بررسی وضعیت نمازخانه بیمارستان‌ها در مشهد؛
از اختصاص کمترین فضا تا بیمارستانی که بخش‌هایش نمازخانه ندارد!
گروه اجتماعی: در ادامه سلسله گزارش‌های بررسی وضعیت مساجد و نمازخانه‌های مشهد مقدس، این بار به سراغ تعدادی از بیمارستان‌ها و مجتمع‌های درمانی این شهر رفتیم که در این مکان‌ها شاهد اختصاص کمترین فضا به نمازخانه بودیم؛ همچنین در یکی دیگر از بیمارستان‌ها، بخش‌های آن فاقد نمازخانه بود.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، یکی از فرائضی که شرع مقدس همواره و در جمیع شرایط بر ادای آن تأکید ورزیده، «نماز» است. این اصرار تا بدان جا پیش می‌رود که می‌فرماید: اگر انسان در حال غرق شدن هم باشد باید نماز خود را به جا آورد؛ بنابراین از این تأکیدات می‌توان دریافت نماز بدین جهت که ستون و خیمه دین به شمار می‌رود در میان احکام الهی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و ادای آن در هر وضعیتی به تناسب آن شرایط توصیه و بر آن تأکید شده است.
یکی از این شرایط خاص دوران بیماری را شامل می‌شود که بیمار به دلیل ضعف جسمانی نمی‌تواند همچون فردی سالم نماز را به جا آورد. بنابراین بیمار در این شرایط نیازمند احکام و امکاناتی خاص است تا از به جای آوردن این فریضه الهی باز نماند؛ از این رو فضاهای بیمارستانی ما باید این شرایط را به منظور سهولت فرد بیمار و دیگر افرادی که در این فضا به او خدمات ارائه می‌دهند، فراهم کنند.
مضاف بر شأن ویژه مسئله نماز در اسلام، جایگاه مشهد مقدس به عنوان یک کلانشهر مذهبی با بهره‌مندی از مراکز درمانی پرتعداد، مجهز و پیشرفته در سطح کشور و جهان اسلام که یکی از قطب‌های اصلی گردشگری سلامت در کشور محسوب می‌شود و سالانه پذیرای مراجعان بسیاری است، ایجاب می‌کند تا به موضوع نماز در این مراکز اهمیتی مضاعف داده شود.
بر همین اساس در ادامه سلسله گزارش‌های بررسی وضعیت مساجد و نمازخانه‌های مشهد مقدس، این بار به سراغ تعدادی از بیمارستان‌ها و مجتمع‌های درمانی این شهر که همواره محل مراجعه بسیاری از بیماران شهرها، روستاها و حتی استان‌های مجاور است رفتیم؛ بیمارستان امام رضا(ع) مشهد نخستین مقصد تهیه این گزارش بود.
این بیمارستان یکی از قدیمی و تاریخی‌ترین مراکز درمانی مجهز مشهدالرضا به شمار می‌رود که به دلیل همین قدمت و معماری منحصر به فرد در سال 84 بخش جراحی و سوانح که از اصلی‌ترین بخش‌های این بیمارستان محسوب می‌شود، در فهرست میراث فرهنگی کشور جای گرفته است.
کلنگ این مرکز درمانی در سال 1307 زده شد و در سال 1313 به بهره‌برداری رسید و طی سال‌ها به مرور زمان به فراخور نیاز مردم گسترش پیدا کرده و بخش‌های بسیاری به آن افزوده شد. بیمارستان امام رضا(ع) اکنون با برخورداری از بالغ بر 1200 تخت و بخش‌های عمومی و فوق تخصصی یکی از مراکز اصلی و پیشرفته مشهد محسوب می‌شود.
این بیمارستان از بخش‌های متعدد با معماری زیبا و منحصر به فردی تشکیل شده است؛ طبیعت زیبا و چشم‌نواز و تندیس‌های جانمایی شده از مشاهیر ایران‌زمین در نقاط مختلف این مرکز درمانی، بر روحیه بیماران و همراهان آنها اثر مثبت و بسزایی خواهد داشت. طی بازدیدی که از نقاط مختلف بیمارستان امام رضا(ع) داشتیم متوجه شدیم این بیمارستان از دو نمازخانه یکی در بخش اداری و دیگری در محوطه عمومی بیمارستان تشکیل شده است.
سری به مسجد بیمارستان امام رضا(ع) زدیم؛ مسجدی معمولی با امکاناتی رایج! پاکیزگی فضای مسجد هم تعریفی نداشت گویا مدتی است آنطور که باید رفت و روب نشده بود؛ البته کم‌توجهی به نظافت مساجد و نمازخانه‌های شهر دیگر امری طبیعی شده و شاید دیگر انتظار رؤیت یک مسجد ایده‌آل توقع گزافی باشد.
بخش‌های بیمارستان نیز هر یک نمازخانه‌ای محقر را در خود جای داده است به گونه‌ای که به عنوان نمونه طی بازدیدی که از بخش پوست و جراحی عروق داشتیم با نمازخانه‌ای 2 در 3 در گوشه‌ای از بخش مواجه شدیم. این نمازخانه مخصوص بانوان بود و به گفته یکی از پرسنل بخش، آقایان در رختکن نماز می‌خواندند؛ نکته جالب اینکه نمازخانه مفروش هم نبود، علت این موضوع را از سرپرستار بخش جویا شدیم که در پاسخ گفت: به دلیل رعایت مسائل بهداشتی، فرش نمازخانه حدودا ماهی یک بار شست‌وشو می‌شود که این امر را می‌توان از جمله نقاط قوت این بخش برشمرد.
سرو غذا در نمازخانه!
در ادامه به سراغ بخش جراحی عمومی رفتیم. در این بخش با نمازخانه‌ای به مراتب کوچک‌تر از فضای نمازخانه قبلی با متراژ 2 در 1.5 و امکاناتی بسیار محدود روبرو شدیم. اوضاع در بخش بعدی یعنی بخش قلب نیز به همین منوال بود با این تفاوت که در این بخش که همچون بخش قبلی از دو نمازخانه 2 در 1.5 کوچک تشکیل شده بود، تعدادی از پرسنل به دلیل کمبود فضا در حال سرو غذا در نمازخانه بودند از این رو امکان بازدید و عکسبرداری برای ما فراهم نشد!
پس از بازدید از تعدادی از بخش‌های این مرکز درمانی به منظور یافتن پاسخی در خصوص چرایی اختصاص کمترین فضا در بخش‌ها به محل نمازخانه گفت‌وگویی با جواد باغستانی، مدیر روابط عمومی بیمارستان امام رضا(ع) داشتیم که وی عنوان کرد: با توجه به حجم گسترده مراجعات بیماران به این مرکز درمانی نمی‌توانیم توقع داشته باشیم ارائه خدمات درمانی با انجام امور فرهنگی هم‌طراز باشد زیرا اولویت نخست در بحث پذیرش بیمار، نجات جان اوست؛ بنابراین امور فرهنگی در معیت اولویت نخست باید حفظ شده و مورد توجه قرار گیرد.
وی ادامه داد: بیمارستان امام رضا(ع) به دلیل برخورداری از پزشکان و کادر درمانی مجرب و متخصص از اقصی نقاط استان و حتی استان‌های مجاور مراجعه‌کننده دارد لذا ما مجبور به پذیرش آنها هستیم. از سوی دیگر ساخت بنای فیزیکی یا گسترش آن به راحتی امکان‌پذیر نیست و نیاز به اخذ مجوز و تأمین نیرو و تجهیزات دارد و به سادگی نمی‌توان حتی یک فضای نهایتا 20 متری هم به یک بخش افزود.
منکر کمبود فضای نمازخانه‌ها نیستیم
باغستانی با ذکر این مطلب که وقتی حجم مراجعات ما در سطح گسترده‌ای است کمبود فضا برای امور دیگر امری طبیعی به شمار می‌رود، اضافه کرد: متأسفانه اثر مستقیم این موضوع احساس می‌شود و ما نیز منکر آن نیستیم و مجبوریم از شرایط حداقلی استفاده کنیم اما تحت هیچ شرایطی، کار فرهنگی را حذف نکرده‌ایم؛ از این رو دو نمازخانه بزرگ در دو مکان بیمارستان بنا کرده‌ایم. نمازخانه‌هایی هم که داخل بخش‌ها جانمایی شده، مختص خود بیماران است.
وی در ادامه با بیان اینکه همراهان بیمار می‌توانند از مسجد و نمازخانه ساختمان اداری بیمارستان بهره‌مند شوند، می‌افزاید: البته گاهی هم از همان نمازخانه‌های بخش‌ها استفاده می‌کنند که در این صورت ممکن است مجتمع شده و محدودیت فضا بیشتر احساس شود اما اگر صرفا بیماران از این نمازخانه‌ها استفاده کنند دیگر با کمبود فضا مواجه نخواهیم بود؛ علاوه بر آن سه همراه‌سرا در محوطه بیمارستان به منظور رفاه حال مراجعان و همراهان بیماران نیز در نظر گرفته شده است.
در قسمت دیگر تهیه این گزارش، به سراغ بیمارستان قائم(عج) مشهد رفتیم تا از کم و کیف برگزاری نماز در این مجتمع درمانی نیز مطلع شویم. مسجد دانشگاه از خارج از مجموعه نیز کاملا پیداست به گونه‌ای که پس از ورود به محوطه بیمارستان در سمت چپ به راحتی در دسترس است.
مسجد دانشگاه علوم پزشکی مشهد از مساجد قدیمی این شهر به شمار می‌رود که در دوران انقلاب و مبارزات علیه رژیم شاه، محل تجمع انقلابیون و شخصیت‌های برجسته انقلاب از جمله رهبر معظم انقلاب بوده و نقش تعیین‌کننده‌ای در راهبری نهضت انقلاب ایفا کرده است. این مسجد طی سال‌های اخیر به همت دانشگاه علوم پزشکی مشهد و با مشارکت هنرمندان و عوامل آستان قدس رضوی بازسازی شده است. البته عملیات تکمیل و تجهیز بخشی از این مسجد هنوز هم ادامه دارد.
مسجد دانشگاه؛ مسجدی زیبا و چشم‌نواز
انواع هنرهای به کار رفته در مسجد همچون آیینه‌کاری، کاشی‌کاری، گچکاری و... بسیار چشم‌نواز بوده و آرامش و زیبایی خاصی را به این فضای معنوی بخشیده است. تناسب رنگ‌های تزئینات در و دیوار مسجد و حتی فرش‌ها زیبایی این مکان را دوچندان کرده و آرامش بیشتری را برای نمازگزاران به همراه دارد. علاوه بر این مسجد، نمازخانه مجتمع فرهنگی ولی عصر(عج) که بیشتر محل اقامه نماز دانشجویان و اساتید دانشگاه به شمار می‌رود نیز مهیای اقامه نماز توسط نمازگزاران است.
اما مسلما وجود دو نمازخانه در محوطه بیمارستان برای حجم گسترده مراجعان این مرکز درمانی نمی‌تواند کافی باشد بلکه به جهت سهولت دسترسی و راحتی بیماران، همراهان و حتی پرسنل بخش‌ها نیاز به جانمایی نمازخانه در داخل بخش نیز احساس می‌شود؛ اما با کمال تعجب مشاهدات ما حکایت از این داشت که هیچ یک از بخش‌های بیمارستان فضایی با مختصات نمازخانه ندارد.
بخش‌های بیمارستان قائم(عج) نمازخانه ندارد
از این رو به دنبال یافتن چرایی این مسئله به سراغ داوود عبدالمؤمن طوسی، مدیر روابط عمومی بیمارستان قائم(عج) مشهد رفتیم. طوسی در پاسخ به خلأ فضای نمازخانه‌ای در بخش‌های این بیمارستان ضمن تأیید این گفته، ابراز کرد: ما داخل هیچیک از بخش‌هایمان نمازخانه مجزا نداریم. اما قرار شده تا در انتهای سالن و یا لابی بخش جانمایی صورت گیرد تا در یک فضای حدودا 2 در 2.5 حائل‌هایی منقش به نمادهای اسلامی و برخوردار از طبقاتی برای مهر، کتاب دعا، جانماز و ... جای گیرد. تاکنون حدود 40 عدد از این حائل‌ها را سفارش داده‌ایم که هنوز تحویل داده نشده است.
وی در ادامه در پاسخ به این پرسش که پرسنل بخش‌ها تاکنون نماز را در چه مکانی به جا می‌آورده‌اند، اظهار کرد: در گوشه‌ای از بخش که سرپرستار بنا به اقتضای بخش و نه با شرایط ویژه و خاص جداسازی کرده است تا اگر بیماری یا همراهی توانایی خواندن نماز را داشت در همان محل نماز بخواند. خود پرسنل نیز با توجه به مسجد و مجتمع فرهنگی ولی عصر(عج) اقامه نماز می‌کنند. واحدهایی که نزدیک مسجد هستند به مسجد مراجعه می‌کنند و اساتید و دانشجویان نیز به نمازخانه مجتمع ولی عصر(عج) می‌روند.
قرائت روزانه قرآن کریم در مسجد دانشگاه
طوسی با بیان اینکه برخی از کسبه اطراف این مرکز درمانی نیز برای اقامه نماز به مسجد دانشگاه مراجعه می‌کنند، تصریح کرد: امام جماعت مسجد ولی عصر(عج) حجت‌الاسلام احمدی و امام جماعت مسجد دانشگاه حجت‌الاسلام رضوی‌نسب هستند و ما تنها بیمارستانی هستیم که در هر دو مسجد آن نماز جماعت ظهر و عصر و مغرب و عشاء برگزار می‌شود. امام جماعت نیز در مناسبت‌های گوناگون برای نمازگزاران سخنرانی می‌کند و قرائت روزانه یک صفحه از قرآن کریم از دیگر برنامه‌های مسجد دانشگاه به شمار می‌رود؛ همچنین پخش ادعیه مناسبتی مسجد از طریق دیتا به جهت راحتی نمازگزاران نیز از جمله امکاناتی است که اخیرا به امکانات مسجد افزوده شده است.
وی در بخش دیگری از اظهاراتش در خصوص تغییرات مسجد مجتمع ولی عصر(عج) اینگونه گفت: قسمتی از بخش شیمی‌درمانی در طبقه 2- که اختصاص به درمان بیماران سرطانی دارد به دلیل بارندگی و نفوذ آب تخریب شده بود که ناگزیر شدیم طبقه همکف مسجد یعنی قسمت آقایان را به یک بخش سرپایی تبدیل کرده و نماز را به طبقه فوقانی منتقل کنیم زیرا جمعیت نمازگزار مسجد ولی عصر(عج) به حدی نبود که هر دو طبقه را به طور کامل پوشش دهد به همین دلیل طبقه بالا را کلا به نماز اختصاص داده و بخش بانوان و آقایان را با پرده از یکدیگر جداسازی کردیم تا اقامه نماز در این مسجد قطع نشده و ادامه یابد.
مدیر روابط عمومی بیمارستان قائم(عج) مشهد با اشاره به ساعات بازگشایی هر دو مسجد این دانشگاه عنوان کرد: مساجد یک ساعت پیش از اذان برای اقامه نماز بازگشایی شده و تا دو ساعت بعد همچنان باز است اما به جهت مسائل امنیتی و حراست پس از این زمان بسته خواهد شد؛ البته ایوان مسجد دانشگاه برای افرادی که در زمان دیگری برای به جا آوردن نماز مراجعه می‌کنند مفروش و از امکانات لازم جهت برپایی نماز برخوردار است.
وی برگزاری جلسات فرهنگی در شب‌های دوشنبه، مراسمات ویژه دانشگاه و برگزاری نماز صبح بنا به تقاضای موردی را از دیگر مواردی برشمرد که در این مسجد انجام می‌شود.
طوسی همچنین از وجود دو همراه‌سرا برای بانوان و آقایان در فضای بیمارستان نیز خبر داد و افزود: این همراه‌سراها مفروش است و از سیستم گرمایشی ـ سرمایشی و ملزومات برپایی نماز به منظور اقامه نماز برخوردار است.
ساخت نمازخانه‌های سیار در بخش‌ها
در قسمت دیگری از این گزارش، گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام قاسمعلی احمدی، کارشناس مذهبی نهاد مقام معظم رهبری در بیمارستان قائم(عج) مشهد نیز داشتیم که وی در خصوص فعالیت‌های انجام‌گرفته در حوزه نماز در این مرکز درمانی به ساخت نمازخانه‌های سیار در بخش‌های این بیمارستان اشاره و ابراز کرد: اکنون در حال نصب و تجهیز نمازخانه‌هایی سیار که متشکل از کتاب دعا، مهر، سجاده، چادرنماز و ... است در هر بخش هستیم که احتمالا طی ماه آینده به بهره‌برداری خواهد رسید. جدای از آن، دو نمازخانه دیگر نیز در فضای بیمارستان وجود دارد. یکی مسجد دانشگاه و دیگری مسجد مجتمع حضرت ولی عصر(عج).
کارشناس مذهبی نهاد مقام معظم رهبری در بیمارستان قائم(عج) همچنین به حضور مستمر خود در این مرکز درمانی و ارائه مباحث شرعی به بیماران و پرسنل نیز اشاره و اضافه کرد: علاوه بر آن خود بنده از نزدیک بر بالین بیماران حاضر شده و پاسخگوی سؤالات آنان هستم.
وی برگزاری دوره‌های آموزشی «سلامت معنوی» را یکی دیگر از اقدامات انجام گرفته در حوزه نماز در این بیمارستان برشمرد و افزود: برگزاری دوره‌های آموزشی «سلامت معنوی» با محتوای ارائه کلیه احکام و مباحث شرعی مبتلابه و مورد نیاز بیماران و فضای بیمارستان به پرسنل انجام شد.
استقبال از برگزاری دوره‌های «سلامت معنوی»
حجت‌الاسلام احمدی با اشاره به استقبال خوب پرسنل از این دوره‌های آموزشی ابراز کرد: تاکنون حدود 9 دوره در بیمارستان قائم برگزار کرده‌ایم که مسلما در صورت حمایت جدی‌تر ستاد اقامه نماز و یا دانشگاه نتایج بهتر و رونق بیشتری را در امر نماز شاهد خواهیم بود؛ علاوه بر برگزاری این دوره‌ها حدود 700 جلد جزوه با عنوان «سلامت معنوی» نیز در بخش‌های مختلف توزیع شد تا بیماران یا همراهان آنها در صورت هرگونه ابهام و سؤال شرعی از آنان بهره‌مند شوند.
وی در ادامه بیان کرد: این دوره‌ها ارتباطی به توافق‌نامه ستاد اقامه نماز نداشته و به صورت کاملا خودجوش و در قالب کلاس‌های دوره‌های آموزشی ضمن خدمت پرسنل یا همان تبصره چهار و سرفصل‌های خود دانشگاه علوم پزشکی برگزار شده است به گونه‌ای که ما در کنار برگزاری این دوره‌ها، مباحث سلامت معنوی را نیز مطرح کرده و طرح ستاد اقامه نماز را هم اجرا کردیم.
ستاد اقامه نماز هیچ حمایتی نکرده است
کارشناس مذهبی نهاد مقام معظم رهبری در بیمارستان قائم(عج) با انتقاد از عدم حمایت ستاد اقامه نماز از برگزاری این کلاس‌های آموزشی بیان کرد: ستاد اقامه نماز بدون هیچ‌گونه حمایتی اعم از تأمین اعتبار و ... صرفا برای بازدید آمدند و از این کلاس‌ها گزارش تهیه کردند و رفتند، همین؛ ما در عمل هیچ حمایت جدی را از این نهاد شاهد نبوده‌ایم. پرسش من از ستاد این است که شما برای اقامه نماز چه قدمی برداشته‌اید و چه حمایت جدی از مجموعه دانشگاه کرده‌اید؟
وی در سخنان پایانی خود تصریح کرد: اینکه صرفا از من گزارش بخواهید صحیح نیست زیرا ما تابع مجموعه خود هستیم نه خارج از سازمان؛ اینکه صرفا نامه‌ای بیاید و بگوید چه کرده‌اید باید گفت شما در این زمینه چه کرده‌اید؟ لذا باید وظیفه هر دستگاه مشخص شود در غیر اینصورت در حق ما اجحاف خواهد شد.
بیمارستان امام زمان(عج) مشهد؛ سومین مقصد
در ادامه این گزارش، سری به بیمارستان دیگری در مشهد زدیم که بر خلاف دو مرکز درمانی که شرح آنها گذشت، زیرمجموعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد نبوده و به صورت خیریه اداره می‌شود؛ بیمارستان خیریه امام زمان(ع)، بیمارستانی عمومی با 173 تخت که بخش‌های متعددی را در خود جای داده است. این مرکز درمانی در سال 59 در ابتدا به عنوان درمانگاه آغاز به کار کرد و بعدها به مرور زمان گسترش یافته و بخش‌های دیگری به آن افزوده شد.
نمازخانه این بیمارستان در سمت چپ محوطه این مرکز درمانی قابل دسترس است؛ نمازخانه‌ای با امکانات معمولی و دارای ورودی‌های جداگانه بانوان و آقایان. طبق روند رایج در این نمازخانه هم فضای اختصاص داده شده به بانوان یک سوم فضای آقایان است به گونه‌ای که در زمان‌هایی که بیمارستان بیشترین حجم مراجعان را دارد، در هنگام اذان ظهر، صفوف بانوان تا نزدیکی جاکفشی و درب نمازخانه کشیده می‌شود.
این درحالی است که در فضای آقایان به جهت گستردگی به اندازه چند صف فضای خالی دیده می‌شود؛ نمازخانه نیاز به تعمیرات دارد، این را از یکی از دیوارهای نمازخانه که روبه‌روی نمازگزاران قرار دارد، می‌شود به راحتی فهمید، دیواری که به علت رطوبت‌بخشی از آن در حال تخریب است و چهره ناخوشایندی از نمازخانه ارائه می‌دهد. اما در این میان پاکیزگی فضای نمازخانه، قرائت روزانه یک صفحه از قرآن کریم و ادعیه روز توسط امام جماعت از نقاط قوت این نمازخانه به شمار می‌رود.
در ادامه به منظور اطلاع از وضعیت برگزاری نماز در بخش‌های بیمارستان سری به واحد روابط عمومی این مرکز زدیم. جالب اینکه برخلاف اطلاعات ارائه شده مبنی بر استقرار این واحد در طبقه سوم، روابط عمومی را در طبقه همکف یافتیم. در گفت‌وگویی که با محمد ربانی، مدیر روابط عمومی بیمارستان امام زمان(عج) داشتیم از او در خصوص وضعیت برگزاری نماز در بیمارستان سؤال کردیم که پاسخ داد: ما در این مرکز درمانی یک نمازخانه داریم که به جهت حضور پرسنل و افزایش حضور مراجعان و همراهان بیمار هر روز حدود نیم ساعت پیش از اذان ظهر بازگشایی شده و تا دو ساعت بعد باز است.
وی اظهار کرد: این نمازخانه شب نیز در بازه زمانی محدودتر بازگشایی شده و نمازگزاران می‌توانند نماز خود را به صورت فرادی اقامه کنند؛ علاوه بر آن در دو بخش جراحی مردان یک اتاق و در بخش قلب یک فضایی محدودتر را به نمازخانه اختصاص داده‌ایم. از وی درخواست کردیم تا به منظور بازدید از نمازخانه‌های این دو بخش ما را همراهی کند که از این امر امتناع کرد و گفت: نمازخانه‌های بخش فضای گسترده‌ای نبوده و اتاقی کوچک همراه با ملزومات نماز است و امکانات ویژه‌ای برای بازدید ندارد.
از او درباره وجود نمازخانه در سایر بخش‌ها پرسیدیم که گفت: در بخش‌هایی که نیاز به بستری بیمار داشته و بیماران و همراهیان آنها توانایی اقامه نماز دارند مانند دو بخش مذکور فضایی برای نمازخانه در نظر گرفته شده اما به عنوان نمونه در بخش مراقبت‌های ویژه، ICU که بیمار قادر به تحرک نیست و یا در بخش‌هایی از این دست، سجاده، مهر، سنگ تیمم و ملزومات نماز موجود است.
از ربانی همچنین در خصوص میزان آشنایی بیماران با احکام نماز در شرایط بیماری پرسیدیم که پاسخ داد: ما در بخش‌های بیمارستان پوسترهایی با موضوع آموزش تیمم، وضوی جبیره و... نصب کرده‌ایم، مضاف بر آن شماره تماس دفاتر مراجع تقلید، پاسخگویی به سؤالات شرعی حرم و سامانه اطلاع‌رسانی 32020 را نیز قرار داده‌ایم تا در صورت هرگونه پرسشی در این زمینه با این شماره‌ها ارتباط برقرار کنند.
این گزارش تنها به سه مجموعه درمانی مشهد مقدس پرداخته و در گزارش بعدی به نمازخانه‌های چند بیمارستان دیگر در مشهد مراجعه می‌کنیم.
ادامه دارد...
یکی از این شرایط خاص دوران بیماری را شامل می‌شود که بیمار به دلیل ضعف جسمانی نمی‌تواند همچون فردی سالم نماز را به جا آورد. بنابراین بیمار در این شرایط نیازمند احکام و امکاناتی خاص است تا از به جای آوردن این فریضه الهی باز نماند؛ از این رو فضاهای بیمارستانی ما باید این شرایط را به منظور سهولت فرد بیمار و دیگر افرادی که در این فضا به او خدمات ارائه می‌دهند، فراهم کنند.
مضاف بر شأن ویژه مسئله نماز در اسلام، جایگاه مشهد مقدس به عنوان یک کلانشهر مذهبی با بهره‌مندی از مراکز درمانی پرتعداد، مجهز و پیشرفته در سطح کشور و جهان اسلام که یکی از قطب‌های اصلی گردشگری سلامت در کشور محسوب می‌شود و سالانه پذیرای مراجعان بسیاری است، ایجاب می‌کند تا به موضوع نماز در این مراکز اهمیتی مضاعف داده شود.
بر همین اساس در ادامه سلسله گزارش‌های بررسی وضعیت مساجد و نمازخانه‌های مشهد مقدس، این بار به سراغ تعدادی از بیمارستان‌ها و مجتمع‌های درمانی این شهر که همواره محل مراجعه بسیاری از بیماران شهرها، روستاها و حتی استان‌های مجاور است رفتیم؛ بیمارستان امام رضا(ع) مشهد نخستین مقصد تهیه این گزارش بود.
این بیمارستان یکی از قدیمی و تاریخی‌ترین مراکز درمانی مجهز مشهدالرضا به شمار می‌رود که به دلیل همین قدمت و معماری منحصر به فرد در سال 84 بخش جراحی و سوانح که از اصلی‌ترین بخش‌های این بیمارستان محسوب می‌شود، در فهرست میراث فرهنگی کشور جای گرفته است.
کلنگ این مرکز درمانی در سال 1307 زده شد و در سال 1313 به بهره‌برداری رسید و طی سال‌ها به مرور زمان به فراخور نیاز مردم گسترش پیدا کرده و بخش‌های بسیاری به آن افزوده شد. بیمارستان امام رضا(ع) اکنون با برخورداری از بالغ بر 1200 تخت و بخش‌های عمومی و فوق تخصصی یکی از مراکز اصلی و پیشرفته مشهد محسوب می‌شود.
این بیمارستان از بخش‌های متعدد با معماری زیبا و منحصر به فردی تشکیل شده است؛ طبیعت زیبا و چشم‌نواز و تندیس‌های جانمایی شده از مشاهیر ایران‌زمین در نقاط مختلف این مرکز درمانی، بر روحیه بیماران و همراهان آنها اثر مثبت و بسزایی خواهد داشت. طی بازدیدی که از نقاط مختلف بیمارستان امام رضا(ع) داشتیم متوجه شدیم این بیمارستان از دو نمازخانه یکی در بخش اداری و دیگری در محوطه عمومی بیمارستان تشکیل شده است.
سری به مسجد بیمارستان امام رضا(ع) زدیم؛ مسجدی معمولی با امکاناتی رایج! پاکیزگی فضای مسجد هم تعریفی نداشت گویا مدتی است آنطور که باید رفت و روب نشده بود؛ البته کم‌توجهی به نظافت مساجد و نمازخانه‌های شهر دیگر امری طبیعی شده و شاید دیگر انتظار رؤیت یک مسجد ایده‌آل توقع گزافی باشد.
بخش‌های بیمارستان نیز هر یک نمازخانه‌ای محقر را در خود جای داده است به گونه‌ای که به عنوان نمونه طی بازدیدی که از بخش پوست و جراحی عروق داشتیم با نمازخانه‌ای 2 در 3 در گوشه‌ای از بخش مواجه شدیم. این نمازخانه مخصوص بانوان بود و به گفته یکی از پرسنل بخش، آقایان در رختکن نماز می‌خواندند؛ نکته جالب اینکه نمازخانه مفروش هم نبود، علت این موضوع را از سرپرستار بخش جویا شدیم که در پاسخ گفت: به دلیل رعایت مسائل بهداشتی، فرش نمازخانه حدودا ماهی یک بار شست‌وشو می‌شود که این امر را می‌توان از جمله نقاط قوت این بخش برشمرد.
سرو غذا در نمازخانه!
در ادامه به سراغ بخش جراحی عمومی رفتیم. در این بخش با نمازخانه‌ای به مراتب کوچک‌تر از فضای نمازخانه قبلی با متراژ 2 در 1.5 و امکاناتی بسیار محدود روبرو شدیم. اوضاع در بخش بعدی یعنی بخش قلب نیز به همین منوال بود با این تفاوت که در این بخش که همچون بخش قبلی از دو نمازخانه 2 در 1.5 کوچک تشکیل شده بود، تعدادی از پرسنل به دلیل کمبود فضا در حال سرو غذا در نمازخانه بودند از این رو امکان بازدید و عکسبرداری برای ما فراهم نشد!
پس از بازدید از تعدادی از بخش‌های این مرکز درمانی به منظور یافتن پاسخی در خصوص چرایی اختصاص کمترین فضا در بخش‌ها به محل نمازخانه گفت‌وگویی با جواد باغستانی، مدیر روابط عمومی بیمارستان امام رضا(ع) داشتیم که وی عنوان کرد: با توجه به حجم گسترده مراجعات بیماران به این مرکز درمانی نمی‌توانیم توقع داشته باشیم ارائه خدمات درمانی با انجام امور فرهنگی هم‌طراز باشد زیرا اولویت نخست در بحث پذیرش بیمار، نجات جان اوست؛ بنابراین امور فرهنگی در معیت اولویت نخست باید حفظ شده و مورد توجه قرار گیرد.
وی ادامه داد: بیمارستان امام رضا(ع) به دلیل برخورداری از پزشکان و کادر درمانی مجرب و متخصص از اقصی نقاط استان و حتی استان‌های مجاور مراجعه‌کننده دارد لذا ما مجبور به پذیرش آنها هستیم. از سوی دیگر ساخت بنای فیزیکی یا گسترش آن به راحتی امکان‌پذیر نیست و نیاز به اخذ مجوز و تأمین نیرو و تجهیزات دارد و به سادگی نمی‌توان حتی یک فضای نهایتا 20 متری هم به یک بخش افزود.
منکر کمبود فضای نمازخانه‌ها نیستیم
باغستانی با ذکر این مطلب که وقتی حجم مراجعات ما در سطح گسترده‌ای است کمبود فضا برای امور دیگر امری طبیعی به شمار می‌رود، اضافه کرد: متأسفانه اثر مستقیم این موضوع احساس می‌شود و ما نیز منکر آن نیستیم و مجبوریم از شرایط حداقلی استفاده کنیم اما تحت هیچ شرایطی، کار فرهنگی را حذف نکرده‌ایم؛ از این رو دو نمازخانه بزرگ در دو مکان بیمارستان بنا کرده‌ایم. نمازخانه‌هایی هم که داخل بخش‌ها جانمایی شده، مختص خود بیماران است.
وی در ادامه با بیان اینکه همراهان بیمار می‌توانند از مسجد و نمازخانه ساختمان اداری بیمارستان بهره‌مند شوند، می‌افزاید: البته گاهی هم از همان نمازخانه‌های بخش‌ها استفاده می‌کنند که در این صورت ممکن است مجتمع شده و محدودیت فضا بیشتر احساس شود اما اگر صرفا بیماران از این نمازخانه‌ها استفاده کنند دیگر با کمبود فضا مواجه نخواهیم بود؛ علاوه بر آن سه همراه‌سرا در محوطه بیمارستان به منظور رفاه حال مراجعان و همراهان بیماران نیز در نظر گرفته شده است.
در قسمت دیگر تهیه این گزارش، به سراغ بیمارستان قائم(عج) مشهد رفتیم تا از کم و کیف برگزاری نماز در این مجتمع درمانی نیز مطلع شویم. مسجد دانشگاه از خارج از مجموعه نیز کاملا پیداست به گونه‌ای که پس از ورود به محوطه بیمارستان در سمت چپ به راحتی در دسترس است.
مسجد دانشگاه علوم پزشکی مشهد از مساجد قدیمی این شهر به شمار می‌رود که در دوران انقلاب و مبارزات علیه رژیم شاه، محل تجمع انقلابیون و شخصیت‌های برجسته انقلاب از جمله رهبر معظم انقلاب بوده و نقش تعیین‌کننده‌ای در راهبری نهضت انقلاب ایفا کرده است. این مسجد طی سال‌های اخیر به همت دانشگاه علوم پزشکی مشهد و با مشارکت هنرمندان و عوامل آستان قدس رضوی بازسازی شده است. البته عملیات تکمیل و تجهیز بخشی از این مسجد هنوز هم ادامه دارد.
مسجد دانشگاه؛ مسجدی زیبا و چشم‌نواز
انواع هنرهای به کار رفته در مسجد همچون آیینه‌کاری، کاشی‌کاری، گچکاری و... بسیار چشم‌نواز بوده و آرامش و زیبایی خاصی را به این فضای معنوی بخشیده است. تناسب رنگ‌های تزئینات در و دیوار مسجد و حتی فرش‌ها زیبایی این مکان را دوچندان کرده و آرامش بیشتری را برای نمازگزاران به همراه دارد. علاوه بر این مسجد، نمازخانه مجتمع فرهنگی ولی عصر(عج) که بیشتر محل اقامه نماز دانشجویان و اساتید دانشگاه به شمار می‌رود نیز مهیای اقامه نماز توسط نمازگزاران است.
اما مسلما وجود دو نمازخانه در محوطه بیمارستان برای حجم گسترده مراجعان این مرکز درمانی نمی‌تواند کافی باشد بلکه به جهت سهولت دسترسی و راحتی بیماران، همراهان و حتی پرسنل بخش‌ها نیاز به جانمایی نمازخانه در داخل بخش نیز احساس می‌شود؛ اما با کمال تعجب مشاهدات ما حکایت از این داشت که هیچ یک از بخش‌های بیمارستان فضایی با مختصات نمازخانه ندارد.
بخش‌های بیمارستان قائم(عج) نمازخانه ندارد
از این رو به دنبال یافتن چرایی این مسئله به سراغ داوود عبدالمؤمن طوسی، مدیر روابط عمومی بیمارستان قائم(عج) مشهد رفتیم. طوسی در پاسخ به خلأ فضای نمازخانه‌ای در بخش‌های این بیمارستان ضمن تأیید این گفته، ابراز کرد: ما داخل هیچیک از بخش‌هایمان نمازخانه مجزا نداریم. اما قرار شده تا در انتهای سالن و یا لابی بخش جانمایی صورت گیرد تا در یک فضای حدودا 2 در 2.5 حائل‌هایی منقش به نمادهای اسلامی و برخوردار از طبقاتی برای مهر، کتاب دعا، جانماز و ... جای گیرد. تاکنون حدود 40 عدد از این حائل‌ها را سفارش داده‌ایم که هنوز تحویل داده نشده است.
وی در ادامه در پاسخ به این پرسش که پرسنل بخش‌ها تاکنون نماز را در چه مکانی به جا می‌آورده‌اند، اظهار کرد: در گوشه‌ای از بخش که سرپرستار بنا به اقتضای بخش و نه با شرایط ویژه و خاص جداسازی کرده است تا اگر بیماری یا همراهی توانایی خواندن نماز را داشت در همان محل نماز بخواند. خود پرسنل نیز با توجه به مسجد و مجتمع فرهنگی ولی عصر(عج) اقامه نماز می‌کنند. واحدهایی که نزدیک مسجد هستند به مسجد مراجعه می‌کنند و اساتید و دانشجویان نیز به نمازخانه مجتمع ولی عصر(عج) می‌روند.
قرائت روزانه قرآن کریم در مسجد دانشگاه
طوسی با بیان اینکه برخی از کسبه اطراف این مرکز درمانی نیز برای اقامه نماز به مسجد دانشگاه مراجعه می‌کنند، تصریح کرد: امام جماعت مسجد ولی عصر(عج) حجت‌الاسلام احمدی و امام جماعت مسجد دانشگاه حجت‌الاسلام رضوی‌نسب هستند و ما تنها بیمارستانی هستیم که در هر دو مسجد آن نماز جماعت ظهر و عصر و مغرب و عشاء برگزار می‌شود. امام جماعت نیز در مناسبت‌های گوناگون برای نمازگزاران سخنرانی می‌کند و قرائت روزانه یک صفحه از قرآن کریم از دیگر برنامه‌های مسجد دانشگاه به شمار می‌رود؛ همچنین پخش ادعیه مناسبتی مسجد از طریق دیتا به جهت راحتی نمازگزاران نیز از جمله امکاناتی است که اخیرا به امکانات مسجد افزوده شده است.
وی در بخش دیگری از اظهاراتش در خصوص تغییرات مسجد مجتمع ولی عصر(عج) اینگونه گفت: قسمتی از بخش شیمی‌درمانی در طبقه 2- که اختصاص به درمان بیماران سرطانی دارد به دلیل بارندگی و نفوذ آب تخریب شده بود که ناگزیر شدیم طبقه همکف مسجد یعنی قسمت آقایان را به یک بخش سرپایی تبدیل کرده و نماز را به طبقه فوقانی منتقل کنیم زیرا جمعیت نمازگزار مسجد ولی عصر(عج) به حدی نبود که هر دو طبقه را به طور کامل پوشش دهد به همین دلیل طبقه بالا را کلا به نماز اختصاص داده و بخش بانوان و آقایان را با پرده از یکدیگر جداسازی کردیم تا اقامه نماز در این مسجد قطع نشده و ادامه یابد.
مدیر روابط عمومی بیمارستان قائم(عج) مشهد با اشاره به ساعات بازگشایی هر دو مسجد این دانشگاه عنوان کرد: مساجد یک ساعت پیش از اذان برای اقامه نماز بازگشایی شده و تا دو ساعت بعد همچنان باز است اما به جهت مسائل امنیتی و حراست پس از این زمان بسته خواهد شد؛ البته ایوان مسجد دانشگاه برای افرادی که در زمان دیگری برای به جا آوردن نماز مراجعه می‌کنند مفروش و از امکانات لازم جهت برپایی نماز برخوردار است.
وی برگزاری جلسات فرهنگی در شب‌های دوشنبه، مراسمات ویژه دانشگاه و برگزاری نماز صبح بنا به تقاضای موردی را از دیگر مواردی برشمرد که در این مسجد انجام می‌شود.
طوسی همچنین از وجود دو همراه‌سرا برای بانوان و آقایان در فضای بیمارستان نیز خبر داد و افزود: این همراه‌سراها مفروش است و از سیستم گرمایشی ـ سرمایشی و ملزومات برپایی نماز به منظور اقامه نماز برخوردار است.
ساخت نمازخانه‌های سیار در بخش‌ها
در قسمت دیگری از این گزارش، گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام قاسمعلی احمدی، کارشناس مذهبی نهاد مقام معظم رهبری در بیمارستان قائم(عج) مشهد نیز داشتیم که وی در خصوص فعالیت‌های انجام‌گرفته در حوزه نماز در این مرکز درمانی به ساخت نمازخانه‌های سیار در بخش‌های این بیمارستان اشاره و ابراز کرد: اکنون در حال نصب و تجهیز نمازخانه‌هایی سیار که متشکل از کتاب دعا، مهر، سجاده، چادرنماز و ... است در هر بخش هستیم که احتمالا طی ماه آینده به بهره‌برداری خواهد رسید. جدای از آن، دو نمازخانه دیگر نیز در فضای بیمارستان وجود دارد. یکی مسجد دانشگاه و دیگری مسجد مجتمع حضرت ولی عصر(عج).
کارشناس مذهبی نهاد مقام معظم رهبری در بیمارستان قائم(عج) همچنین به حضور مستمر خود در این مرکز درمانی و ارائه مباحث شرعی به بیماران و پرسنل نیز اشاره و اضافه کرد: علاوه بر آن خود بنده از نزدیک بر بالین بیماران حاضر شده و پاسخگوی سؤالات آنان هستم.
وی برگزاری دوره‌های آموزشی «سلامت معنوی» را یکی دیگر از اقدامات انجام گرفته در حوزه نماز در این بیمارستان برشمرد و افزود: برگزاری دوره‌های آموزشی «سلامت معنوی» با محتوای ارائه کلیه احکام و مباحث شرعی مبتلابه و مورد نیاز بیماران و فضای بیمارستان به پرسنل انجام شد.
استقبال از برگزاری دوره‌های «سلامت معنوی»
حجت‌الاسلام احمدی با اشاره به استقبال خوب پرسنل از این دوره‌های آموزشی ابراز کرد: تاکنون حدود 9 دوره در بیمارستان قائم برگزار کرده‌ایم که مسلما در صورت حمایت جدی‌تر ستاد اقامه نماز و یا دانشگاه نتایج بهتر و رونق بیشتری را در امر نماز شاهد خواهیم بود؛ علاوه بر برگزاری این دوره‌ها حدود 700 جلد جزوه با عنوان «سلامت معنوی» نیز در بخش‌های مختلف توزیع شد تا بیماران یا همراهان آنها در صورت هرگونه ابهام و سؤال شرعی از آنان بهره‌مند شوند.
وی در ادامه بیان کرد: این دوره‌ها ارتباطی به توافق‌نامه ستاد اقامه نماز نداشته و به صورت کاملا خودجوش و در قالب کلاس‌های دوره‌های آموزشی ضمن خدمت پرسنل یا همان تبصره چهار و سرفصل‌های خود دانشگاه علوم پزشکی برگزار شده است به گونه‌ای که ما در کنار برگزاری این دوره‌ها، مباحث سلامت معنوی را نیز مطرح کرده و طرح ستاد اقامه نماز را هم اجرا کردیم.
ستاد اقامه نماز هیچ حمایتی نکرده است
کارشناس مذهبی نهاد مقام معظم رهبری در بیمارستان قائم(عج) با انتقاد از عدم حمایت ستاد اقامه نماز از برگزاری این کلاس‌های آموزشی بیان کرد: ستاد اقامه نماز بدون هیچ‌گونه حمایتی اعم از تأمین اعتبار و ... صرفا برای بازدید آمدند و از این کلاس‌ها گزارش تهیه کردند و رفتند، همین؛ ما در عمل هیچ حمایت جدی را از این نهاد شاهد نبوده‌ایم. پرسش من از ستاد این است که شما برای اقامه نماز چه قدمی برداشته‌اید و چه حمایت جدی از مجموعه دانشگاه کرده‌اید؟
وی در سخنان پایانی خود تصریح کرد: اینکه صرفا از من گزارش بخواهید صحیح نیست زیرا ما تابع مجموعه خود هستیم نه خارج از سازمان؛ اینکه صرفا نامه‌ای بیاید و بگوید چه کرده‌اید باید گفت شما در این زمینه چه کرده‌اید؟ لذا باید وظیفه هر دستگاه مشخص شود در غیر اینصورت در حق ما اجحاف خواهد شد.
بیمارستان امام زمان(عج) مشهد؛ سومین مقصد
در ادامه این گزارش، سری به بیمارستان دیگری در مشهد زدیم که بر خلاف دو مرکز درمانی که شرح آنها گذشت، زیرمجموعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد نبوده و به صورت خیریه اداره می‌شود؛ بیمارستان خیریه امام زمان(ع)، بیمارستانی عمومی با 173 تخت که بخش‌های متعددی را در خود جای داده است. این مرکز درمانی در سال 59 در ابتدا به عنوان درمانگاه آغاز به کار کرد و بعدها به مرور زمان گسترش یافته و بخش‌های دیگری به آن افزوده شد.
نمازخانه این بیمارستان در سمت چپ محوطه این مرکز درمانی قابل دسترس است؛ نمازخانه‌ای با امکانات معمولی و دارای ورودی‌های جداگانه بانوان و آقایان. طبق روند رایج در این نمازخانه هم فضای اختصاص داده شده به بانوان یک سوم فضای آقایان است به گونه‌ای که در زمان‌هایی که بیمارستان بیشترین حجم مراجعان را دارد، در هنگام اذان ظهر، صفوف بانوان تا نزدیکی جاکفشی و درب نمازخانه کشیده می‌شود.
این درحالی است که در فضای آقایان به جهت گستردگی به اندازه چند صف فضای خالی دیده می‌شود؛ نمازخانه نیاز به تعمیرات دارد، این را از یکی از دیوارهای نمازخانه که روبه‌روی نمازگزاران قرار دارد، می‌شود به راحتی فهمید، دیواری که به علت رطوبت‌بخشی از آن در حال تخریب است و چهره ناخوشایندی از نمازخانه ارائه می‌دهد. اما در این میان پاکیزگی فضای نمازخانه، قرائت روزانه یک صفحه از قرآن کریم و ادعیه روز توسط امام جماعت از نقاط قوت این نمازخانه به شمار می‌رود.
در ادامه به منظور اطلاع از وضعیت برگزاری نماز در بخش‌های بیمارستان سری به واحد روابط عمومی این مرکز زدیم. جالب اینکه برخلاف اطلاعات ارائه شده مبنی بر استقرار این واحد در طبقه سوم، روابط عمومی را در طبقه همکف یافتیم. در گفت‌وگویی که با محمد ربانی، مدیر روابط عمومی بیمارستان امام زمان(عج) داشتیم از او در خصوص وضعیت برگزاری نماز در بیمارستان سؤال کردیم که پاسخ داد: ما در این مرکز درمانی یک نمازخانه داریم که به جهت حضور پرسنل و افزایش حضور مراجعان و همراهان بیمار هر روز حدود نیم ساعت پیش از اذان ظهر بازگشایی شده و تا دو ساعت بعد باز است.
وی اظهار کرد: این نمازخانه شب نیز در بازه زمانی محدودتر بازگشایی شده و نمازگزاران می‌توانند نماز خود را به صورت فرادی اقامه کنند؛ علاوه بر آن در دو بخش جراحی مردان یک اتاق و در بخش قلب یک فضایی محدودتر را به نمازخانه اختصاص داده‌ایم. از وی درخواست کردیم تا به منظور بازدید از نمازخانه‌های این دو بخش ما را همراهی کند که از این امر امتناع کرد و گفت: نمازخانه‌های بخش فضای گسترده‌ای نبوده و اتاقی کوچک همراه با ملزومات نماز است و امکانات ویژه‌ای برای بازدید ندارد.
از او درباره وجود نمازخانه در سایر بخش‌ها پرسیدیم که گفت: در بخش‌هایی که نیاز به بستری بیمار داشته و بیماران و همراهیان آنها توانایی اقامه نماز دارند مانند دو بخش مذکور فضایی برای نمازخانه در نظر گرفته شده اما به عنوان نمونه در بخش مراقبت‌های ویژه، ICU که بیمار قادر به تحرک نیست و یا در بخش‌هایی از این دست، سجاده، مهر، سنگ تیمم و ملزومات نماز موجود است.
از ربانی همچنین در خصوص میزان آشنایی بیماران با احکام نماز در شرایط بیماری پرسیدیم که پاسخ داد: ما در بخش‌های بیمارستان پوسترهایی با موضوع آموزش تیمم، وضوی جبیره و... نصب کرده‌ایم، مضاف بر آن شماره تماس دفاتر مراجع تقلید، پاسخگویی به سؤالات شرعی حرم و سامانه اطلاع‌رسانی 32020 را نیز قرار داده‌ایم تا در صورت هرگونه پرسشی در این زمینه با این شماره‌ها ارتباط برقرار کنند.
این گزارش تنها به سه مجموعه درمانی مشهد مقدس پرداخته و در گزارش بعدی به نمازخانه‌های چند بیمارستان دیگر در مشهد مراجعه می‌کنیم.
ادامه دارد...
