شبی برتر از هزار ماه

شب قدر، شب رقم خوردن مقدرات جهان هستی است؛ شبی که تقدیر یک ساله انسان در آن به امضا رسیده و هزار فضیلت نصیب شب‌زنده دارانی می‌شود که ماه مبارک رمضان را به روزه‌داری پرداخته و اینک در شب‌های قدر، دست نیاز و چشم امید خود را به درگاه لایتناهی احدیت دوخته‌اند تا دل‌هایشان را از گناه و تقصیر زدوده شده و اعمالشان پاکیزه شود.

امشب، قلب زمین و زمان به تپش افتاده و قلب‌ها به تضرع و دعا و طلب کردن مشغول‌ می‌شوند؛ طلب بخشش از خداوندی که رحتمش بی‌منتها و مهربانی‌اش تمام ناشدنی است. دعا به درگاه معبودی که خود گفته بخواهید که خزائن الهی بی حد و حصر است، خزانه‌هایی که همه در نزد خدا بوده و کسى جز او از آن‌ها خبر ندارد.

شب‌های ماه مبارک رمضان و به‌ویژه شب‌های قدر جایگاه و ارزش فراوانی نزد مسلمانان داشته و در حقیقت جزو گرامی‌ترین ماه‌ها و شب‌های خداوند متعال است، چنانچه امام صادق(ع) فرمود: «فَغُرَّةُ اَلشُّهُورِ شَهْرُ اَللَّهِ عَزَّ ذِکْرُهُ وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ قَلْبُ شَهْرِ رَمَضَانَ لَیْلَةُ اَلْقَدْرِ»؛ گرامی‌ترین ماه، ماه خداست که ماه رمضان است و قلب رمضان، شب قدر است.

در این شب‌های عزیز مسلمانان در جای جای جهان هستی به راز و نیاز با خدای خود پرداخته و رازهای مگوی خود را در محضر خداوند بخشش‌ها فاش می‌کنند و شب‌ها را به بیداری سپری کرده و دست نیاز به سوی درگاه احدیت می‌گشایند؛ در حدیثی آمده است که پیامبر گرامی اسلام(ص) در دهه سوم ماه رمضان، رختخوابش را جمع می‌کرد و برای اعتکاف به مسجد می‌رفت و مسجد را ترک نمی‌کرد.

در شهر تبریز نیز خانه‌ها و اماکن بسیاری در این شب‌های عزیز میزبان شب‌‌ زنده‌‌داران می‌شود که نمونه آن مصلی امام خمینی(ره) تبریز است و مردم تبریز ساعتی بعد از افطار به سوی مصلی می‌شتابند تا در تجمعی معنوی دست نیاز خود را به سوی احدیت گشوده و یک سال خود را بیمه کنند؛ همچنین مراسم‌های مشابهی نیز در بقاع متبرکه شاخص استان چون آستان مطهر امام‌زاده سید حمزه(ع)، گلزار شهدای وادی رحمت، مسجد دانشگاه تبریز و سایر مساجد و اماکن تدارک دیده شده است.

لزوم مراقبت از اعمال بعد از شب‌های قدر

حجت‌الاسلام یوسف خیری، استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از آذربایجان‌شرقی، با بیان این‌که خداوند متعال در قرآن کریم فرموده که شب قدر به اندازه هزار ماه برتری دارد، اظهار کرد: اگر بخواهیم هزار ماه را به سال تبدیل کنیم حدود ۸۰ و اندی سال می‌شود، اما آیا کسی که در شب‌های قدر در حالت استراحت و خواب باشد نیز مشمول این ثواب می‌شود؟ معتقدیم انسانی که این شب را با عبادت گذرانده و یا اعمال وارده را انجام دهد از این ثواب عظیم بهره خواهد برد.

وی با تأکید بر لزوم مراقبت از اعمال بعد از شب‌های قدر، تصریح کرد: فضیلت شب‌های قدر صرفاً در آن نیست که فقط در این شب‌ها از گناه و قصورات دوری کرده و مبادرت به اعمال حسنه شود، بلکه مراقبت در طول سال لازم بوده و به نوعی در شب قدر کارنامه و نتیجه اعمالش انسان به محضر امام معصوم(ع) عرضه و به امضا می‌رسد.

حجت‌الاسلام خیری با اشاره به این‌که ائمه معصوم(ع) قطعاً از زمان شب قدر با خبر بودند، اما این موضوع بر دیگران پوشیده است و طبق روایات شب‌های ۱۹، ۲۱ و ۲۳ رمضان به‌عنوان شب‌های قدر بر مسلمانان عنوان شده است، افزود: در روایتی آمده که از معصوم(ع) در مورد مشخص کردن شب قدر سوال پرسیده شد و ایشان فرمود: «ما أَیْسَرَ لَیْلَتَیْنِ فِیما تَطْلُبُ»؛ چه آسان است دو شب در آنچه می‌جویی یا آنکه فرمود: «ما عَلَیْکَ أَنْ تَفْعَلَ خَیْراً فِی لَیْلَتَیْنِ»؛ باکی بر تو نیست که در هر دو شب کار خیر انجام دهی و مانند این نیز روایاتی وجود دارد و زمان دقیق شب قدر پوشیده شده تا بندگان الهی به نوعی بیشتر مشغول عبادت، اعمال حسنه و احیا شوند.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اهمیت شب‌زنده داری و دعا در هر سه شب قدر، یادآور شد: حتی در برخی روایات آمده است که سرنوشت انسان در شب نوزدهم مقدر شده، در شب بیست‌ویکم مبرم و در شب بیست‌وسوم به امضای می‌رسد که این روایت بیانگر اهمیت دعا و مناجات در هر سه شب را دارد و برخی بزرگان هم بودند که از باب احتیاط شب‌های بسیاری را احیا نگه می‌داشتند.

اعمال توصیه شده در شب‌های قدر

وی با اشاره به اعمال توصیه شده در شب‌های قدر گفت: در کتب ادعیه به‌ویژه در مفاتیح الجنان اعمال توصیه شده برای این شب‌ها نوشته شده، اما آن چیزی که برای اهل علم بیشتر متوجه است، پرداختن به تفکر در این شب‌ها است و یکی از اصلی‌ترین اعمالی مرحوم شیخ صدوق در مفاتیح الجنان نقل کرده و یکی از اعمال خوب در شب‌های قدر، مذاکره و مباحثه علمی است، بدین معنا که اگر کسی مشکل شرعی یا شبهه و سؤالی داشت، این موارد را در شب قدر مورد مباحثه قرار دهد.

این استاد دانشگاه با بیان این‌که تفکر جزو بهترین اعمال بوده و طبق روایات بیشترین عبادات جناب ابوذر به خاطر تفکر بوده است،  ادامه داد: در کنار بحث علمی، بحث احساسی نیز مورد نیاز این شب‌ها بوده و ضروری است که انسان به گناهان، قصورات خود توجه کرده و تضرع، مناجات و گریه برای مظلومیت امیرالمؤمنین(ع) و... را نیز انجام دهد.

حجت‌الاسلام خیری با  اشاره به این‌که عمل کردن و تصمیم جدی بر اعمال حسنه نیز جزوی از تأکیدات این شب‌ها بوده و انسان باید تصمیم بگیرد که تغییر رویکردی و رفتاری در زندگی خود ایجاد کرده و با حذف صفات رذیله، صفات حسنه و فضایل را جایگزین آن کند، گفت: در کنار این موارد، اعمالی چون زیارت حضرت سیدالشهدا(ع)، بک یا الله، دعای جوشن کبیر و ... نیز برای این شب توصیه و در مفاتیح الجنان نیز ذکر شده است.