تمدن اسلامی در خدمت بشریت است نه در تقابل با جوامع بشری

به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین علی عباسی، رئیس جامعةالمصطفی العالمیه، امروز 27 خردادماه، در کنفرانس بین‌المللی «عصرطلایی اسلام» با بیان اینکه تمدن اسلامی در خدمت بشریت، عدالت و معنویت قرار دارد، اظهار کرد: موضوع همایش عصر طلایی اسلام هر چند به گذشته ما مربوط می‌شود، ولی چراغ راه آینده خواهد بود.

وی با اشاره به اینکه تاریخ و نگاه به گذشته می‌تواند آینده ما را رقم زند، تصریح کرد: در کتاب تاریخ تمدن ویل دورانت، به دوره‌های مختلفی از تمدن‌های بشری اشاره شده و از مشرق زمین به عنوان گهواره تمدن یاد شده است. ویل دورانت در این کتاب، پس از بیان تمدن‌های چین، ایران، هند، بابل، مصر و دیگر تمدن‌های کهن که غالباً در منطقه شرق بود، از تمدن یونان و روم یاد کرده است و پس از آن به دوران عصر ایمان می‌پردازد که نقش تمدن اسلامی در آن بسیار برجسته است.

رئیس جامعةالمصطفی تمدن اسلامی را تمدن ایمانی، معنوی و اخلاقی نامید و بیان کرد: به تعبیر ویل دورانت، مسلمانان به مدت پنج قرن، از نظر نیرو، نظم و انضباط اجتماعی، گستره قلمرو و دایره نفوذ، اخلاق و رفتار، سطح زندگی و رفاه، تساهل و مدارای فرهنگی و دینی و همزیستی با ملیت‌های دیگر، ادبیات، علم، صنعت، طبابت و فلسفه پیشاهنگ جهان بودند.

وی شکل‌گیری این تمدن بزرگ را به جهت ظرفیت درونی اندیشه اسلامی دانست و اظهار کرد: جدا از حکومت‌هایی که در این پنج قرن بر جهان اسلام حاکم بودند، مضمون و محتوای اندیشه اسلامی، به ویژه تأکید بی‌نظیر اسلام بر اهمیت علم و فراگیری دانش، خمیرمایه اصلی تمدن اسلامی بود.

حجت‌الاسلام والمسلمین عباسی، با اشاره به برخی آیات قرآنی در بیان جایگاه رفیع علم و علم‌آموزی، یادآور شد: در روایات ما نیز تأکید فراوانی بر علم‌آموزی صورت گرفته است، مانند اینکه طلب علم تکلیف شرعی هر مسلمان دانسته شده یا سفر به اقصی نقاط عالم به طالب علم توصیه شده است. امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرمایند: علم را بیاموزید، حتی اگر لازم باشد به اعماق دریا‌ها بروید و امام علی(علیه‌السلام) نیز در روایتی علم را منبع اقتدار می‌نامند. در سایه چنین تفکر و فرهنگی، دنیای اسلام پنج قرن به قطب علم و دانش و تمدن در دنیا مبدل شد و گشایش علمی چشمگیری در دنیای اسلام رخ داد.

وی ترجمه کتب مختلف در حوزه‌های گوناگون دانش از زبان‌های سوریانی، یونانی، پهلوی را از دستاورد‌های علمی تمدن اسلامی برشمرد و بیان کرد: در این دوران، تعامل فرهنگی گسترده‌ای میان دنیای اسلام و تمدن‌های پیشین برقرار شد. در نتیجه این تعامل فرهنگی و تمدنی، پیشرفت‌های فراوانی برای مسلمانان در عرصه‌های مختلف دانش رخ داد و مسلمانان در ریاضیات، فیزیک، شیمی، داروسازی، طب، نجوم و هیئت، صنعت، دریانوردی، جغرافیا، شعر و ادبیات، هنر و فلسفه، پیشگام بودند.

رئیس جامعةالمصطفی ادامه داد: با فراگرفتن صنعت تولید کاغذ از سوی مسلمانان در سمرقند و بغداد، توسعه فراوانی در علم و دانش روی داد. بنابر نقل‌های تاریخی، در قرن سوم هجری، صد‌ها کتابفروشی در بغداد وجود داشت. کتابخانه‌ها، بیمارستان‌های عمومی، رصدخانه‌ها و دانشگاه‌ها در جهان اسلام شکل گرفت. دانشگاه قرویین مراکش در قرن نهم و دانشگاه الازهر مصر در قرن دهم میلادی شکل گرفت و ارائه مدارک علمی برای نخستین بار در این دانشگاه‌ها رایج شد.

وی با اشاره به برخی دستاورد‌های علمی مسلمانان، اظهار کرد: گفته شده است در کتابخانه طرابلس تا پیش از جنگ‌های صلیبی، سه‌ میلیون نسخه کتاب نگهداری می‌شد. در نتیجه این توسعه علمی و تمدنی، دانشمندان بزرگی در عرصه‌های گوناگون مانند ابن‌سینا، زکریای رازی، ابوریحان بیرونی، خیام، غیاث‌الدین جمشید کاشانی، محمد بن موسی خوارزمی، خواجه نصیرالدین طوسی، ابن‌هیثم بصری از شرق تا غرب جهان اسلام ظهور یافتند. بازرگانان مسلمان کالا‌های مختلف در مسیر‌های طولانی مبادله می‌کردند و حتی بذر گیاهان مختلف به وسیله آنان از چین تا آفریقا منتقل شد و توسعه فراوانی در زراعت و تولید محصولات کشاورزی پدید آمد. سیستم‌های آبیاری ویژه، حفر قنوات و...، نشانه‌ها و نماد‌هایی از این تمدن بزرگ هستند.

حجت‌الاسلام والمسلمین‌عباسی، با اشاره به افول و تضعیف تمدن اسلامی، اظهار کرد: بررسی این موضوع، از نکات مهم تاریخی است که باید در جای خود بدان پرداخت، ولی می‌توان پرسش مهمی را مطرح کرد که آیا این دوران طلایی تکرار شدنی است؟ آیا مسلمانان و دنیای اسلامی می‌توانند بار دیگر تمدن الهی و اخلاقی به بشر اهدا کنند؟ به نظر می‌رسد پاسخ این پرسش مثبت است. مؤلفه‌ها و پیش‌نیاز‌هایی که برای هر تمدن ضرورت دارد، برخورداری از قلمرو و سرزمین گسترده و حاصل‌خیز، جمعیت مستعد فراوان، فرهنگ کار و تلاش و علم‌اندوزی و الگوی مناسب نظام اجتماعی است؛ همه این عوامل در تمدن و اندیشه اسلامی وجود دارد و قابل بازسازی است.

رئیس جامعه‌المصطفی تصریح کرد: هر چند بازگشت به گذشته مقدور نیست، ولی می‌توان با بهره‌گیری از سنت، اصول و مبانی میراث ارزشمندی که در اختیار داریم، در کنار بهره‌گیری از تمدن جدید بشری، این تمدن شکوهمند را دوباره خلق کرد. برای تحقق این هدف، به همبستگی امت اسلامی، پرهیز از تفرقه و سیاست‌های تفرقه‌برانگیز و دوری از ناسیونالیسم قومی، زبانی و جغرافیایی نیاز داریم، در سایه این امور می‌توان به تمدن نوین اسلامی که در خدمت بشریت، عدالت و معنویت است، دست یافت.