تنگی معیشت دانشگاهیان، زیرساخت‌های علمی کشور را تضعیف می‌کند
محمدتقی اعلمی، گفت: در شرایطی که کشور برای توسعه دانش‌بنیان سرمایه‌گذاری می‌کند، اگر رکن انسانی این مسیر یعنی استاد دانشگاه در تنگنای معیشتی باشد، نتیجه‌ای جز تضعیف زیرساخت علمی نخواهد داشت.
به گزارش ایکنا از آذربایجان‌شرقی، محمدتقی اعلمی، رئیس دانشگاه تبریز، 17 مهرماه در نشست تخصصی و مشترک ارتباط دانشگاه با جامعه و صنعت در دانشگاه تبریز با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس جمهور، در ارتباط با چالش‌های آموزش عالی کشور به بیان نکات مهم و برجسته‌ای در خصوص معیشت دانشگاهیان و لزوم توجه به این قشر فرهیخته کشور پرداخت و اظهار کرد: یکی از چالش‌هایی که به عدالت معیشتی اعضای هیأت علمی و کارکنان دانشگاه و کارآمدی نظام علم و فناوری کشور مربوط است، شکل گرفتن فاصله‌ای معنادار میان دریافتی اساتید دانشگاه و کارکنان دانشگاه با هم ترازان خود در سایر دستگاه‌های اجرایی و شرکت‌های دولتی در سال‌های اخیر است.
وی افزود: به عنوان مثال امروز دریافتی یک دانشیار یا استاد دانشگاه که دهه‌ها از عمر خود را صرف تربیت نیروی انسانی، پژوهش و تولید علم کرده است، در مواردی کمتر از کارشناسان یا مدیران میانی برخی دستگاه‌ها است که این نابرابری تنها یک مسئله مالی نیست بلکه پیام خطرناکی برای بدنه علمی کشور دارد.
اعلمی یادآور شد: پیام این است که دانایی و تخصص در عمل، کم ارزش‌تر از مدیریت اداری تلقی می‌شود و چنین وضعیتی نه‌تنها انگیزه استادان و کارکنان را تضعیف می‌کند، بلکه مستقیماً بر کیفیت آموزش، تربیت نیروی انسانی و حتی روند مهاجرت نخبگان اثر می‌گذارد.
رئیس دانشگاه تبریز خاطرنشان کرد: در شرایطی که کشور برای توسعه دانش‌بنیان سرمایه‌گذاری می‌کند، اگر رکن انسانی این مسیر یعنی استاد دانشگاه در تنگنای معیشتی باشد، نتیجه‌ای جز تضعیف زیرساخت علمی نخواهد داشت.
وی ادامه داد: در این میان نکته‌ای ساختاری نیز باید مورد توجه قرار گیرد. بطوریکه سهم تحقیق و توسعه (R&D) در اقتصاد ملّی ما هنوز بسیار پایین (کمتر از نیم درصد از تولید ناخالص داخلی) است درحالی که این شاخص در کشورهای توسعه یافته معمولاً بین دو تا سه درصد است.
اعلمی با بیان اینکه یکی از دلایل اصلی این فاصله، محدودیت‌های قانونی و اداری در مسیر فعالیت اقتصادی دانشگاه ها است، گفت: در اکثر کشورهای پیشرفته، دانشگاه‌ها می‌توانند به‌صورت شفاف و قانونمند خدمات مشاوره‌ای، پژوهشی و فناورانه‌ای را به دولت و صنعت ارائه دهند که درآمد حاصل از این همکاری‌ها صرف ارتقای زیرساخت‌های پژوهشی و جبران بخشی از هزینه‌های معیشتی اعضای هیات علمی می‌شود.
رئیس دانشگاه تبریز ادامه داد: اما در ایران، دانشگاه‌ها عملاً اجازه کافی برای ورود نظام‌مند به این عرصه را ندارند که نتیجه این امر، محروم شدن اقتصاد ملی از ظرفیت عظیم فکری دانشگاه‌ها و باقی ماندن فشار معیشتی بر استادان و کارکنان را به دنبال دارد.
وی تاکید کرد: به باور من اصلاح این چرخه ناقص می‌تواند در سه جهت افزایش سهم تحقیق و توسعه در تولید ناخالص داخلی، کاهش وابستگی معیشت دانشگاهیان به بودجه عمومی و پیوند واقعی علم با صنعت و اقتصاد کشور تحول آفرین باشد.
اعلمی با تاکید بر ضرورت بازنگری در نظام پرداخت و مزایای هیأت علمی در مقایسه با سایر دستگاه‌ها، برداشته شدن محدودیت‌های قانونی برای فعالیت‌های پژوهشی و مشاوره‌ای دانشگاه‌ها و تشکیل شورای هماهنگی معیشت و بهره‌وری نخبگان علمی با حضور وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، سازمان برنامه و بودجه و مجلس شورای اسلامی جهت خروج تصمیم‌ها از حالت مقطعی را خواستار شد.
رئیس دانشگاه تبریز گفت: اگر باور داریم آینده ایران باید بر محور علم فناوری و اقتصاد دانش بنیان استوار شود، نخست باید امنیت و کرامت معلمان علم را تضمین کنیم. چراکه تامین معیشت آنان و آزادسازی ظرفیت‌های علمی دانشگاه‌ها نه هزینه، بلکه سرمایه‌گذاری برای اقتدار ملی است.
وی با ارائه گزارشی از آمارهای دانشگاه تبریز اظهار کرد: دانشگاه تبریز در حال حاضر با ۱۸ دانشکده، ۳۵ گروه پژوهشی، ۲۵ هزار دانشجو که ۳ هزار و ۵۰۰ نفر ازآنها بین المللی هستند، ۸۰۰ عضو هیئت علمی و ۱۲۵ محقق پسا دکتری به فعالیت علمی مشغول است.
اعلمی ادامه داد: دانشگاه تبریز دارای ۱۳۰ شرکت دانش بنیان در پارک فناوری، چهار مرکز رشد و چهار قطب علمی و یک پردیس بین‌المللی است و هفت مجله دانشگاه تبریز به زبان انگلیسی و ۲۴ مجله فارسی داریم.
وی افزود: دانشگاه تبریز به لحاظ رتبه بندی جهانی و و ارتباط با صنعت و جامعه، رتبه بندی خوبی را در بین دانشگاه‌های کشور دارا است و همواره جزو پنج دانشگاه برتر در میان دانشگاه‌های جامع کشور بوده است. در رتبه بندی کیو اس در بین دانشگاه های ایران رتبه دوم و در جهان رتبه ۵۵، در رتبه بندی لایدن رتبه ۴۰۰ و در رتبه بندی کشور دانشگاه‌های آسیایی رتبه ۱۶۰ را به خود اختصاص داده است. همچنین در شش ماهه نخست امسال، جهش خیلی زیادی را به لحاظ طرح های پژوهشی داشتیم که بیشتر این ها مرهون قانون جهش دانش بنیان است. ما در شش ماهه اول امسال توانستیم ۱۲۷ قرارداد پژوهشی با اعتباری بالغ بر ۵۶۰ میلیارد تومان را با صنایع منطقه ببندیم .
اعلمی ادامه داد: کشور ما به لحاظ تولید علم در منطقه دارای رتبه اول است و بیش از دو درصد مقالات جهان توسط دانشگاه‌های ما تولید می‌شود. همچنین در رتبه بندی سایمگو سال ۲۰۲۴، ایران در تولید علم دارای رتبه یک منطقه خاورمیانه و رتبه ۱۵ تا ۲۰ جهانی است. اما متاسفانه به لحاظ فناوری، ما هنوز بین رتبه ۵۰ تا ۶۰ هستیم که امیدواریم با اجرای هرچه بهتر قانون جهش تولید دانش بنیان، بتوانیم در بحث فناوری هم جایگاه مان را ارتقا ببخشیم.
رئیس دانشگاه تبریز خاطرنشان کرد: در برخی حوزه‌ها نظیر فیزیک، مهندسی مواد، شیمی، نانوتکنولوژی و مهندسی آب سهم ایران از تولید منطقه‌ای بین ۳۰ تا ۴۵ درصد هست و به لحاظ شاخص‌های کیفی تولید علم، با وجود تحریم ها رتبه یک منطقه را در رشد علمی منطقه داریم و شاهد افزایش قابل توجه در ضریب تاثیر و استنادات مقالات و پیشرفت در همکاری های علمی و بین المللی هستیم. اما با توجه به رشدی که در این زمینه صورت گرفته، هنوز سهم تحقیق و توسعه ما از جی دی پی بسیار پایین و حدود زیر نیم درصد است. در صورتی که میانگین جهانی دو تا سه درصد است.
وی در خاتمه گفت: متوسط سرانه تولید ناخالص ملی و درصد هزینه های تحقیق و توسعه در سال ۲۰۲۳ در آمریکا حدود ۳.۴۵ درصد، چین ۲.۶۸ درصد، عربستان ۰.۸ و در ایران ۰.۴۹ درصد است.
انتهای پیام
