زیارت امام رضا(ع) با نیت طهارت نتیجه‌بخش خواهد بود

حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر نقویان، استاد حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگو با ایکنا به بیان نکاتی درباره روز زیارت امام رضا(ع) پرداخت و گفت: با این بیت حافظ شروع می‌کنم که گفت: «عهد ما با لب شیرین دهنان بست خدا/ ما همه بنده و این قوم خداوندانند». او اینقدر به قومی عشق می‌ورزد که آنها را در جایگاه رفیع خدایی بالا می‌برد. مسئله امامت در یک نگاه کلی و منظومه‌ای در معارف شیعی همان جایگاهی را دارد که نبوت دارد یعنی همان نیازی که ما به پیامبر داریم بدون هیچ کم و کاستی به همان اندازه نیازمند امام و پیشوای معصوم بعد از ایشان هستیم؛ ما خلافت و امامت را جدا می‌دانیم و اینگونه نیست که بگوییم چون حضرت علی(ع) خلیفه بلافصل پیامبر(ص) نشد بنابراین مدتی مسئله امامت تعطیل شد. واقعیت این است که حاکمیت سیاسی، جزیی کوچک از مسئله امامت است و امامت در یک جایگاه و سطح بسیار بالاتری کارکرد خود را دارد.

وی افزود: در این ایام با رحلت شخصیت بزرگی چون استاد احمد مهدوی دامغانی مواجه هستیم. در خاطرات او آمده است که هر روز با احترام تمام و با چشمانی پر از اشک، سلام خاصه خود را به حضرت رضا(ع) ابراز می‌کرد و وصیت کرده بود که پیکر ایشان در مشهد و در جوار بارگاه آن امام رئوف دفن شود. بنابراین شیعیان ارادتی بزرگ به خاندان اهل بیت(ع) دارند؛ حضور حضرت امام رضا(ع) در ایران فرصت مغتنمی شد که این دلدادگی به اوج برسد. 

 

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: طی قرونی که حضرت رضا(ع) در ایران حضور داشتند و سپس مضجع مقدس ایشان در مشهد قرار گرفت این عشق و دلدادگی حتی میان غیرشیعیان رو به تزاید رفت. در روایات، بخشِ زیارت‌های خاصه داریم که از جمله آنها اواخر ماه ذی‌القعده و روز ولادت و شهادت آن حضرت است. این بهانه‌ای برای ارتباط بیشتر است وگرنه بقیه ایام سال نیز زیارت حضرت ثواب و ارزش خود را دارد بنابراین در هر لحظه باید بتوانیم ارتباط معنوی خود را حفظ کنیم. واقعیت این است که وقتی کسی به حرم امام رضا(ع) می‌رود انگار از همه دنیا و شر و شور آن خلاص شده و احساس می‌کند آرامش گمشده‌ای به او داده شده است؛ بعید است چنین حس و حالی برای کسی ایجاد نشود.

وی ادامه داد: نکته مهم‌تر اینکه باید ببینیم فلسفه این زیارت‌ها چیست و وقتی به زیارت می‌رویم چه درخواستی داشته باشیم؟ مولوی می‌گوید «یا نیازم را بده یا فارغم کن از نیاز» نیاز اصلی ما خوب شدنی مثل آنهاست. در واقع پول، شهرت، معروفیت و ... را خیلی‌های دیگر هم دارند و افراد زیادی می‌توانند چنین چیزهایی را به دست بیاورند. اهل بیت(ع) کیمیای عشق را پیدا کرده‌اند و تبدیل به مظهر رحمة للعالمین شده‌اند و چتر محبت آنها بر سر همه عالم گسترده شده است اما ما چنین محبتی را نسبت به همه مردم نداریم.

 

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: حال اگر کسی چنین تب و تاب و محبتی را پیدا کند همه هستی همانند فرزندانش هستند. این جایگاهی است که امام رضا(ع) به آن رسیده و به همین دلیل لقب امام رئوف را به ایشان داده‌اند. در بارگاه امام رضا(ع) هر دستی خالی باز نمی‌گردد. اگر بتوانیم به این جایگاه برسیم که ارتباط معنوی با اهل بیت(ع) برقرار کنیم و به همه عشق بورزیم و به قول حافظ با دشمنان هم اهل مدارا باشیم آنگاه زیارت ما درست و نتیجه‌بخش خواهد بود. 

 

وی ادامه داد: امام رضا(ع) و سایر ائمه(ع) عنصری بی‌بدیل در عالم هستی هستند و البته بحث‌های کلامی در این مورد وجود دارد که آیا خودشان زحمت کشیده‌اند یا به آنها الهام شده است چراکه برای مثال امام جواد(ع) در هفت سالگی به امامت رسید. اینها بحث‌هایی هستند که جواب‌های فقهی هم برای آنها وجود دارد. واقعیت این است که هیچ پارتی‌بازی در عالم صورت نگرفته بلکه شعاع اشعه نور خداوند برای همه هستی به یک اندازه است. خدا در روز ازل به همان اندازه که امام حسین(ع) را دوست داشت به همان اندازه شمر را هم دوست داشت اما امام حسین(ع) با تلاش خود تبدیل به امام حسین(ع) و شمر هم با تلاش خود تبدیل به شمر شد.

حجت‌الاسلام نقویان تأکید کرد: در وجود انسان دو فرمانده اصلی شامل «عقل و دل» وجود دارد و فرمانده کل قوای بدن «دل» است در حالی‌ که بسیاری گمان می‌کنند عقل است چراکه وقتی دل، دستور داد، دیگر کار تمام است. وقتی مردی به خواستگاری دختری می‌رود اگر دختر بگوید  به دلم ننشست دیگر نمی‌توان کاری کرد همانگونه که اگر زنی در دادگاه بگوید شوهرم را دوست ندارم کاری از دست قاضی برنمی‌آید. در شعر هم آمده «دل می‌رود ز دستم صاحبدلان خدا را» لذا گفته نشده «عقل می‌رود ز دستم صاحبدلان خدا را». بنابراین اگر بتوانیم تعادل و پیوندی بین عقل و دل ایجاد کنیم به مقامات بالایی می‌رسیم. 

 

وی ادامه داد: در شعر دیگری آمده است: «دل چو از پیر خرد نقل معانی می‌‌کرد/ عشق می‌گفت به شرح آنچه بر او مشکل بود» یعنی عقل در جاهایی پایش در گل می‌ماند اما وقتی پای عشق به میان می‌آید مشکل‌گشایی می‌کند. حافظ نیز در جاهایی که بحث حکمت و فلسفه می‌شود می‌گوید: «حدیث از مطرب و می‌گو و راز دهر کمتر جو/ که کس نگشود و نگشاید به حکمت این معما را» بنابراین باید در این مسیر تلاش‌هایی کنیم و به قول مولانا «لنگ و لوک و چفته شکل و بی‌ادب/ سوی او میغیژ و او را می‌طلب» یعنی حتی اگر شده باید قدم به قدم حرکت کنیم تا به این مرز انسانیت که از عشق و محبت و رحمت سرچشمه گرفته نزدیک شویم چراکه خداوند درباره این افراد فرموده که خدا عاشق آنهاست و آنها هم عاشق خدا می‌شوند. ان‌شاء‌الله ما هم روزی همانند آنها شیرین سخن و شیرین دهن شویم.

 

این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: اگر به اهل بیت(ع) و مخصوصاً به امام رضا(ع) نزدیک‌تر شویم بیشتر اهل شیرینی هستیم و از تلخی‌ها بیرون می‌آییم چراکه اکنون در فکر و اندیشه ما تلخی‌های زیادی وجود دارد. امام رضا(ع) برای همه، خوبی می‌خواهد حتی کسانی‌ که با او قهر و دشمن هستند. اینگونه است که مسیر مسلمانی را طی می‌کنیم در غیر این صورت به مرز کفر رسیده‌ایم. حافظ هم می‌گوید «وفا کنیم و ملامت کشیم و خوش باشیم/ که در طریقت ما کافریست رنجیدن».

وی درباره آداب زیارت امام رضا(ع) گفت: واقعیت این است که همه آداب زیارت از جمله آداب مستحبه هستند و فقط یک آداب واجب داریم و آن این است که چون به زیارت شخصی پاک می‌رویم بنابراین باید خودمان هم پاک باشیم و پاک شویم. خداوند می‌فرماید: «وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى ۖ وَعَهِدْنَا إِلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَنْ طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ؛ و به یاد آر هنگامی که ما خانه کعبه را مرجع امر دین خلق و مقام امن مقرّر داشتیم و دستور داده شد که مقام ابراهیم را جایگاه پرستش خدا قرار دهید و به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم که حرم مرا (از بت) بپردازید و پاکیزه دارید برای اهل ایمان که به طواف و اعتکاف حرم آیند و در آن نماز و طاعت خدا به جای آرند» (بقره/ 125) خداوند فرمود خانه من را پاک کنید چون قرار است تعدادی انسان پاک به اینجا بیایند. حال اگر ما به زیارت برویم و دلمان پاک نباشد در حالی‌که ده بار زیارت جامعه کبیره را هم بخوانیم فایده چندانی ندارد و نمی‌توانیم خودمان را نجات دهیم.

 

حجت‌الاسلام نقویان در پایان گفت: اگر ما یک ادب زیارت که پاک شدن از همه آلودگی‌هاست را رعایت و همراه با سایر آداب همانند لباس پاک، وضو داشتن، خواندن اذن دخول، زیارت جامعه کبیره و ... وارد شدیم آنگاه زیارت ما نتیجه‌بخش است اما به نظرم مهمترین ادب زیارت طهارت است و به قول حافظ «چون طهارت نَبوَد کعبه و میخانه یکیست/ نَبُوَد خیر در آن خانه که عصمت نبود» لذا اگر به نیت پاکی و طهارت رفتیم چنین مکان‌هایی تفاوت‌های بسیاری برای ما خواند داشت.