آخوند ملاعلی همدانی در ۱۳۱۲ هجری در یکی از روستاهای همدان زاده شد. دوران کودکی و اوایل عمر را در زادگاه خویش به فراگرفتن مبادی علوم اسلامی پرداخت. سپس برای ادامه تحصیل به همدان آمد و به مدت پنج سال از محضر بزرگان و اساتیدی چون عالم عارف شیخ عمادالدین علی گنبدی کسب فیض کرد. او با وجود فقر شدید و تحمل مشقات بسیار توانست علوم ادبی، صرف و نحو، منطق، معانی بیان و فقه را در همدان فراگرفته و سپس برای دریافت دانش از محضر اساتید مبارز، راهی تهران شد. وی در آنجا از حلقه درس آقا میرزا محمود و آخوند ملاعلی عبدالنبی نوری استفاده برد و قسمتی از فقه و اصول را در محضر آیتالله حاج شـیخ محمد رضا تنکابنی فراگرفت. در طول اقامت پنج ساله در تهران او به تحصیل علم کلام، فلسفه، علوم ریاضی و هیئت نیز اهتمام داشت.
آخوند ملاعلی همدانی در ۱۳۴۰ برای تکمیل تحصیلات حوزوی رهسپار قم شد و به مدت ۱۵ سال در حوزه علمیه این شهر نزد اساتید مشهوری همچون حاج شیخ عبدالکریم حائری به تکمیل معلومات خویش پرداخت. او در این سالها در فقه و اصول، منطق، بیان، فلسفه و زبان عربی ذخایر گران بهایی اندوخت و تا آنجا پیش رفت که جزو شاگردان ممتاز شیخ عبدالکریم حائری شد، به گونهای که به خاطر حافظه قوی آخوند، به او لقب کتابخانه سیار داده بود. از نکات جالب توجه در خصوص سالهای اقامت آخوند ملاعلی همدانی در قم میتوان به هم دوره و هم مباحثه بودن وی با امام خمینی(ره) اشاره کرد. آخوند ملاعلی همدانی در قم مجلس درس پر رونقی داشت که قسمت عمده آن را تدریس سطح در برمیگرفت.
در ۱۳۱۵ وی بنا به درخواست مردم همدان و سفارش حاج شیخ عبدالکریم حائری به همدان آمد و در مدرسه کوچک همدان که بعد به «مدرسه آخوند» معروف شد، مشغول تدریس شد. آخوند ملاعلی از آن ایام تا خاتمه دوران حیات خویش سرپرستی حوزه علمیه همدان را عهدهدار و بهعنوان یکی از مجتهدین بزرگ غرب کشور مطرح بود. پس از سقوط حکومت رضاخان در شهریور ۱۳۲۰ وی مدرسه محمدحسین ابن احمد مختارانی، متخلص به مجرم همدانی را که بهصورت مخروبه درآمده بود، تعمیر کرد؛ کتابخانه مجهز و بزرگی که اکنون به کتابخانه آخوند یا غرب معروف است با ۱۵ هزار جلد کتاب نفیس و خطی برای استفاده طلاب و دانش پژوهان دائر کرد.
وی در دوران حیات خود فعالیتهای اجتماعی، مذهبی و سیاسی برجستهای داشت، در زمینه تربیت طلاب و جویندگان علم نیز از کارنامه درخشانی برخوردار بود. از برجستهترین شاگردان وی میتوان به آیتالله طالقانی و شهید مفتح اشاره کرد. وی علاوه بر تدریس و اداره حوزه علمیه، از ذوق شاعری نیز بهرهمند بود و اشعاری با تخلص «فنا» میسرود. در زمینه فعالیتهای اجتماعی و مذهبی نیز میتوان بـه کمک و اختصاص وجوهات دینی از طرف وی به زلزلهزدگان در ۱۳۳۶ اشاره کرد.
آیتالله آخوند همچنین در ۱۳۴۲ در اعلامیهای از مردم همدان خواست که به ساخت ضریح مرقد حضرت ابوالفضل(ع) کمک کنند. با شروع نهضت اسلامی مردم ایران به رهبری امام خمینی(ره)، آیتالله آخوند همدانی نیز همراه با امام و مردم وارد صحنه مبارزات شد. ارتباط وی با امام راحل علاوه بر این دوره، ریشه در سالهای تحصیل و طلبگی داشت که بعد از آن نیز بهطور دائم این دو بزرگوار با یکدیگر در ارتباط بودند.
متعاقب حمله مأمورین ساواک به مدرسه فیضیه قم در ۱۳۴۲ آیتالله آخوند بـه اتـفاق سایر روحانیون همدان تلگرافی مبنی بر محکومیت رژیم به محضر مراجع عظام و امام (ره) مخابره کردند. همچنین در زمان مسافرت محمدرضا پهلوی به همدان در خرداد همان سال، آخوند ضمن تحریم هرگونه استقبال از شاه خود نیز از منزل خارج نشد. سرانجام آیتالله آخوند ملاعلی معصومی همدانی ۳۱ تیر سال ۱۳۵۷ پس از آنکه برای معالجه به انگلستان رفته بود، درگذشت و در باغ بهشت همدان به خاک سپرده شد.
انتهای پیام