مرجع تصمیم‌ساز

امروز ۱۴ آبان، روز «فرهنگ عمومی» است. اگر بخواهیم نگاهی به تاریخچه تشکیل این شورا داشته باشیم باید به سال ۱۳۶۳ بازگردیم؛ آنجا که پس از پیروزی انقلاب اسلامی و ضرورت انقلاب فرهنگی، براساس فرمان حضرت امام خمینی(ره) شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفت. این شورا وظیفه خطیر ساماندهی به وضعیت دانشگاه‌ها را به عهده داشت. پس از آن موضوع رسیدگی به وضعیت فرهنگی جامعه در آن شورا مطرح و براساس نظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ریاست وقت شورای عالی انقلاب فرهنگی، مبنی بر توجه به فرهنگ عمومی مردم، پیشنهاد تشکیل شورای فرهنگ عمومی مطرح شد و سرانجام در سال ۱۳۶۴، به منظور تعیین اهداف، سیاست‌گذاری و هدایت فرهنگ عمومی کشور، شورای فرهنگ عمومی با وظایف مشخص شکل گرفت و به صورت رسمی از سال ۱۳۶۵ آغاز به‌کار کرد.

شورای فرهنگ عمومی به عنوان یکی از شوراهای اقماری شورای عالی انقلاب فرهنگی به ریاست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مجموعه وزارت فرهنگ ‌و ارشاد اسلامی فعالیت دارد. براساس آیین‌نامه مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، این شورا دارای ۳۳ عضو است و هر دو هفته یک بار، به صورت مستمر تشکیل جلسه می‌دهد.

از سال ۱۳۶۴ تاکنون، آیین‌نامه شورای فرهنگ عمومی بنا به ضرورت در سه نوبت در تاریخ ۱۳۶۴/۸/۱۴، ۱۳۷۲/۱۰/۲۱ و ۱۳۷۶/۳/۲۰ از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی اصلاح و بازنگری شده است و عهده‌دار وظایفی همچون؛ «بررسی کارشناسی درباره تجزیه و تحلیل شرایط و جریانات فرهنگی جهان و تبیین تأثیر کانون‌ها و ابزارهای مهم در این زمینه و اتخاذ تدابیر مناسب و ارائه گزارش تحلیلی جامع به شورای عالی»، «بررسی و تحلیل شرایط و جریانات فرهنگی کشور و سنجش نظام ارزشی جامعه به منظور تعیین نقاط قوت و ضعف فرهنگی و ارائه راه‌حل‌های مناسب»، «برنامه‌ریزی و هدایت فرهنگ عمومی به منظور تحقق اهداف و اجرای سیاست‌های فرهنگی کشور، مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی»، «تهیه و تدوین طرح‌هایی برای هماهنگ‌کردن کوشش‌های فرهنگی و هنری و تبلیغی در سازمان‌ها و مراکز رسمی فرهنگی و هنری در جهت اعتلای فرهنگ و هنر و بهبود کیفیت آنها و پیشنهاد طرح‌ها به شورای عالی انقلاب فرهنگی و نیز تهیه و پیشنهاد موضوعات و طرح‌هایی راجع به آن بخش از وظایف شورای عالی که به شورای فرهنگ عمومی مربوط است»، «بررسی آثار فرهنگی مترتب بر سیاست‌ها و اجرای طرح‌ها و برنامه‌های اقتصادی و اجتماعی به منظور اطمینان از همسویی و عدم مغایرت آنها با اصول سیاست فرهنگی کشور و ابلاغ نتیجه به دستگاه‌های اجرایی و نیز ارائه راه‌حل‌های اصلاحی مورد نیاز»، «تصویب روش‌های اجرایی تشویقی به منظور شکوفایی فرهنگ عمومی در ابعاد مختلف آن» و «تهیه و پیشنهاد طرح های گسترش و بهبود تبلیغات دینی و عمران و احیای مساجد و مجامع مذهبی» شده است.

گستره مصوبات شورای فرهنگ عمومی، شامل تأسیس نهادها، شوراها و سازمان‌های فرهنگی، صدور بیانیه در مناسبت‌های فرهنگی و تنظیم آیین‌نامه‌های فرهنگی و مناسبت‌های خاص بوده که در هر دوره بنا به ضرورت تدوین شده است. اما باید دید این شورا پس از نزدیک به چهار دهه فعالیت تا چه حد توانسته منشأ اثر باشد و به وظایف خود عمل کند. 

در این راستا، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مطهری اصل، نماینده ولی‌‌ فقیه در آذربایجان‌شرقی، طی سخنانی که در یکصد و‌ بیست‌وچهارمین نشست شورای فرهنگ عمومی استان مطرح کرد، معتقد است: اصلی‌ترین وظیفه این شورا اصلاح و ارتقای فرهنگ عمومی جامعه است. شورای فرهنگ عمومی یک مرجع تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر است و مصوبات این شورا باید موجب تحول و اصلاح فرهنگ عمومی در سطح جامعه شود در ضمن کمیته‌های شش‌گانه شورا نیز باید مسائل مبتلا به جامعه را رصد کرده و در کارگروه‌های مرتبط ضمن آسیب‌شناسی، راهکارهایی را نیز ارائه و جمع‌بندی و از حضور متخصصان و اصحاب فرهنگ در بررسی و رصد اوضاع فرهنگی استان بهره گیرند.

باید طوری برای فرهنگ عمومی برنامه‌ریزی شود تا جوانان بدانند که مسئولان نظام آنان را دوست دارند و جامعه برای تعالی و بالندگی نیازمند حضور این قشر تأثیرگذار است. برای تحقق برنامه‌های شورای فرهنگ عمومی نیازمند حضور اندیشمندان و اهالی علم و فرهنگ و همراهی حوزه و علما هستیم و امیدواریم با همدلی و همراهی شاهد تحولاتی در عرصه‌ فرهنگ عمومی استان باشیم. توجه به عرف جامعه از رویکردهای اصلی شورای فرهنگ عمومی است و فرهنگ عمومی از شیوه رفتارهای عمومی مردم یا عرف، عادات، رسوم و مذهب تشکیل شده و در همه حوزه‌های زندگی اجتماعی، فرهنگی،‌ دینی، خانواده، اقتصاد حضور دارد. می‌توان با سیاست‌گذاری‌های کارآمد در شورای فرهنگ عمومی و تأکید بر عرف جامعه سبب شکوفایی فرهنگ شد و از آن در جهت رشد و توسعه‌ استان بهره برد.

تصمیمات فرهنگی مبتنی بر ایده‌ها و نظرات جوانان باشد

 همچنین بهرام سرمست، استاندار آذربایجان‌شرقی نیز در یکصد و‌ بیست‌وچهارمین نشست شورای فرهنگ عمومی استان، درباره فرهنگ عمومی مطرح کرد: تصمیمات فرهنگی باید مبتنی بر ایده‌ها و نظرات خود جوانان باشد و آنها در جلسات فرهنگی مشارکت داشته باشند. سطحی‌نگری و روزمرگی را آفت کار این شورا دانست و برای جلوگیری از این آفت، شورا باید روی کارهای مطالعاتی تمرکز کند و به‌صورت ریشه‌ای بعضی از مسائل را بررسی کند. بیشترین مسائل شورای فرهنگ عمومی مربوط به جوانان است و با این وجود سهمی از ایده‌ها و نظرات جوانان در جلسات این شورا نمی‌بینیم و از نگرش‌ها و ایده‌های خود آنان فاصله داریم در حالی که برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های ما برای جوانان است، ولی خود آنها در این امر مشارکت ندارند.

ارتباط جلسات شورای فرهنگ عمومی با برنامه‌های توسعه فرهنگی اجتماعی استان هم روشن نیست و تصمیمات شورا در عمل ارتباط چندانی با این برنامه‌ها پیدا نمی‌کند. کمیته‌ها باید هر جلسه گزارش کار بدهند و در این میان شهرداری تبریز هم به لحاظ اعتباراتی که در حوزه فرهنگی اجتماعی دارد باید نقش پررنگ‌تری داشته باشد. همچنین در هر جلسه شورای فرهنگ عمومی آذربایجان‌شرقی یکی از اساتید استان، حاصل مطالعات خود را در مورد یکی از مسائل فرهنگی استان ارائه کند تا این شورا در معرض فضای کلی ایرادها و انتقادهای مطرح‌شده در جامعه قرار گرفته و نحوه مواجهه با آنها را به بحث و تبادل‌نظر بگذارد.

اثربخشی و ایفای نقش حاکمیتی، رویکرد جدی شورای فرهنگ عمومی

سید محمدحسین بلاغی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان‌شرقی، نیز در این نشست، سیاستگذاری‌های بلندمدت و هدفمند را از اهداف شورای فرهنگ عمومی  برشمرد و گفت: فرهنگ عمومی به‌عنوان منشأ تحول‌های بنیادی شناخته می‌شود و مهم‌ترین وسیله حفظ یک جامعه است و امروز کشورهای مختلف نگاه ویژه‌ای به آن دارند،‌ از این‌رو تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی از سوی این شورا نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در سال 1402 در مجموع 144شورای فرهنگ عمومی استان با برگزاری 12 جلسه تعداد 37 دستور جلسه و 52 تصمیم و مصوبه را در برنامه داشته است. همچنین شورای فرهنگ عمومی شهرستان‌ها نیز در سال 1402 با برگزاری 132 جلسه، تعداد 284 دستور جلسه و 714 تصمیم و مصوبه را در برنامه کاری شورا داشته‌اند. در سال‌جاری نیز  تاکنون تعداد 5 جلسه شورای استانی برگزار شده و طی آن 17 دستور جلسه بررسی گردیده و 20 تصمیم و مصوبه مورد توافق قرار گرفته است.

براساس شیوه‌نامه مصوب شورای فرهنگ عمومی استان آذربایجان‌شرقی، کارگروه رصد و پیگیری شورا علاوه بر ساختار اصلی خود با شش کمیته‌ تخصصی در حال فعالیت است که شامل کمیته افکارسنجی و رصد شاخص‌های فرهنگ عمومی، کمیته امور دینی، فرق و مذاهب، کمیته امور تعلیم و تربیت، کمیته امور اجتماعی، زنان و خانواده، کمیته امور اقتصاد فرهنگ و کمیته فرهنگ، هنر و رسانه است.