اى خداى بلند مقام اى بزرگوار اى آمرزنده اى مهربان تويى خداى بزرگ
الَّذِي لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ
كه هيچ مثل و مانندى ندارد و به گفتار و كردار خلق شنوا و بيناست
وَ هَذَا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ وَ كَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ فَضَّلْتَهُ عَلَى الشُّهُورِ
و اين ماه است كه مقامش را عظيم كردى و كرامت و شرافت و فضيلتش بر ساير ماه ها دادى
وَ هُوَ الشَّهْرُ الَّذِي فَرَضْتَ صِيَامَهُ عَلَيَّ وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضَانَ
و اين ماه است كه روزه اش بر من واجب گردانيدى و اين ماه رمضان است
الَّذِي أَنْزَلْتَ فِيهِ الْقُرْآنَ هُدًى لِلنَّاسِ وَ بَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَ الفرقان
كه در آن قرآن را نازل فرمودى براى راهنمايى مردم و روشن كردن راه هدايت و جدا نمودن حق از باطل
وَ جَعَلْتَ فِيهِ لَيْلَةَ الْقَدْرِ وَ جَعَلْتَهَا خَيْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ
و شب قدر را در اين ماه مقرر داشتى كه آن شب بر هزار ماه برترى دادى
فَيَا ذَا الْمَنِّ وَ لاَ يُمَنُّ عَلَيْكَ مُنَّ عَلَيَّ بِفَكَاكِ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ
پس اى خدايى كه بر همه منت دارى و هيچ كس بر تو منت ندارد بر من منت گزار در ميان آن همه بندگانت كه منت گزارده اى و از آتش دوزخ نجات بخش
فِيمَنْ تَمُنُّ عَلَيْهِ وَ أَدْخِلْنِي الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ
و به بهشت ابدت داخل گردان به حق رحمت بىپايانت اى مهربان ترين مهربانان عالم
این دعای شریف را میتوان به چند قسمت تقسیم کرد:
در قسمت اول خداوند را ندا میکند و او را تعظیم و تقدیس مینماید و به بزرگی و عظمت و مهربانی ، تربیت کنندگی و شنوایی و بیناییاش میخواند چنان که هیچ چیزی را مانند او نمیداند؛
در فراز دوم به توصیف ماه مبارک رمضان میپردازد و آن را ماهی میخواند که خداوندش به واسطه فریضه صیام بزرگ داشته و بر سایر ماهها کرامت و شرف و برتری بخشیده است. در قسمت بعد به قرآن میپردازد و به هدایتها و روشنگری هایش؛ و سپس فضیلت شب قدر را گوشزد مینماید که از هزار ماه (معادل هشتاد سال یعنی یک عمر!) برتر است؛در پایان نیز دعاهایی است و درخواستهایی و پذیرش منت خداوند بر خویش در نجات گریبانمان از آتش و سپس آنگاه درخواست ورود به بهشت.
یا علی، یا عظیم
علی؛ مفردات در معنای«علی» میگوید: العلی هو الرفیع القدر یعنی بلند مرتبه. این کلمه صیغه مبالغه است و به معنای بسیار برتر ،بسیار رفیع القدر آمده است. اهل لغت آن را در علو مقام و علو مکان هر دو گفته اند. راغب ذیل «هوالعلی الکبیر» آورده است یعنی برتر است از این که وصف واصفین بلکه علم عارفین به او احاطه کند.
عظیم؛ یعنی بزرگ،خواه محسوس باشد یا معقول و معنوی ؛تفاوتش با کبیر آن است که کبیردر مقابل صغیر آمده است اما عظیم در مقابل حقیر وحد اعلی کبیر می شود عظیم .
شاید شده باشد که در یک غروب ساکت و آرام در کنار ساحل دریا، آنگاه که خورشید آخرین شعله هایش را به زمین می بخشد و سرخ چون گونه شرمگین دخترکی محجوب که در آینه، زیبایی خویش را برانداز میکند و با دیدن دیگران سراسیمه میشود و پا به فرار میگذارد، رد او را در آن آینه دنبال کرده باشی که پس از لختی راضی و شاد و به آرامش و ناز، دامن کشان چهره از زمین می پوشد؛ و تو در وسعت مرموز این آینه صاف و زیبا و در جادویِ رمزآلو آن بیکرانگیِ سحرآمیز آرام، به تماشا نشستهای و عظمت و آرامش و وقار و گستردگی و بی کرانگیِ دریا ، دست نگاه و احساس تو را در دستان خود گرفته است و ساعتهاست که از خود بیخود بودهای ! حسی عجیب و خوشایند تو را در خویش گرفته است ،حالت چشمها و نگاهت این راز درون را لو میدهد، گویی در این بیکرانه بی مرز غرق شده باشی و او تو را با خود برده باشد بی هیچ مقاومتی، به آن نمیدانم کجا ! به آن ولی دلم همیشه آنجا!!
شاید هم در یک شب پر ستاره، آسمان زیبا و مرموز و ستارگانِ درخشان و سوسو زننده اش با تو همین کار را کرده باشند و شاید تو هنوز در آن بی کرانگیها غرق و گم شده باشی و در سکر این بی وزنی و لذت آن رها شدگی و جذبه آن جاذبه مدهوش کننده در حرکتی مجذوب و یا ساکن کهکشانی دیگر ! نمیدانم هر چه هست و آنچه میدانم این است که اینها همه را ریشه در شکوهِ آن بیکرانگی است وجادویِ جذبه آن عظمتِ بی مرز.
آری اما تاثیر این جادویِ مرموز در سحرِ دست نیافتنی بودن آن است.آنگاه که به آن قله ها برسی و یا بزرگتر بشوی دیگر آن جوی های کودکی که بزرگی آن ما را می ترساند و یا آن تپه ی نزدیک محله ای که بزرگترین قله اش میدانستیم و یا آن.... با همه بزرگی و هیبت و شکوهی که ما را به تعظیم وا میداشت یکسره در مقابل چشمانمان فرو خواهد ریخت و همه آن احساس ِ جادویی مرموز و ....را با خود خواهد برد ،حسی که همه، آن را در مورد عظمت های قهرمانانِ کودکی مان تجربه کرده ایم،حسی تلخ اما واقعی ،حس تلخِ بور شدگی !
رمز پایداری این عظمت ها در چیست؟ کدام عظمتها همواره بزرگ باقی می مانند وحقیر نمی شوند و ما را در این لذت سکرآور برای همیشه غرقه میسازند؟ از کدام تعظیم است که هیچگاه سر برنمی داریم یا اگرهم برداشتیم و نگاه مجددی بر او انداختیم اینبار از شدت شکوه و بزرگیش به یکباره به خاک می افتیم؟ آری دست نیافتنی بودن ورفعت ووالایی ، این است رمز پایداریِ عظمتِ عظیم ؛ علو و رفعت قدرِ علی ؛ او که علیست میتواند عظیم باشد و بماند.
یا علی یا عظیم
ادامه دارد...
یادداشت از داریوش اسماعیلی/ معاون فرهنگی جهاددانشگاهی واحداصفهان