مادلونگ نسبت به سایر مستشرقان انصاف بیشتری دارد

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین عبدالمحمدی، مدیر گروه تاریخ اهل بیت(ع) جامعه‌المصطفی، شامگاه 5 تیرماه در نشست تبیین آراء و اندیشه‌های ویلفرد مادلونگ، اسلام‌شناس شهیر آلمانی، که توسط انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد در سخنانی گفت: در طول تاریخ شخصیت پیامبر(ص) مورد توجه اندیشمندان مسلمان و غیرمسلمان بوده است، از جمله مسائل مطرح درباره ایشان جانشینی است و اینکه آیا ایشان کسی را در وقت حیات خویش به عنوان جانشین معرفی کردند یا خیر؟

انصاف علمی مادلونگ

وی در ادامه گفت: دیدگاه فریقین در این باب متفاوت است و شیعه قائل به امامت اهل بیت(ع) و اهل سنت معتقد به 4 خلیفه هستند؛ و مادلونگ هم اثری را با عنوان جانشینی حضرت محمد(ص) پدید آورد و تحلیل‌های عالمانه‌ای ارائه کرده و تحقیقات وی نسبت به اسلام‌شناسان مستشرق، منصفانه‌تر است و در مواردی تحلیل‌های بسیار خوبی است.

مدیر گروه تاریخ اهل بیت(ع) جامعه المصطفی(ص)، اضافه کرد: بنده نقدی در مورد این کتاب مادلونگ، با عنوان امام علی(ع) جانشین پیامبر(ص) نوشتم که آستان قدس رضوی آن را منتشر کرده است و عمده مطالب آن نقد محتوایی کتاب مادلونگ است. این کتاب در 276 صفحه نوشته شده است.

وی اضافه کرد: بنده روش تاریخ‌نگاری مادلونگ در این کتاب را مورد ارزیابی و نقد قرار داده‌ام و اشکالات روشی آن را بیان کرد‌ه‌ام. مهمترین روشی که در تاریخ‌نگاری مدنظر بنده بوده این است که اگر یک مورخ بخواهد روش علمی در تاریخ‌نگاری داشته باشد باید وارد مسائل طبیعی شود چون مسائل فراطبیعی خارج از دانش تاریخ است مثلا ما نمی‌توانیم در مورد عصمت و علم غیب با روش تاریخ‌نگاری وارد شویم.

عبدالمحمدی تصریح کرد: معیار دیگر در تاریخ‌نگاری تعیین منطق گزینش است و هر پژوهشگری باید از میان انبوه گزارشات تاریخی برخی را انتخاب و البته باید منطق این گزینش را بیان کند که چرا برخی گزاره‌ها را انتخاب کرده و برخی را کنار زده است.

نگاه جامع به منابع

استاد حوزه علمیه اظهار کرد: معیار دیگر در روش تحقیق تاریخی، بررسی همه شواهد و قرائن در یک حادثه است و اگر کسی بخشی از گزارشات و شواهد را جمع‌آوری کند طبعا فهم ناقصی از یک رخداد خواهد داشت. معیار دیگر این است که پیش فرضها نباید بر تاریخ تحمیل شوند. همچنین معیار دیگر این است که نگرش جامع به منابع داشته باشد و این طور نباشد که فقط برخی از منابع را دیده باشد.

عبدالمحمدی اضافه کرد: آقای مادلونگ در بسیاری از موارد این معیارها را رعایت کرده ولی در برخی موارد هم آن را رعایت نکرده و همین سبب شده تا نقدهایی بر کتاب او نوشته شود.

پیش فرض غلط مادلونگ

استاد جامعه المصطفی(ص) تصریح کرد: اولین اشکال مهم در این کتاب در پیش فرض مادلونگ است و آن این که پیامبر(ص) جانشینی انتخاب نکرد لذا هیچ آیه‌ای در این باره نداریم و وحی در مورد انتخاب جانشین، نازل نشده است.

وی افزود: وی در صفحه 32 کتاب گفته است قرآن هیچ اشاره‌ای به جانشینی محمد نکرده است. عرض من در پاسخ وی این است که قرآن کریم آیات فراوانی در این باره دارد و کتب زیادی از جمله الغدیر علامه امینی، در این باره نوشته شده است. مادلونگ آیات و روایاتی را که در مورد مسئله جانشینی است نادیده گرفته و چون با پیش فرض نادرست وارد این قصه شده سراغ مطالبی رفته که نظر خودش را تبیین کند.

استاد جامعه المصطفی(ص) بیان کرد: مطلب دیگر اینکه مادلونگ در تحلیل قضایای تاریخی، نقد سندی ندارد و گزارشات را بدون بررسی اسناد ارائه می‌دهد، از جمله تحلیل وی درباره بیعت امام علی(ع) است که وی دو روایت شاذ در شیوه بیعت با امام علی(ع) بیان کرده و از روایات متعدد معتبر در این زمینه غافل بوده است.

استناد به اخبار و منابع ضعیف

وی افزود: وی گفته است که شیوه بیعت امام علی(ع) سبب شد تا جنگ‌هایی صورت بگیرد ولی این خبر را برخی منابع بسیار ضعیف آورده‌اند وی منابع کهن و روایات متعدد را رها کرده است. وی گفته است که طلحه و زبیر با اصرار بیعت کردند و همین سبب شد تا علیه وی بجنگند؛ این سخن دقیقا مخالف منابع شیعه و سنی است زیرا هجوم مردم به بیعت برای خلافت امام علی(ع) صورت گرفت و اولین افراد هم طلحه و زبیر بودند.

عبدالمحمدی تصریح کرد: ایشان عمده آیاتی را که شیعه آن را درباره اهل بیت(ع) می‌داند قبول نکرده و مرجع و منبع وی، تفسیر طبری است؛ سؤال مهم ما این است که شما بر چه اساسی از بین تمامی تفاسیر و کتب روایی فقط سراغ طبری رفته‌اید و این اشکال مهم در روش تحقیقات وی وجود دارد.

وی اضافه کرد: مسئله دیگر عدم نقل و بررسی همه گزارشات و شواهد تاریخی است؛ وی گفته است مسئله جانشینی امام علی(ع) در دوره پیامبر مطرح نشده بود لذا انصار تصور کردند با وفات پیامبر بیعت آنان هم تمام شده لذا بدون مشورت با مهاجران برای اداره شهر خود(مدینه) تجمع کردند و از طرفی می‌دانستند مهاجران به مکه و شهر خود بر خواهند گشت. پاسخ ما این است که ایشان چرا گزارشات دیگر را ندیده و اگر مسئله فقط انتخاب امیری برای شهرشان بود چرا از دل آن حکومت خلفای قریش و مهاجر بیرون آمد؟

عدم نگرش جامع مادلونگ به منابع شیعه

وی اضافه کرد: در مواردی مادلونگ در مسائل عصمت امام و قلمرو علم امام سخن گفته که کار متکلمان است و کار تاریخ نیست همچنین نگرش جامعی به منابع نداشته است و عمدتا به منابع اهل سنت رجوع و از شیعه غفلت کرده است.

استاد گروه تاریخ اهل بیت(ع) جامعه المصطفی(ص) با بیان اینکه این کتاب اشکالات روشی و محتوایی جدی دارد، تصریح کرد: مستشرقان این مشکل را دارند که مکتب اهل بیت(ع) را درست نشناخته‌اند و این که چرا با منابع شیعه کمتر آشنا هستند دلایل خاصی دارد از جمله اینکه شیعه قبل از انقلاب کمتر در مجامع علمی جهانی حضور داشته است. البته در یکی دو دهه اخیر رجوع به منابع شیعه در بین اسلام‌شناسان غربی بیشتر شده است.