متولیان قدرت اثرگذاری ترجمه قرآن را درک نکرده‌اند

گروه ادب: استاد حوزه و دانشگاه یادآور شد: متأسفانه مسئولان و متولیان این حوزه و کسانی که باید بفهمند ترجمه چه آثار و کارکردهایی می‌تواند در هدایت مردم داشته باشد، اهمیت این موضوع را درک نکرده‌اند.

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدحسن جواهری، استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر حوزه ترجمه قرآن است، تاکنون آثار متعددی از وی با عناوین «اعجاز بیانی و تأثیری قرآن»، «اعجاز و تحدی و نقد شبهات»، «روش‌شناسی ترجمه قرآن کریم»، «شرح دعای ندبه» و ... منتشر شده است. کتاب «درس‌نامه ترجمه» یکی از آثار وی است که در دو جایزه نهمین دوره کتاب فصل وزارت ارشاد و دوازدهمین دوره کتاب سال حوزه به عنوان برگزیده انتخاب شده است. در رابطه با ترجمه گروهی قرآن و ضرورت انجام چنین ترجمه‌هایی با حجت‌الاسلام جواهری گفت‌وگویی انجام شده است که در ادامه می‌خوانید:

-نظرتان در رابطه با ترجمه گروهی قرآن چیست؟

اگر منظور از ترجمه گروهی این است که تعدادی افراد دور هم بنشینند و قرآن را تقسیم‌بندی کرده و هر بخش را یک نفر ترجمه کند، این بدترین شکل از ترجمه قرآن خواهد بود؛ چرا که در اصول، مبانی و فرآیند یکسان عمل نخواهند کرد و آنچه از آب در می‌آید ترجمه موفقی نخواهد بود و این نوع ترجمه از نظر من مردود است.

-آیا تاکنون ترجمه گروهی قرآن انجام شده است؟

بله ترجمه گروهی انجام شده، اما موفق نبوده است و یا به عبارت دیگر من تاکنون ترجمه گروهی موفقی ندیده‌ام.

-دلایل عدم موفقیت این ترجمه‌ها در چیست؟

یکی از دلایل این است که اعضای یک گروه نمی‌توانند با یکدیگر هماهنگ شوند، سطح کار و قلم‌ها یکدست نیست و آراء تفسیری و برداشت‌ها نیز متفاوت است به همین دلیل به نظر یکسانی نمی‌رسند.

-چه شرایط و یا فرآیندی برای موفقیت ترجمه‌های گروهی قرآن مورد نیاز است؟

روشی که می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد، این است که یک نفر با یک مبنای مشخص و در فرآیند تعیین شده ترجمه قرآن را انجام دهد، البته مترجم، هر سوره را که ترجمه کرد، باید به گروه متخصص ارائه کند تا آن را بررسی کنند. البته این گروه باید روانشناس، حدیث‌شناس، زبان‌شناس، ادیب(در زبان مبدأ و مقصد) و ... داشته باشد و متناسب با تخصص این گروه، از اعضا خواسته شود تا این ترجمه را ویرایش کنند. سپس ویرایش‌ها جمع‌آوری شده و در اتاق فکر با حضور مؤلف نسبت به نقدهایی که درباره ترجمه وجود دارد، تصمیم‌گیری شود و مؤلف نیز نسبت به نقدها از خود دفاع کند و یا توضیحات خود را ارائه کند و در نهایت کاری که شایسته است انتخاب شود، که تاکنون ترجمه گروهی قرآن به این صورت ارائه نشده، اما تلاش‌هایی شده است.

-مصداق‌هایی از ترجمه‌های قرآن را دارید که به این صورت انجام شده است؟

ترجمه فولادوند پس از انجام توسط چندین نفر بررسی و ویرایش شده است، ترجمه آیت‌الله العظمی مکارم‌شیرازی نیز به این صورت انجام شده، اما تا جایی که اطلاع دارم گروه‌های بررسی ترجمه‌های قرآن چندان قوی نبودند و یا گروه‌هایی نبودند که از قبل برنامه‌ریزی شده عمل کرده باشند و یا یک فرآیند مشخص را دنبال کنند.

-مشکل کار کجاست، چرا افراد متخصص در این گروه‌ها وارد نمی‌شوند؟

می‌توان گفت یا بودجه لازم اختصاص داده نمی‌شود و یا کسانی که توانمند هستند به میدان نمی‌آیند. اما ترجمه افرادی چون سیدعلی موسوی‌گرمارودی، محمدرضا صفوی، شیخ حسین انصاریان، آیت‌الله مکارم‌شیرازی و ... ترجمه‌هایی هستند که قابلیت ارائه به شکل گروهی را دارند.

-در کار گروهی باید به چه مواردی توجه کرد؟

مشکلی که الان وجود دارد و این ترجمه‌ها اغلب گرفتار آن هستند، این است که مترجم از ابتدا تا انتها کار را انجام داده و سپس به گروه ارائه می‌کند تا آن را بررسی کنند، این روش غلط است؛ چرا که اگر خطایی از سوی مترجم وجود داشته از ابتدا تا انتها با همان روند ادامه یافته است و وقتی در پایان کار می‌خواهند آن را بررسی کنند، کاری نشدنی خواهد بود؛ چرا که ویرایش و اعمال نظر ظرفیت‌هایی دارد. بنابراین از ابتدا باید فرآیند، نقشه راه و جدول ارزیابی مشخص و روشن باشد و وظیفه هر فرد در گروه تعیین شود و اگر ضعفی در کار یک فرد وجود دارد، فرد دیگری جایگزینش شود.

-در حال حاضر مشکل ترجمه‌های قرآن چیست؟

ما هنوز درک نکرده‌ایم که یک ترجمه چه کارکردهایی می‌تواند داشته باشد و اثرگذاری و قدرت ترجمه را در جامعه نشناخته‌ایم و این درد امروز جامعه است و متأسفانه مسئولان و متولیان این حوزه و کسانی که باید بفهمند ترجمه چه آثار و کارکردهایی می‌تواند در هدایت مردم داشته باشد، اهمیت این موضوع را درک نکرده‌اند.

مصعب بن زبیر یکی از یاران پیامبر اکرم(ص) بود، وقتی مردم از مدینه آمدند و از پیامبر(ص) خواستند تا فردی را عنوان مبلغ برای هدایت آنها بفرستد، پیامبر، مصعب را به عنوان نماینده خود به مدینه فرستاد. مصعب نیز قاری جوانی بود که وقتی به مدینه رفت برای مردم قرآن، قرائت می‌کرد و توانست مردم مدینه را با قدرت قرآن مسلمان کند، به همین دلیل اگر کسی مشکلی نداشته باشد و از ابتدا تا انتهای قرآن و ترجمه آن را بخواند، مسلمان واقعی خواهد شد. در حالی که بهای لازم به آن داده نمی‌شود و فرد از روی احساس وظیفه شخصی اقدام به ترجمه قرآن کرده و نهاد و سازمان‌هایی هم که باید در این راستا اقدام می‌کردند، به دلیل کمبود بودجه و یا مشکلات دیگر توجهی به این موضوع نکرده‌اند؛ از این رو چندین ترجمه موفق که نامشان ذکر شد باید توسط گروه‌هایی به خوبی ویرایش شود.

گزارش خطا