دلیل خواندن سوره حمد در نماز چیست

به گزارش ایکنا از همدان، حجت‌الاسلام والسلمین حبیب‌الله شعبانی موثقی، نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه همدان، شب گذشته، 15 آبان‌ماه در شصت‌ودومین جلسه تفسیر قرآن کریم که در مسجد مهدیه همدان برگزار شد، در ادامه تفسیر سوره حمد، اظهار کرد: خداوند در آیه «الحمدلله رب العالمین» ادب شکرگزاری از خدا را آموزش می‌دهد. لذا، این آیه علاوه بر نکته حمد و سپاس یک بُعد آموزشی دارد که با چه الفاظی باید خداوند را سپاس بگوییم.

وی افزود: ترکیب الحمدلله کامل‌ترین ترکیبی است که انسان می‌تواند با آن شاکر نعمت‌های خداوند باشد، امام رضا(ع) در روایتی در مورد اینکه چرا قرائت سوره حمد در نماز واجب شده است، این تعبیر را داشتند که اگر بنده الحمدلله رب‌ العالمین بگوید وظیفه واجب خود در مقام شاکر بودن خداوند را انجام داده است. در این آیه بعد از اینکه الوهیت مطرح شده اولین صفتی که بیان می‌شود ربوبیت خداوند است که معانی آن و ربوبیت تکوینی و تشریعی در جلسه پیش مطرح شد. 

شعبانی بیان کرد: دستورات خداوند که در حوزه ربوبیت تشریعی است برای هدایت است، اما اجباری در انجام آنها نیست و در این زمینه به بنده اختیار داده شده است. این دستورات تابع منافع بشر است و انجام آنها به خدا نفعی نمی‌رساند بلکه او کسی است که منافع متربیان(بندگان) خود را می‌داند.

بیشتر بخوانید:

• گناه به معنای انکار عملی ربوبیت تشریعی خداوند است
• مالک بودن خداوند همراه با دوستی و مبتنی بر مهرورزی است
• مالکیت خداوند در عالم حقیقی است
• اصلی‌ترین مشکل بشر فراموش کردن «رب» است

وی توضیح داد: در تشرع تمام امر و نهی‌های خداوند تابع مصلحت و مفسده است یعنی در هرچه واجب شده مصلحتی برای بنده قرار دارد و هرچه حرام شده یعنی مفسده‌هایی در آن هست. ندانستن این مصلحت‌ها به این خاطر است که ما در حجاب قرار داریم، مانند جنین در رحم مادر که چشم و بینایی ندارد و اگر به او بگویند برای بینایی خوب باید تغذیه درستی داشته باشی چون درکی از دیدن ندارد از نظر او چشم کاربردی ندارد. از این‌رو اعمالی چون نماز خواندن به‌عنوان یک دستور بعد از این دنیا و تولدی دیگر به کار ما می‌‌آید. رب از آنجا که می‌داند در آن عالم چه چیزهایی به کار ما می‌‌آید دستوراتی مثل حجاب، نماز و... را برای ما قرار داده است.

امام جمعه همدان بیان کرد: همان‌طور که غیبت کردن و مال مردم خوردن حرام است، بی‌حجابی هم حرام است و تمام اینها تحت ربوبیت، مصلحت‌ها و مفسده‌های رب تشریعی است. بعضی از مصلحت‌ها قابل فهم نیست و اصلا لازم نیست آن را بدانیم، به‌طور نمونه چرا نماز صبح دو رکعت است و نماز مغرب سه رکعت، چراکه اگر مصلحت این مسائل را بفهمیم دیگر عبودیت معنا پیدا نمی‌کند؛ اطاعت از رب تشریعی، عبودیت و عبد شدن است. عبد یعنی اراده، افعال، رفتار و اعمال من به‌عنوان بنده تحت ربوبیت تشریعی خداوند باشد.

وی در تفسیر کلمه «العالمین» گفت: برخی این‌طور تفسیر کرده‌اند که خداوند مالک انس و جن است، چراکه در کل عالم تنها جن و انس مکلف و مختار هستند و غیر از اینها بقیه موجودات از جمله ملائکه تکلیف ندارند، اما به نظر می‌رسد این العالمین منظور بیشتر از جن و انس است.

نماینده ولی فقیه در همدان یادآور شد: بنا بر تحقیقات منجمان، 93 میلیارد سال نوری پیمودن مسیر عالم آن هم تنها در مسیر عرض طول می‌کشد، بزرگی این عالم حتی قابل تصور نیست و این تنها مربوط به عالمی است که در آن زندگی می‌کنیم و از آن خبر داریم و این به جز در نظر گرفتن عالم‌های دیگر است. بنا به روایات عالم دنیا در مقابل عالم برزخ مانند انگشتری در بیابان است، عالم برزخ هم در برابر عالم ملکوت بسیار کوچک است.

معنی «رَبِّ ٱلعَٰلَمِينَ» در آیات

شعبانی ادامه داد: رَبِّ ٱلعَٰلَمِينَ به معنای پروردگار تمام این عالم است که در تعبیرهای مختلف 14 هزار عالم و یا برخی 18 هزار عالم بیان شده است. در آیه 36 سوره جاثیه که آیه جامع توضیح ربوبیت خداوند است آمده است: «فَلِلَّهِ ٱلحَمدُ رَبِّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَ رَبِّ ٱلأَرۡضِ رَبِّ ٱلعَٰلَمِينَ»؛ رب العالمین در این آیه ادامه رب سماوات و ارض آمده است و در اینجا نمی‌توان گفت این عالمین فقط شامل اجنه و انس است، بلکه تمام پهنه‌های آسمان را دربر می‌گیرد.

وی گفت: در این عالم باید خود را پیدا کنیم در عالمی که در آسمان اول آن و این عظمت، بنده، چیزی نیست و بسیار کوچک و ناچیز است، اما متأسفانه امروز با گستاخی تمام در مقابل رب العالمین می‌ایستد و دستورات او را تمسخر می‌کند.

شعبانی بیان کرد: فرق انسان با حیوانات در قوه عقل است، چراکه حیوان هم می‌خوابد، هم می‌خورد و هم خانه می‌سازد و تلاش می‌کند، لذا اگر انسان در این قوه عقل رشد نکند به تعبیر قرآن کالانعام می‌شود.