چرا در مسجد جامع تبریز مراسم اعتکاف برای بانوان برگزار نمی‌شود؟
گروه اجتماعی: با فرارسیدن موسم خوش‌عطر ایام اعتکاف، درب مساجد جامع هر شهر به روی مسلمانان برای سه روز خلوت و انس با خدای متعال گشوده می‌شود؛ اما از سالیان دراز تاکنون درمسجد جامع شهر تبریز مراسم پرفیض اعتکاف برای بانوان برگزار نشده که دراین گزارش به کم و کیف چرایی این امر از زبان مسئولان پرداخته‌ایم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از آذربایجان شرقی، هرگز نمی‌توان ارزش همه زمان‌ها را برابر دانست، چنان که نمی‌توان همه مکان‌ها را برابر شمرد. برخی زمان‌ها و مکان‌ها ارزشی والا دارند. ماه رجب ارزشمند است، ماه سلوک و زدودن زنگارهای شیطانی از آئینه دل است. ماه ولایت و برافروختن چراغ معرفت در شبستان وجود است؛ ماه رجب گاهِ اعتکاف است.
دراین ماه که هنگامه تحول است، عاکفان کوی دوست، با حضور در صحن و سرای دوست، پلههای سلوک را پیموده و پله پله به خدا نزدیکتر می‌شوند. معتکف روزهاش، نمازش، حضورش درمسجد و دیگر اعمالش مایه تقرب است. در خانه دوست، سفره‌ای از مغفرت و بخشایش گسترده شده و عاکف با صیقل روح و روان، زنگار گناه از دل می‌زداید و مهیای ضیافت بزرگ در ماه وصال می‌شود. ماهی که عشاق از سفره پرفیض الهی، لقمه‌های راز برمی‌چینند و عطر قرآن از ژرفای دل باریافتگان، مشام جان را می‌نوازد.
بنا براجماع نظر علما، فقها و مراجع دین اسلام برپایی سنت حسنه اعتکاف در مسجدالحرام یا مسجدالنّبی(ص) یا مسجد کوفه یا مسجد بصره صحیح است، همچنین اعتکاف در مسجد جامع هر شهر صحیح است، مگر در زمانی که امامت آن مسجد اختصاص به فرد غیرعادل داشته باشد که در این هنگام ـ بنا بر احتیاط لازم ـ اعتکاف صحیح نیست و مراد از مسجد جامع مسجدی است که اختصاص به محلّه یا منطقه خاص یا گروه خاصی نداشته باشد و محل اجتماع و رفت‌وآمد مردم مناطق و محله‌های مختلف شهر باشد، و مشروعیت اعتکاف در هیچ مسجدی غیر مسجد جامع ثابت نیست ولی آوردن آن به احتمال مطلوب بودنش اشکال ندارد، اما اعتکاف در جایی که مسجد نیست و مثلاً حسینیه است یا فقط نمازخانه است صحیح نیست و مشروعیت ندارد.
35 مسجد در شهر تبریز پذیرای معتکفان است
امسال نیز با فرارسیدن موسم خوش‌عطر ایام اعتکاف، درب مساجد جامع هر شهر به روی مسلمانان برای سه روز خلوت و انس با خدای متعال گشوده می‌شود. در آذربایجان شرقی نیز ۱۱۱ مسجد پذیرای بیش از دوازده هزار نفر از اهالی این استان خواهد بود که از این تعداد 35 مسجد مختص معتکفان شهر تبریز است.
در این میان مسجد جامع تبریز که از قدمتی چندین ساله برخوردار بوده و برخی آن را مربوط به صدر اسلام و در بعضی منابع مربوط به دوره سلجوقی می‌دانند و ظرفیتی حدود یک‌هزار نفر را دارد، هرسال برای اعتکاف برادران درنظر گرفته می‌شود و از سالیان دراز تاکنون در مسجد جامع شهر تبریز مراسم پرفیض اعتکاف ماه رجب برای بانوان برگزار نشده که در این گزارش به کم و کیف چرایی این امر از زبان مسئولان پرداخته‌ایم.
عدم وجود امکانات مطلوب؛ اصلی‌ترین دلیل اختصاص نیافتن مسجد جامع تبریز برای اعتکاف خواهران
حبیب طاهری، دبیر اجرایی اعتکاف مراسم اعتکاف آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا اظهار کرد: پذیرش و ثبت‌نام معتکفان مرد در مسجد جامع تبریز در سال‌های قبل بالای یک‌هزار نفر بود اما درسال‌های اخیر به علت افزایش رفاه حال معتکفین و افزایش کیفیت خدمات ارائه شده به آنان، ظرفیت این مسجد برای اجرای مراسم اعتکاف، حدود 700 الی 800 نفر درنظر گرفته می‌شود.
وی ادامه داد: بخش عمده برادران شهر تبریز در این مسجد به برپایی سنت حسنه اعتکاف می‌پردازند که البته علاوه برمسجد جامع تبریز، مساجد دیگری هم در این شهر برای برادران درنظر گرفته شده است.
طاهری اختصاص نیافتن مسجد جامع تبریز برای اعتکاف خواهران را بهخاطر عدم وجود امکانات مطلوب در این مسجد عنوان کرد و افزود: تلاش ستاد برگزاری مراسم اعتکاف نیز براین بود که برپایی اعتکاف در این مسجد با حفظ موازین شرعی به‌طور مشترک هم برای برادران و هم برای خواهران برگزار شود اما به دلیل عدم وجود آشپزخانه، درب ورودی و سرویس‌های بهاشتی مجزا و عدم جلب‌نظر هیأت امنای مساجد وسایر افراد ذی‌ربط این امر امکانپذیر نشد.
مسئولان کم‌کاری کرده و حتی در اینخصوص فکری هم نشده است!
وی درعین حال تصریح کرد: باید اذعان کرد که بخشی از این مسائل نیز به عدم توجه و گاها کم‌کاری مسئولان و متولیان نیز بازمی‌گردد؛ چراکه برای جامه عمل پوشاندن به چنین خواسته‌ای باید زیرساخت‌های موردنیاز در مسجد تأمین شود که متأسفانه تابحال اقدامی دراین راستا صورت نگرفته و حتی فکری هم دراین‌خصوص نشده است!
دبیر اجرایی اعتکاف مراسم اعتکاف گفت: تردد افراد بازاری و طلاب حوزه علمیه طالبیه که درجوار این مسجد قرار دارد و همچنین مشرف بودن پنجره‌های این مسجد به حیاط و عدم وجود حمام که یکی از مشکلات معتکفین به شمار می‌رود و برادران درصورت نیاز به استحمام مجبورند از حمام حوزه علمیه طالبیه استفاده کنند، ازدیگر مواردی است که برگزاری مراسم اعتکاف برای خواهران را دشوار می‌سازد.
وی اضافه کرد: کم و نامناسب بودن وضعیت سرویس‌های بهداشتی که به سختی پاسخگوی نیاز 800 معتکف در طول سه روز است از یک سو و پائین بودن فشار آب در منطقه بازار تبریز از دیگر مواردی است که به‌طور حتم خارج از تحمل بانوان است.
کارکرد مسجد جامع تبریز تنها به برگزاری یک وعده نماز ظهر ختم شده است
وی همچنین با بیان اینکه شاید ازنظر مسئولان الزام خاصی برای رفع این مشکلات و متحمل شدن این میزان زحمات فراوان برای حضور بانوان در مراسم اعتکاف در مسجد جامع وجود ندارد، در پاسخ به سؤال خبرنگار ایکنا مبنی بر توصیه بزرگان و اولیای دین برای برپایی مراسم اعتکاف در مسجد جامع هر شهر اظهار کرد: نظر مراجع درباره مسجد جامع متفاوت است، مراجع عظام تأکید دارند که منظور از مسجد جامع، مسجدی است که بیشترین استفاده از آن درطول سال صورت گیرد؛ خوشبختانه امروز مساجدی در شهر تبریز وجود دارند که هم ازلحاظ امکانات و هم ازلحاظ برگزاری نمازهای یومیه و دیگر مراسمات مذهبی و فرهنگی همواره درطول سال پذیرای مسلمانان هستند و این درحالیست که از مسجد جامع تبریز کمترین استفاده را می‌شود و حتی می‌توان گفت بهرهمندی از این مسجد حتی درحد مسجد یک محله نیز نیست و کارکرد مسجد جامع تبریز تنها به برگزاری یک وعده نماز ظهر ختم شده است.
طاهری تأکید کرد: یعنی می‌توان گفت امکانات این مسجد در شأن آن نبوده و بخاطر این عدم امکانات و باتوجه به ظرفیت و پتانسیل تاریخی و مذهبی آن برنامه‌هایی که دراین مسجد برگزار می‌شود، بسیار محدود و ناچیز است.
این مقام استانی راهکار بازگرداندن پویایی و نشاط معنوی به این مسجد را بهینه‌سازی امکانات و توجه مسئولان استانی و شهری به این مسجد تاریخی و عظیم‌الشأن دانست و ادامه داد: این مسجد از داشتن امکانات اولیه ازقبیل سیستم گرمایشی و سرمایشی و تهویه هوا نیز محروم است و فقط در روزهای برگزاری مراسم اعتکاف، کولرهایی در مسجد تعبیه می‌شود، اما مگر استفاده از این مسجد با توان ظرفیتی بالا فقط مختص ایام اعتکاف است؟ لذا باید با نگاهی عمیق‌تر و مسئولانه‌تر به وضعیت این مسجد نگریسته شده و درصدد رفع مشکلات آن برآمد تا بتوان زمینه را برای معتکف شدن خواهران نیز مهیا کرد.
مدیریت بیش از 200 نفر بانوان معتکف در مساجد دشوار است
حجت‌الاسلام حمید حسن‌جهان، رئیس دارالقرآن سازمان تبلیغات اسلامی آذربایجان شرقی نیز در گفت‌وگو با ایکنا درخصوص چرایی عدم برگزاری مراسم اعتکاف در مسجد جامع تبریز برای بانوان، اظهار کرد: از یک‌سو فضای مسجد به‌گونه‌ای نیست که بتوان مراسم اعتکاف را هم برای معتکفین مرد و هم معتکفین زن برگزار کرد، ازسوی دیگر وضعیت ساختمانی مسجد بادرنظر گرفتن شرایط ورودی که ازکنار بازار تعبیه شده و بازاریان اصرار فراوانی بر باز بودن این درب در تمام ایام سال دارند و همچنین مجاورت با حوزه علمیه طالبیه برادران و وضعیت سرویس بهداشتی‌هایی که برای حضور جمعیت زیاد بانوان نیاز به رسیدگی بیشتر دارد، نمی‌توان مراسم اعتکاف خواهران را در این مسجد برگزار کرد.
وی با تأکید براینکه تجمع و مدیریت مطلوب بانوان با آن تعداد کثیری که مسجد جامع تبریز می‌تواند پذیرا باشد، بسیار دشوار خواهد بود، گفت: مسجد جامع تبریز ظرفیت پذیرش بیش از 700 معتکف را داراست اما به تجربه ثابت شده در مساجدی که بیش از 200 بانوی معتکف پذیرش شده‌اند، مدیریت فشار زیادی را متحمل شده است؛ چراکه نیروی کمک‌رسان برای خدمات‌رسانی به خیل عظیم معتکفان خواهر نسبت به برادران بسیار کم است. برای مثال در مسجد جامع تبریز هرساله بیش از 50 نیروی خدماتی مرد برای رفاه حال معتکفین مشغول می‌شوند اما دربخش خواهران هرمسجد فقط چندنیرو برای گذران امورات خودشان در اختیار دارند و سازمان نیز امکان جذب افراد بیشتر را ندارد.
حجت‌الاسلام حسن‌جهان خاطرنشان کرد: اما دردیگر ایام سال، مراسماتی ازقبیل اعتکاف رمضانیه، احیای شب‌های قدر، دعاخوانی و... نیز هم برای خواهران و هم برای برادران برپا می‌شود؛ چراکه تعداد شرکت‌کنندگان خواهر در اعتکاف رمضانیه به نسبت اعتکاف ماه رجب بسیار کمتر بوده و امکان پذیرش و ساماندهی امورات آنان توسط سازمان ذی‌ربط راحت‌تر است.
به گزارش ایکنا، با همه این تفاسیر و باتوجه به اینکه بخش اعظم افراد شرکت‌کننده در مراسم اعتکاف را بانوان تشکیل می‌دهند، به گونهای که از 35 مسجد برگزارکننده اعتکاف در شهر تبریز، 25 مسجد به اعتکاف بانوان اختصاص یافته و این امر نشانگر حضور فعال و پررنگ بانوان در عرصه‌های مذهبی و فرهنگی است، انتظار می‌رود مسئولان با تأمین زیرساخت‌ها و امکانات رفاهی و خدماتی این مسجد، زمینه حضور فعال بانوان را در مسجد جامع شهر تبریز فراهم آورند.
امید که توجه شود
از شهر تبریز که معروفه به اولین ها بعیده