اصالت و ماهیت ابتهالخوانی و پیشینه آن در ایران
گروه اجتماعی: مبتهل بین‌المللی گفت: اصل و چارچوب ابتهالخوانی مثل تلاوت قرآن کریم از منبع مصری اخذ شد، اما محتوای آن در ایران با توجه به منابع غنی شیعه تغییر کرد.
سیدکریم موسوی، مبتهل بین‌المللی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، در خصوص معنای کلمه ابتهال و پیشینه ابتهالخوانی، گفت: ابتهال به معنی نیایش است. منشأ اصلی ابتهالخوانی، ماهیتی به نام دعا است.
وی افزود: دعا یک رابطه بین خدا و مخلوق است و از قبیل رابطه‌هایی است که خداوند میان خود و بندگان قرار داده است؛ از جمله نماز، روزه، تلاوت قرآن کریم. یکی از این رابطه‌ها نیز ادعیه است.
واژه و هنر ابتهال از منبع و فرهنگ غیرشیعی گرفته شده است
موسوی ادامه داد: جایگاه دعاخواندن نزد شیعه از نظر محتوایی بسیار بالاست؛ چرا که ما به منابع خوبی در این زمینه دسترسی داریم. منابع و ادعیه ما به‌صورت مدون و منظم در کتبی همچون صحیفه سجادیه یا مفاتیح‌الجنان جمع‌آوری شده است. البته تقریباً در عصر حاضر و شاید در پنجاه، صد سال گذشته این اتفاق افتاد.
این مبتهل بین‌المللی با بیان اینکه واژه و هنر ابتهال از منبع و فرهنگ غیرشیعی گرفته شده است، تصریح کرد: چارچوب ابتهالخوانی کنونی از مصر و سوریه گرفته شده است که شاید دسترسی به ادعیه شیعه داشتند اما تحت عنوان ادعیه استفاده نمی‌کردند و اصلاً دعاخوانی در کارهای روزمره آن‌ها نبوده است. اما چون این نوع رابطه بین خالق و مخلوق وجود دارد و در قرآن هم ذکر شده است: «قُلْ مَا یَعْبَأُ بِکُمْ رَبِّی لَوْلَا دُعَاؤُکُمْ؛ بگو اگر دعاى شما نباشد پروردگارم هیچ اعتنایى به شما نمىکند» (فرقان/77) و در اصل یکی از راه‌های رسیدن به خدا و مطالبه حاجت‌ها ادعیه است و چون یک نیاز بود در میان غیرشیعه و حتی مذاهب نزدیک به شیعه مثل حنفی‌ها و شافعی‌ها وجود داشت. خود شیعیان هم از این قضیه مستثنی نبودند ولی شاید به این دعاخوانی، ابتهال گفته نمی‌شد.
منابع ادعیه شیعه بسیار غنی‌تر از منابع دیگر است
وی ادامه داد: اصل و چارچوب ابتهالخوانی مثل تلاوت قرآن کریم که چارچوب اصلی آن از منبع مصری اخذ شد، نوع سازوکار ابتهالخوانی هم از آنجا گرفته شد اما محتوای آن را عوض کردیم و گاهی دیده شده غیر ایرانی‌ها و حتی سوری‌ها محتوای ابتهال را از منابع شیعه می‌گیرند؛ چراکه منابع شیعه از نظر محتوا بسیار غنی‌تر از منابع کسانی است که حداقل چارچوب ابتهالخوانی را پایه‌ریزی کردند. بنابراین اسم ابتهالخوانی از آنجا گرفته شده ولی در اصل همان دعا، تضرع و طلب و درخواست حاجت است.
موسوی گفت: چارچوب ابتهالخوانی از مصر و سوریه گرفته شده است که در مسجد امام حسین(ع) و خیلی از مساجد مثل مسجد حضرت نفیسه در قاهره اول، قبل از اذان صبح در ماه رمضان بعد از تلاوت قرآن کریم، برنامه ابتهالخوانی برگزار می‌شد و خیلی از مدایح نبوی و اهل بیتی از جمله حب‌الحسین(ع) شیخ طه الفشنی و یا کارهای آقای نقشبندی و خیلی کارهای محمد عمران که در مدح ائمه اطهار(ع)، مدح قرآن کریم و مدح پیامبر بزرگ اسلام(ص) بود، به‌عنوان ابتهالخوانی خوانده می‌شد که اصلاً دعا نیست ولی چون این باب و این چارچوب با این اسم خوانده شده است، ما هر چه را با این عنوان و سبک و سیاق می‌خوانیم تحت عنوان ابتهال نام می‌بریم.
تلاوت قرآن و ابتهالخوانی مکمل یکدیگر هستند
این مبتهل بین‌المللی درباره پیشینه ابتهالخوانی در کشورمان گفت: ابتهالخوانی در جمهوری اسلامی ایران همگام با تلاوت قرآن کریم شروع شد. چون تلاوت قرآن کریم از لحاظ چارچوب، لحن و موسیقیایی به ابتهال بسیار نزدیک است، مکمل هم هستند. هر دو غیر وزنی و تقریباً مشترک در همه الحان و نغمه‌ها و دستگاه‌های صوتی هستند؛ بنابراین با هم شروع شدند اما با توجه به ماهیت قرآن کریم و قداست و ارزشی که قرآن کریم داشت تلاوت بیشتر و ویژه‌تر دیده شد، سوای اینکه ابتهالخوانی یک مقدار تخصصی‌تر است و نیاز به مؤلفه‌هایی دارد که در تلاوت قرآن کریم نیاز نیست.
وی خاطرنشان کرد: فکر می‌کنم نزدیک 20 سال است که ابتهالخوانی به‌صورت رسمی و ملی و حتی دارای چارچوب مسابقاتی و ارزش‌گذاری در کشور ما دنبال می‌شود. سه عنصر اصلی تلاوت تحقیق، ابتهالخوانی و تواشیح در جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان سه هنر کاملاً ارزشی هستند که خیل عظیمی از جوانان و نوجوانان ما را به خود مشغول کرده که قداست و ارزش خود را دارند و استان خوزستان در تواشیح و ابتهال سرآمد استان‌های دیگر است.
