ریشه‌یابی حضور کم‌رنگ لرستانی‌ها در مسابقات سراسری قرآن

به گزارش ایکنا، هفته گذشته و پس از پایان مهلت ثبت‌نام برای حضور در چهل و چهارمین دوره مسابقات سراسری قرآن کریم،‌ آمار میزان استقبال از این رقابت‌ها در استان‌های مختلف از سوی مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه اعلام شد. بر اساس این آمار استان اصفهان با سه هزار و 116 ثبت‌نام‌کننده بیشترین و استان لرستان نیز با 230 متقاضی، کمترین میزان مشارکت را داشته است.

علاوه بر استان لرستان، که پایین‌ترین میزان مشارکت را در این دوره به نام خود ثبت کرده است، استان‌های کهگیلویه و بویراحمد با ۲۶۱ نفر، چهارمحال و بختیاری با ۲۸۹ نفر،‌ همدان با ۲۹۰ و اردبیل با ۲۹۸ نفر پنج استان انتهایی این رده‌بندی هستند. کاهش اقبال شهروندان به مسابقات سراسری قرآن در هر کدام از این استان‌ها می‌تواند دلایل متعدد و نسبتاً مشابهی داشته باشد. در این گزارش صرفاً به استان لرستان، که پایین‌ترین میزان مشارکت را دارد، پرداخته و تلاش شده است تا در گفت‌وگو با برخی از مدیران امور قرآنی این استان، گوشه‌هایی از دلایل عدم اقبال به مسابقات برای مخاطبان روشن شود.

ایران سرای قرآن | هماهنگی متولیان امور قرآنی لرستان را خواستاریم

قبل از ورود به این گزارش خالی از لطف نخواهد بود که از وضعیت قرآنی این استان، که نزد عموم مردم به پایتخت طبیعت ایران و سرزمین آبشارها شناخته می‌شود، آگاه شویم. با وجود اینکه آمار دقیقی از تعداد فعالان قرآنی استان لرستان در دست نیست، اما در سامانه مَساق(مربوط به اتحادیه مؤسسات قرآنی ـ مردمی استان لرستان) مشخصات 84 مؤسسه قرآنی، 22 خانه قرآن شهری، 128 خانه قرآن روستایی و 25 جلسه قرآن ثبت شده است.(درصد بسیار بالایی از این جلسات در مرکز استان دایر است.)

فعالیت نزدیک به 260 مؤسسه، خانه قرآن شهری و روستایی و جلسه قرآن در این استان نشان می‌دهد که فعالیت‌های قرآنی در لرستان چندان کم‌رونق نیست، به خصوص اینکه اگر بدانیم این استان همواره در مسابقات و آزمون‌های قرآنی جزء استان‌های متوسط کشور بوده و در رده‌بندی‌ها نیز رتبه‌های میانی را به خود اختصاص داده است. روزگاری نه چندان دور، میزان مشارکت شهروندان این استان در آزمون سراسری قرآن و عترت، که هر سال به همت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار می‌شود و به لحاظ رشته‌ای و نه شیوه برگزاری تشابهات زیادی با مسابقات سراسری قرآن دارد، تا 10 هزار نفر نیز رسید، اما امور قرآنی استان از آن شرایط به وضعیتی رسیده که در سال 1400 و در چهل و چهارمین دوره مسابقات سراسری قرآن کمترین میزان مشارکت را در بین استان‌های کشور داشته است.

با توجه به اینکه عمده فعالیت‌های قرآنی از طریق ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، تبلیغات اسلامی و اوقاف و امور خیریه استان‌ها، انجام می‌شود، در این گزارش تلاش شد تا با مدیر امور قرآنی این سه دستگاه گفت‌وگو شود. (همچنین سعی کردیم که با مسئول امور قرآنی اداره کل تبلیغات اسلامی استان لرستان نیز صحبت کنیم، ولی پس از تماس‌های متعدد، موفق به برقراری ارتباط نشدیم).

تقی دریکوندی، رئیس اداره امور قرآنی اداره‌كل اوقاف و امور خیریه استان لرستان، که اداره متبوعش برگزارکننده مسابقات قرآن در سطوح شهرستانی و استانی است، در گفت‌وگو با خبرنگار ایكنا، با اشاره به اینکه در چهل و چهارمین دوره مسابقات سراسری قرآن 230 نفر ثبت‌نام کرده‌اند، گفت: این آمار سال گذشته نزدیک به 120 نفر بود و همان سال هم جزء استان‌های با کمترین مشارکت بودیم. با وجود این مسابقات امسال نسبت به سال قبل حدوداً 100 درصد رشد داشته است، اما همچنان کمترین میزان مشارکت در کشور را داشته‌ایم.

وی با ذکر اینکه برای ثبت‌نام در این دوره از مسابقات تبلیغات و اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌ها، فضای مجازی و تبلیغات محیطی صورت گرفت، افزود: بخشی از رشد 100 درصدی نسبت به سال قبل می‌تواند به دلیل تبلیغات باشد.

دریکوندی در مورد دلایل کاهش اقبال به مسابقات از سوی شهروندان لرستانی، به شیوع ویروس کرونا در دو سال اخیر اشاره کرد و گفت: هر چند نمی‌توانم با قاطعیت بگویم، اما شاید یکی از دلایل کاهش استقبال از مسابقات همین موضوع باشد. البته باید درستی این تحلیل مورد ارزیابی بیشتری قرار بگیرد. در ایام کرونا شاهد بوده‌ایم که میزان مشارکت در بسیاری از فعالیت‌ها با کاهش همراه بوده است و مسابقات نیز مستثنا نیست.

رئیس اداره امور قرآنی اداره‌كل اوقاف لرستان با اشاره به اینکه این 230 نفر تمام ظرفیت قرآنی استان نیست و افراد بیشتری در استان حضور دارند که می‌توانند در مسابقات شرکت کنند، گفت: یکی دیگر از دلایل ثبت این آمار پایین، اینترنتی شدن ثبت‌نام است. سال‌های قبل که ثبت‌نام به صورت دستی و حضوری بود، تعداد بیشتری در مسابقات ثبت‌نام می‌کردند.

وی همچنین در مورد فعالیت‌های قرآنی استان و میزان مشارکت شهروندان در آنها گفت: در کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی یا محافلی که به صورت مجازی یا حضوری برگزار می‌شود، شاهد استقبال بیشتر شهروندان بوده‌ایم. البته در زمان شیوع کرونا میزان کلاس‌ها و دوره‌ها کاهش یافته اما در گذشته که دوره‌ها بیشتر بود شاهد حضور پررنگ‌تر علاقه‌مندان به فعالیت‌های قرآنی بودیم.

دریکوندی در بخش پایانی این گفت‌وگو در پاسخ به سؤالی در مورد دلایل در نظر نگرفتن تشویقات انگیزشی برای بالا بردن میزان مشارکت مانند همان کاری که اداره کل اوقاف و امور خیریه استان قم برای رشته تفسیر عمومی قرآن انجام داد، گفت: چنین ایده‌هایی همواره در ذهن ما بوده و می‌توان با چنین اقداماتی مشارکت را افزایش داد، اما در استان لرستان منبعی برای پرداخت این قبیل جوایز وجود ندارد. موقوفات قرآنی در استان ضعیف است و نمی‌توان از آن برای چنین جوایزی استفاده کرد و منابع و بودجه‌های دیگری هم برای پرداخت در نظر گرفته نشده است.

همانگونه که گفته شد بخش زیادی از فعالیت‌های قرآنی در حوزه‌های مختلف از سوی سه نهاد اوقاف و امور خیریه، تبلیغات اسلامی و فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت می‌گیرد. برای دانستن دلایل اصلی بی‌اقبالی فعالان قرآنی استان لرستان به مسابقات سراسری قرآن به سراغ مدیر دفتر قرآن و عترت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان لرستان هم رفتیم. وی اظهارات خود را به بعد از مطالعه و تحلیل وضعیت مسابقات موکول کرد. بد نیست این را هم بدانیم که اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان لرستان اخیراً آزمون سراسری قرآن و عترت را در این استان به صورت مجازی و با حضور بیش از دو هزار نفر از قرآن‌آموزان برگزار کرده است. موضوعی که به راحتی اثبات می‌کند که در مسابقات سراسری قرآن کریم نیز امکان جذب چنین جمعیتی وجود داشت.

منصور احمدی، مدیر دفتر قرآن و عترت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا و در پاسخ به این سؤال که علت کم شدن تعداد متقاضیان حضور در مسابقات سراسری قرآن در لرستان چیست؟ گفت: اگر بخواهیم بهانه بیاوریم و کارها را توجیه کنیم می‌توانیم به تعطیلی موسسات و انجام نشدن فعالیت‌های قرآنی به دلیل شیوع کرونا اشاره کنیم، اما آیا فقط لرستان اینگونه بوده است؟ این وضعیت در سراسر کشور و در تمامی استان‌ها حاکم است. بنابر این ذکر چنین دلایلی شاید توجیهی برای شانه خالی کردن از زیر بار این وظیفه‌ شرعی و قانونی باشد.

وی با بیان اینکه همه ما مرهون و مدیون قرآن هستیم و هر چقدر تلاش کنیم نمی‌توانیم به وظیفه و دِینی که مقابل قرآن داریم عمل کنیم، افزود: مهم‌ترین دلیلی که باعث شده لرستان کمترین تعداد شرکت‌کننده را در چهل و چهارمین دوره مسابقات سراسری قرآن داشته باشد، نبود اطلاع‌رسانی است. به عنوان مثال بنده مسئولیت قرآن 98 مؤسسه قرآنی را بر عهده دارم. از زمان ثبت‌نام این مسابقات اطلاع نداشته‌ام. وقتی که من به عنوان مسئول قرآنی ارشاد از تاریخ ثبت‌نام چنین رقابتی اطلاع ندارم چه کسی می‌تواند اطلاع داشته باشد.

احمدی به شیوع کرونا در کشور و پیگیری بسیاری از فعالیت‌ها از طریق فضای مجازی اشاره و تصریح کرد: حدود دو سال است که در فعالیت‌ قرآنی چندین گروه و کانال مجازی را، که تعداد بسیاری از فعالان قرآنی استان در آن حضور دارند، مدیریت می‌کنم. شاید اگر یک بار در این گروه‌ها اطلاع‌رسانی صورت می‌گرفت، تعداد بیشتری ثبت‌نام می‌کردند. مسئولان قرآنی دیگر دستگاه‌ها از جمله اداره تبلیغات اسلامی هم از چنین زیرساختی برخوردارند. بنابر این اگر این تعامل وجود داشت تعداد شرکت‌کنندگان بیشتر می‌شد.

مدیر دفتر قرآن و عترت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان لرستان به اینترنتی شدن ثبت‌نام در این دوره و ضعف زیرساخت مربوط به این موضوع در لرستان نیز اشاره کرد و گفت: در استان دسترسی به اینترنت در بین قرآن‌آموزان ضعیف‌تر از دیگر استان‌هاست، زیرا استان‌هایی همچون لرستان عشایرنشین است و درصد قابل توجهی از اهالی آن در روستاها ساکن هستند. این وضعیت را با جمعیت استان اصفهان یا مازندران و ... مقایسه کنید. در این استان‌ها جمعیت شهرنشین چندین برابر جمعیت شهری لرستان و مطمئناً دسترسی به اینترنت راحت‌تر است. لذا تبلیغات و ثبت‌نام میدانی در استان کاربردی‌تر است.

وی یکی دیگر از دلایل حضور نداشتن شهروندان لرستانی را در مسابقات ناشی از فقر و محرومیت این استان بیان کرد و افزود: این وضعیت باعث شده که امور فرهنگی کمتر در سبد خانواده قرار گیرد، زیرا بیش از آن به مسائل معیشتی و سلامت توجه می‌کند. در آزمون سراسری قرآن و عترت از هر قرآن‌آموز پنج هزار تومان دریافت می‌کنیم و بسیاری از مواقع برای دریافت همین مبلغ با مشکل مواجه هستیم و گاه برخی موسسات روستایی توان پرداخت حق ثبت‌نام 20 یا 30 نفر را ندارند.

احمدی در پایان اظهار کرد: اگر اطلاع‌رسانی به موقع صورت می‌گرفت و افرادی مانند من از زمانبندی ثبت‌نام اطلاع داشتیم، حداقل می‌توانستیم از بین شرکت‌کنندگان در آزمون سراسری قرآن که بیش از دو هزار نفر بود، هزار نفر را ترغیب کنیم تا در مسابقات ثبت‌نام کنند. سطح این استان در همه مسابقات و آزمون‌های قرآنی متوسط است و زمانی 10 هزار قرآن‌آموز در آزمون شرکت می‌‌کردند.

با وجود اینکه مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه امسال ستاد راهبری مسابقات را تشکیل داده و برای استان‌های مختلف کارشناس‌هایی را تعیین کرده تا هم‌افزایی‌های بیشتری برای برگزاری مطلوب مسابقات از بدو ثبت‌نام تا پایان مسابقات، صورت بگیرد، اما به نظر می‌رسد این مرکز باید تمیهدات ویژه‌تری را برای استان‌هایی که در هر دوره با وضعیت خاصی مواجه می‌شوند، در نظر بگیرد که در ادامه به برخی از راهکارها در این زمینه اشاره شده است.

• تشکیل کارگروه ویژه استان‌های با کمترین شرکت‌کننده و بررسی وضعیت آن استان‌ها در این کارگروه 
• راه‌اندازی میز استان‌های خاص(دارای یک وضعیت غیرعادی همچون میزان مشارکت پایین) و حضور صاحب‌نظران آن استان‌ها در جلسات هم‌افزایی
• دعوت از نخبگان قرآنی چنین استان‌هایی در زمان برگزاری مرحله کشوری مسابقات و برگزاری جلساتی برای بررسی وضعیت آن استان‌ها 
• اختصاص بسته‌های تشویقی برای حضور بیشتر شهروندان چنین استان‌هایی در مسابقات 
• تعریف یک سری تمهیدات برای ایجاد رقابت بین استانی جهت جذب بیشتر علاقه‌مندان به مسابقات و ...