بایسته‌های اجرای فعالیت‌های فرهنگی در دانشگاه‌ها

اجرای برنامه‌های فرهنگی در دانشگاه‌ها در کنار مباحث آموزشی به‌ویژه در جامعه امروزی یک ضرورت محسوب می‌شود. این در حالی است که تاکنون کمتر به این مقوله پرداخته شده و به نوعی مورد غفلت قرار گرفته است، به‌ویژه اینکه در ابتدای شیوع و همه‌گیری کرونا دانشگاه‌ها بیشتر به مقوله آموزشی اهتمام ورزیده و فرهنگ در این فضا کمرنگ شد، هرچند اقداماتی در فضای مجازی صورت گرفت، اما اجرای فعالیت‌های فرهنگی به مؤلفه‌هایی نیاز دارد.

به همین منظور ایکنای یزد در میزگردی به اهمیت اجرای مباحث فرهنگی در دانشگاه‌ها و چالش‌هایی که در این زمینه وجود دارد، پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:   

محمد‌مهدی سالاری، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد در این نشست با اشاره به تأکید رهبر انقلاب به مباحث فرهنگی گفت: شاید مصداق فرهنگ به‌عنوان یک هوای تنفسی باشد که به آن نیاز داشته باشیم و اجتناب‌ناپذیر بودن فرهنگ از مقوله‌های زندگی است و همه کارهای ما را در بر می‌گیرد.

تجلی فرهنگ در رفتار

وی ادامه داد: ذهنیات، باورها، و آنچه فرهنگ ما را شکل می‌دهد در رفتار تجلی می‌یابد و از مشکلات که شاید در هزاره سوم داریم بحث بی‌فرهنگی و یا بدفرهنگی است که می‌تواند جدا شدن از اصل قرآن و آموزه‌های دینی باشد که سعادت برای بشریت را تضمین می‌کند.

سالاری افزود: ضرورت فرهنگ می‌تواند مثل هوا باشد همان‌گونه که به تنفس بالاجبار نیاز داریم، فرهنگ هم به این شکل است. بنابراین، چالش‌های فرهنگی باید در دانشگاه‌ها مورد توجه باشد، اینکه چه کاری باید انجام دهیم، چگونه باید انجام دهیم و چرا انجام نداده‌ایم. در اسناد بالادستی در زمینه دانشگاه اسلامی و در استراتژی‌ها عنوان می‌شود دانشجوی در تراز انقلاب اسلامی، اما بررسی این موضوع که چرا به این امر  نرسیده‌ایم و موفق بودیم یا خیر، ضرورت دارد. 

وی اضافه کرد: فرهنگ رابطه تنگاتنگی با اقتصاد دارد و رابطه‌ای دو طرفه است که با اقتصاد گره خورده و مشکلات اقتصادی بر فرهنگ اثر می‌گذارد و جنس فرهنگ هم بر روی اقتصاد اثرگذار است. برخی موارد به هزینه نیاز دارد، اما نه هزینه مالی، بلکه به هزینه زمان، مدیریتی و برنامه‌ریزی نیاز است که فرهنگ از آن جمله است. پیوست فرهنگی در دانشگاه‌ها وجود دارد و عدم اجرایی و عدم تحقق کامل آن جای سؤال است و باید بررسی شود.

معاون فرهنگی علوم پزشکی یزد با اشاره به فرمایش رهبر معظم انقلاب در زمینه توجه به فضای مجازی گفت: متأسفانه فرزندان ما در زمان کرونا ناخواسته به فضای مجازی وارد شدند و آنها را رها کرده و از این فضا غفلت کردیم. دانش‌آموزان با این فضا درگیر شدند و با وجود فضای مجازی افسارگیخته قدرت تمییز نداشتند و حتی به تمامی شبکه‌ها و کانال‌ها دسترسی داشته و به آن مراجعه کردند و می‌توان گفت از اینجا، هویت خانواده تحت‌تأثیر قرار گرفت.

سالاری بیان کرد: در دانشگاه نیز دانشجویان با فرهنگ دانشجویی، بهره‌مندی از حضور استاد و کلاس درس و محیط دانشگاه آشنا نشدند و در واقع می‌توان گفت در زمینه بی‌فرهنگی و بدفرهنگی عوامل مختلفی درگیر است که اقتصاد از آن جمله است. مهمترین آسیبی که به فرهنگ وارد شده، می‌تواند مصداق آیه «لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ» باشد که خداوند می‌فرماید چرا سخنی می‌گویید که عمل نمی‌کنید و تا حدودی برخی مسئولان در این آیه قرار می‌گیرند.

برای برنامه‌های فرهنگی انگیزه ایجاد کنیم 

امین عزیزی، مدیر امور فرهنگی پردیس شهیدان پاکنژاد فرهنگیان یزد نیز در این نشست یکی از سیاست‌های اصلی این دانشگاه را تربیت معلم تراز انقلاب اسلامی دانست و گفت: اسناد بالادستی از جمله سند تحول بنیادین، سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها و... که با آن سر و کار داریم، ما را مکلف می‌کند به موازات مباحث آموزشی، مسائل فرهنگی نیز مورد اهتمام باشد.

وی ادامه داد: در ساحت‌های مختلف سند تحول از اعتقادی، زیستی و بدنی و... که می‌تواند مهم باشد و آینده‌سازان این کشور را به خوبی تربیت کند، مقوله فرهنگ بوده که پر دامنه و پرشمول است و همه مواردی که یک عبد صالح در کنار فعالیت به‌عنوان دانشجو معلم یا شغل‌های دیگر در دیگر دانشگاه‌ها ایجاب می‌کند، فرهنگ در پرورش و تربیت استعدادهای بالقوه دانشجویان نقش دارد.

مدیر امور فرهنگی پردیس شهیدان پاکنژاد فرهنگیان یزد با اشاره به اینکه امید به آینده در بین دانشجویان مؤثر است، البته موارد انگیزشی نیز باید وجود داشته باشد، با یادآوری تدوین کارنامه فرهنگی برای دانشجویان این مرکز در کنار کارنامه آموزشی گفت: در قالب این کارنامه، دانشجویانی که نتوانند حد نصاب نمره لازم برای کارنامه فرهنگی را کسب کنند، با اینکه کارنامه آموزشی  آنان کامل باشد، نمی‌توانند فارغ‌التحصیل باشند و این امر می‌تواند انگیزه بیرونی ایجاد کند، هر چند جذابیتی می‌تواند نداشته باشد چرا که ماهیت فعالیت‌های فرهنگی، فعالیت‌هایی برانگیخته با انگیزه‌های درونی است.

وی ادامه داد: متأسفانه فاصله‌ای که بین ما و نسل دهه هشتادی و نودی‌ها ایجاد شده و این فاصله می‌تواند ناشی از فاکتورها و عواملی باشد، که آن را ایجاد کرده است، از چالش‌های فرهنگی به شمار می‌رود. عنوان می‌شود برای خاموش کردن یک آتش باید به آن نزدیک شد این در حالی است که ما از دور قصد داریم آتشی را خاموش کنیم، که این اقدام میسر نیست.

عزیزی از دیگر چالش‌های فرهنگی را عدم دسترسی نسل جوان به الگوهای عینی دانست و گفت: متأسفانه در دوران کرونا و اکنون پسا کرونا با نسلی سر و کار داریم که مجبور شدیم، در سن نوجوانی و حتی کودکی زمینه آشنایی با فضای مجازی را برای آنان مهیا کنیم، و ناخواسته با این فضا درگیر شدند و این نسل ظرفیت این همه هجمه‌های اطلاعاتی و بویژه فرهنگی، به صورت خواسته یا ناخواسته را ندارد.

«جذب» شالوده مباحث فرهنگی است

وی با اشاره به اینکه شالوده مباحث فرهنگی جذب است، گفت: باید با روش‌های مختلف بتوانیم در جذب نسل جوان به مباحث فرهنگی موفق عمل کنیم. اکنون در این دانشگاه، کانون‌ها و انجمن‌هایی فعال هستند که همه آنها در صورتی موفق و فعال هستند که بتوانیم ایجاد انگیزه داشته و در جذب دانشجویان موفق باشیم و اگر این اقدام صورت گیرد استعدادها شکوفا و استعدادهای بالقوه به بالفعل تبدیل می‌شود و دانشجو می‌تواند از خود رضایت داشته باشد.

عزیزی ادامه داد: وقتی فردی به‌عنوان اعتراض یا اغتشاش رفتاری از خود نشان می‌دهد، معتقد هستم اصلی‌ترین موضوع می‌تواند این باشد که این فرد از شرایط موجود خود راضی نیست و نتوانسته و شرایطی را ندیده که توانمندی‌های خود را بروز دهد و به منصه ظهور و موفقیت برساند و با زبان غیر مستقیم می‌فهماند که من این نیستم که در این سمت و جایگاه خلاصه شوم و توانمندی‌های من بیش از اینهاست.

عزیزی در بخش دیگری از سخنان خود از  تأسیس دارالقرآن در این دانشگاه خبر داد و گفت: این دارالقرآن با کانون قرآن و عترت همکاری خواهد داشت و برنامه‌های قرآن و عترت را اجرایی می‌کنند. یکی از اقداماتی که در این راستا انجام شده، ارتباط‌گیری با دیگر استان‌ها است که این ارتباط به شکل اردوهای قرآنی ویژه دانشجویان دنبال خواهد شد، البته با وجود بسیج دانشجویی و هیئت دانشجویی که برنامه‌های قرآنی را نیز اجرا می‌کنند، سعی می‌شود با برنامه‌ریزی که صورت می‌گیرد، تقویم اجرایی قرآنی تدوین و تقسیم کار صورت گیرد.

حمید مطهری، مدیر امور فرهنگی دانشگاه یزد نیز در این نشست گفت: یکی از مقوله‌های مهم در دانشگاه و در کنار مباحث آموزشی و پژوهشی، فرهنگ است و در حوزه دانشجویان کارشناسی، ارشد، دکتری این سه مقوله متفاوت است. دانشجویانی که صرفاً در کارشناسی تحصیل می‌کنند، مباحث آموزشی و  فرهنگی _ اجتماعی مهم است و برای دانشجویان ارشد و دکتری آموزشی و فرهنگی و اجتماعی حائز اهمیت است و مباحث پژوهشی وزن سنگین تری دارد.

آموزش منفک از فرهنگ نیست

وی ادامه داد: آنچه برای تربیت یک انسان فرهیخته عالم مناسب است همه این موارد در کنار هم می‌تواند مطرح باشد، و در هر مرحله‌ای، آموزش نمی‌تواند منفک از فرهنگ باشد و هدف از اینکه آموزش می‌بینیم این است که جامعه بهتری داشته باشیم و در حوزه روابط اجتماعی و فرهنگی هم تأثیرگذار باشیم و بسته به رشته‌های مختلفی که وجود دارد ممکن است اهداف هم متفاوت باشد.

مطهری افزود: این دانشگاه در دوره‌های مختلف و در کنار مسائل آموزشی، به مسائل فرهنگی و اجتماعی نیز می‌پردازد که شامل تمامی مقوله‌هایی که غیر از کلاس درس باشد، می‌شود و به عنوان زیر مجموعه مسائل فرهنگی و اجتماعی در نظر گرفته می‌شود و می‌تواند در زمینه فعالیت‌های سیاسی، انژیوها، کانون‌های فرهنگی و اجتماعی، انجمن‌ها، تشکل‌های اسلامی مثل بسیج دانشجویی، انجمن اسلامی دانشجویی، جامعه اسلامی دانشجویان، هیئت دانشجویی باشد به عنوان مثال اکنون 15 کانون فعال داریم این در حالی است که این تعداد قبل از کرونا بالغ بر 30 تعداد بود.

وی ادامه داد: هدف از این فعالیت‌ها این است دانشجو در دانشگاه تجربه‌های مختلفی را کسب کند اعم از کار گروهی، مسئولیت‌پذیری و در مجموع فعالیت‌هایی که در آینده قرار است در جامعه به شکل واقعی داشته باشد، در دوره دانشجویی در دانشگاه ذیل حوزه معاونت فرهنگی و اجتماعی تجربه کند و فردایی که خارج از دانشگاه مسئولیت می‌پذیرد، یک فرد بی‌تجربه نباشد و این فعالیت و تجربه به آنها کمک می‌کند تا در آینده فعالیت را به نحو احسن انجام دهند.

مدیر امور فرهنگی دانشگاه یزد از تدوین سند راهبردی فرهنگی خبر داد و اضافه کرد: این سند به‌عنوان ملاک و شاخص در نظر گرفته می‌شود تا از پراکنده‌کاری دور بمانیم.

وی با اشاره به اعتراضات اخیر دانشجویان در این دانشگاه گفت: دانشگاه یزد بیش از 14 هزار دانشجو دارد که در اوج اعتراضات جمعیت حاضر به 600 تا 700 نفر نرسید. اما از طرفی هم باید به این موضوع توجه ویژه‌ای داشت. با صحبت‌هایی که با تعدادی از دانشجویان داشتم به‌عنوان مثال 20 نوع دلیل مختلف از این اقدام مشاهده کردم البته در برخی دانشگاه‌ها این اعتراضات صورت نگرفت که مباحثی از جمله اقتصادی، تضمین آینده شغلی، امید و انگیزه نسل جوان می‌تواند از دلایل این امر باشد، بنابراین هنگامی که هدف و مسیر و آینده دانشجو مشخص باشد وارد این فضا نمی‌شود.

سیاه‌نمایی معضلات فرهنگی را تشدید می‌کند

مطهری ادامه داد: آنچه بنده در این اعتراضات مشاهده کردم، بی‌انگیزگی، ناامیدی، بی‌تحرکی بخش عظیمی از ذهن این جوانان را فرا گرفته و به‌ویژه سیاه‌نمایی‌هایی که بر روی ذهن آنان صورت می‌گیرد و این سیاه‌نمایی‌ها در قالب فضای مجازی، بی‌تأثیر نیست. به نظر من امیدبخشی و ایجاد انگیزه در دانشجویان می‌تواند راهکاری اساسی برای رفع مشکلات باشد و اگر برای آن فکری نشود، طبیعتاً نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که دانشجو به تکاپو افتاده و از این فضای سیاه که برای آنان ساخته شده و تولید شده، خارج شوند.

وی ادامه داد: بخش بزرگی از این موضوع، اطلاعات غلط است، چراکه ما به سمتی حرکت می‌کنیم که اکثر مؤلفه‌ها بهبود پیدا کرده و پنج سال دیگر دانشجویان رشته‌های فنی و مهندسی، علوم پایه و انسانی آینده خیلی بهتری خواهند داشت، اما با توجه به سیاه‌نمایی‌هایی که می‌شود و همچنین بیکاری سال‌های اخیر که در اوج پیک جمعیت کشور رقم خورد، را مشاهده و به تناسب آن احساس می‌کنند، خود در این همین فضای بیکاری باید سیر کنند. مسائل اقتصادی نیز به آن دامن زده است که نمی‌توان نادیده گرفت.

مدیر امور فرهنگی دانشگاه یزد در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به برنامه‌های قرآن و عترت این دانشگاه، به جذب یک کارشناس حافظ کل قرآن در معاونت فرهنگی اشاره کرد که مباحث قرآنی و ترویج و ساماندهی این فعالیت به همت این حافظ قرآن صورت می‌گیرد و در ادامه به برنامه‌های اجرایی و اولویت‌دار دانشگاه در سال جاری اشاره کرد.

برگزاری اردوی دورهمی با محوریت قرآن و عترت و جذب دانشجویان به این فعالیت‌ها با حضور 100 نفر از دانشجویان، اجرای محافل انس با قرآن، کسب رتبه‌های برتر در این حوزه و... از دیگر مباحث مورد اشاره وی بود.

لزوم اجرای برنامه‌های مشترک 

فرزانه‌السادات طباطبایی، کارشناس قرآن و عترت دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد نیز در این نشست گفت: در این دانشگاه به مباحثی از جمله درمان، بهداشت و فرهنگی پرداخته می‌شود، البته اعتبارات فرهنگی در رده سوم و یا چهارم قرار دارد. قرآن و عترت نیز واحدی است که با یک نیرو فعالیت دارد و اقدامات خوبی در حال انجام است و این اقدامات در حوزه‌های آموزش و پژوهش، تبلیغ و ترویجی صورت می‌گیرد.

وی با اشاره به اقدامات این واحد گفت: فعالیت‌ها از جمله حفظ ترتیبی، صوت و لحن، تجوید، تدبر در قرآن از جمله اقداماتی است که در طول سال اجرایی می‌شود و فعالیت‌های پژوهشی بیشتر در زمیه موضوعات میان رشته‌ای است. فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی نیز از جمله محافل قرآن، نکوداشت مناسبت‌های مذهبی و... در برنامه‌ها قرار دارد.

طباطبایی با اشاره به برگزاری بیست‌وهفتمین دوره جشنواره قرآن و عترت وزارت بهداشت بیان کرد: این دانشگاه در بین 64 دانشگاه علوم پزشکی کشور رتبه سوم را کسب کرده است. خوشبختانه دانشگاه توانست در دوره‌های قبل رتبه‌های خوبی را کسب کند که این آثار در قالب نمایشگاهی به نمایش گذاشته شد تا دانشجویان در زمینه برگزاری رشته‌های متنوع اعم از 53 رشته آگاهی یافته و جشنواره را فراتر از آنچه هست، ببینند.

وی بر اجرای برنامه‌های مشترک با دیگر دانشگاه‌ها تأکید کرد و گفت: این ارتباط می‌تواند در بهره‌مندی از امکانات سایر دانشگاه‌ها مؤثر باشد تا در هزینه‌ها و مؤلفه‌های دیگر صرفه‌جویی شود.

علی صدری اصفهانی، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی استان یزد نیز در این نشست با اشاره به اینکه پایه و اساس این نهاد بر فعالیت‌های فرهنگی نهادینه شده است، گفت: تاکنون فعالیت‌های فرهنگی خوبی با دیگر دانشگاه‌ها صورت گرفته که امیدواریم این اقدامات و تعاملات تداوم یافته و شاهد ارتقای کیفی فعالیت‌های فرهنگی در دانشگاه‌ها باشیم.

وی با اشاره به فعالیت خبرگزاری ایکنا به عنوان تنها رسانه تخصصی در حوزه قرآن و عترت بیان کرد: فعالیت این رسانه در استان یزد تنها به اطلاع‌رسانی و خبررسانی منحصر نمی‌شود بلکه سعی کرده با شناسایی استعدادهای قرآنی نسبت به معرفی آنان اقدام کند و ان‌شاءالله اقدامات خوبی در آینده‌ای نزدیک شاهد خواهیم بود.

معاون فرهنگی سازمان جهاددانشگاهی استان یزد بر انجام فعالیت‌های مشترک با دانشگاه‌های استان تأکید و آمادگی این نهاد در این زمینه را اعلام کرد.

یادآور می‌شود، مجید برائمی، مدیر امور فرهنگی سازمان جهاددانشگاهی استان یزد نیز در این نشست حضور داشت و مواردی را بیان کرد. در پایان این نشست مدیران و معاونان فرهنگی دانشگاه‌های یاد شده از خبرگزاری ایکنا یزد بازدید کردند.

گزارش: اعظم السادات میرجلیلی، دبیر ایکنا یزد