى نیست وجمله «سَمِیعُ الدُّعاء»، جامع بین این دو معنا است و اگر فرض کنیم که مقصود از سمیع الدعاء، مجیب الدعاء است، این خصوصیت از لفظ استفاده نمى‌شود، بلکه از قراین خارجى به دست مى‌آید.