رشد اقتصادی دوران دفاع مقدس بی سابقه است/ رباخواران عامل گرانی بنزین هستند
گروه اقتصاد ــ عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: در دوران بعد از جنگ منافع تولید کنندگان قربانی سیاستهای دولت شد اما در دوران جنگ تحمیلی مسئولان دولتی همه اقدامات را انجام دادند که به تولیدکنندگان فشار نیاید. یافتههای دوران دفاع مقدس بسیار کارآمد است و از اعتبار آن کاسته نخواهد شد.
به گزارش خبرنگار ایکنا، فرشاد مؤمنی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی و رئیس مؤسسه مطالعات دین و اقتصاد، عصر روز گذشته 11 مهرماه، در نشستی با عنوان «از تجربه اداره اقتصاد ملی در دوران جنگ چه می‌دانیم» که در محل این مؤسسه برگزار شد اظهار کرد: این جلسه سومین جلسه از سلسله نشست‌هایی است که در این زمینه برگزار می‌کنیم. در جلسه اول درباره تولید‌محوری به مثابه حلقه وصل تجارت و توسعه در دوران دفاع مقدس بحث شد. در جلسه دوم، مدیریت نظام دارویی کشور در این دوران واکاوی قرار گرفت. در این جلسه قرار است به این پرسش پاسخ داده شود که به صورت کلی و از منظر ملاحظات سطح توسعه، از تجربه مدیریت اقتصاد ملی در دوران دفاع مقدس چه می‌آموزیم؟
وی ادامه داد: انتخاب این موضوع از جنبه روش‌شناسی، یک دلالت بسیار مهمی را با خود به همراه دارد و آن هم تقدم رتبه‌ای مسائل سطح توسعه به مسائل سطح کلان و تقدم رتبه‌ای مسائل سطح کلان به مسائل سطح خُرد است. به عبارت دیگر منهای اینکه خود مسئله توسعه و دغدغه عقب‌ماندگی شاید مهم‌ترین مسئله دوران پسامدرن در سطح جهان محسوب می‌شود، از جنبه تحلیلی نیز برآوردهای ما حکایت از این دارد که بخش بسیار مهمی از کاستی‌ها و نارسایی‌هایی که در عرصه مدیریت اقتصادی کشور طی سال‌های اخیر دست به گریبان اقتصاد ما باقی مانده ناظر بر این است که به این تقدم رتبه‌ای توجه بایسته نشده و بسیار پیش آمده که مسئولان اقتصادی خواسته‌اند که با ابزارهای سطح خُرد، مسائل یک کشور توسعه نیافته و رانتی را حل کنند و عملاً کشور را با بحران‌ها و فاجعه‌های بزرگی رو به رو کرده‌اند.
مؤمنی بیان کرد: وقتی از منظر تحلیل‌های سطح توسعه به عملکرد آن دوره نگاه می‌کنیم، با کیفیت‌ترین شیوه رو به رو شدن با مسائل در یک کشور در حال توسعه را مشاهده می‌کنیم. از این زاویه، یکی از نکته‌های بسیار مهم و بدیع در ارتباط با تاریخ ایران در قرن بیستم این است که از نادرترین کشورهای دنیا هستیم که در قرن بیستم دو انقلاب فراگیرد اجتماعی را یکی در ربع اول این قرن و یکی در ربع پایانی قرن بیستم مشاهده می‌کنیم که هدف آنها برون‌رفت از چرخه‌های توسعه نیافتگی بود و مبارزه به همان اندازه که مضمون ضداستعماری دارد مضمون ضد استبدادی هم دارد.
وی یادآور شد: مبارزان ملی شدن صنعت نفت هم متوجه شدند اگر مؤلفه‌های ضد استعماری بودن، ضد استبدادی بودن، مشارکتی بودن، آزادیخواهانه بودن و عدالت‌خواهانه بودن را نداشته باشند به اهداف خود دست پیدا نمیکنند. ما در همه این کوشش‌ها در قرن بیستم با پدیدهای شگفت روبه رو هستیم که هر سه این موارد دستاوردهای خارقالعادهای داشته‌اند اما از منظر استمرار و پایداری دچار مشکل شده‌اند.
این کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: در واکاوی ناکام ماندن این دستاوردهای ارزشمند باید وجه معرفتی آن مورد توجه قرار گیرد. جامعه ما هزینه‌ها را پرداخته اما به علل گوناگون نتوانسته‌ایم از این تجربه‌ها درس بگیریم و یکی از دلایل اصلی این است که ما با یک سلسله تلاش‌های مشکوک و غیرمشکوک برای بلاتکلیف‌سازی اندیشه‌ای رو به رو هستیم یعنی با طرح برخی شبهه‌ها و با وارونه‌نمایی درباره برخی از واقعیات این دوره‌ها و کم‌اعتنایی نظام‌های آموزشی و پژوهشی ما در زیر ذره‌بین قرار دادن این تجربه‌ها، از پندگیری از این تجربه‌ها و این ذخایر دانایی مهم محروم بوده‌ایم.
رئیس مؤسسه مطالعات دین و اقتصاد گفت: اگر میخواهیم این تجربیات را عملیاتی کنیم باید از سطح توسعه به این سه مورد نگاه کنیم. تجربه ده ساله اول بعد از پیروزی انقلاب اسلامی حاوی بی‌سابقه‌ترین ذخیره دانایی است و میتواند به میزان زیادی به ما کمک کند. مافیای رسانهای در مورد مسئله‌ای همانند مشروطیت، هنوز ما را در ماجرای رودرویی مشروطیت و مشروعیت نگه داشته‌اند؛ در حالیکه درس‌هایی در مشروطیت وجود دارد که میتواند برای امروز ما درس‌های بزرگی باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی اضافه کرد: در جنبش مشروطیت، ایرانیان به همت چهرههای بزرگی همانند ملک المتکلمین، اقداماتی به وسیله شرکت‌های سهامی برای بهبود تولید ملی انجام دادند و به همت روحانیون روشن‌اندیش، مردم ایران در برابر این ابداعات مقاومت نکردند بلکه از این کوشش‌ها در راستای تولید ملی حمایت کردند. همین تجربیات در جنبش ملی شدن صنعت نفت و چند ده برابر آن در دوران ده ساله بعد از پیروزی انقلاب اسلامی وجود دارد.
در کل سال‌های دفاع مقدس هرگز ارز اختصاص یافته به دارو از 450 میلیون دلار بالاتر نرفت و هنوز بیش از 90 درصد نیازهای دارویی ما به لطف طرح ژنریک که مربوط به آن دوران است در داخل کشور تأمین می‌شود. کاهش فروش نفت باید رشد اقتصادی را به منفی 30 درصد میرساند لذا رشد منفی 6 درصدی نه تنها مایه شرمساری نیست بلکه مایه افتخار است
وی ادامه داد: اما همین که از این تجربیات سخن میگوئیم عده‌ای می‌گویند شما میخواهید دوباره ما را به همان دوران بازگردانید؟ چنین افرادی از اساس با توسعه ایران مشکل دارند و می‌گویند این تجربیات چه هستند که ما آنها را بررسی کنیم که چیزی غیر از بی‌برنامگی ندارند و بعد هم انبوهی از امور غیرواقعی را در مورد آن ایام منتشر کرده و متفکران ما را هم تحت تاثیر قرار دادهاند.
مؤمنی بیان کرد: یکی از تبلیغات این است که به محض روی کار آمدن جمهوری اسلامی، رشد اقتصادی منفی شش درصدی را شاهد بوده‌ایم اما اگر از تحلیل‌های سطح توسعه به این ماجرا نگاه کنیم متوجه می‌شویم که این رشد اقتصادی در آن دوران یکی از خارقالعادهترین موارد در تاریخ ایران است که بنده قبلا مستندات آن را ارائه دادهام. براساس گزارشات سازمان برنامه و بودجه، به محض پیروزی انقلاب اسلامی یکی از اولین تصمصمات رهبران انقلاب این بود که صادرات 4 میلیون بشکه نفت خام را به روزی 800 هزار بشکه کاهش بدهند و لذا خام فروش به میزان 80 درصد به صورت ارادی کاهش پیدا کرده است.
وی اظهار کرد: براساس گزارش سازمان برنامه و بودجه، فقط در اثر این تصمیم می‌بایست اندازه تولید ناخالص داخلی حداقل 30 درصد کاهش پیدا میکرد اما آن چیزی که عملاً اتفاق افتاده این است که در حالی که سال 58 نظم پیشین ساقط شده و نظم جدید هنوز به خوبی تثبیت نشده و کشور با بحران‌های زیادی رو به رو بوده اما تصمیمی حیاتی و اثرگذار گرفته شده است؛ تصمیمی که هیچ کشور نفتی جرئت آن را ندارد و فقط در شرایط انقلابی چنین تصمیمی گرفته می‌شود.
این کارشناس مسائل اقتصادی بیان کرد: در کل سال‌های دفاع مقدس هرگز ارز اختصاص یافته به دارو از 450 میلیون دلار بالاتر نرفت و هنوز بیش از 90 درصد نیازهای دارویی ما به لطف طرح ژنریک که مربوط به آن دوران است در داخل کشور تأمین می‌شود. کاهش فروش نفت باید رشد اقتصادی را به منفی 30 درصد میرساند لذا رشد منفی 6 درصدی نه تنها مایه شرمساری نیست بلکه مایه افتخار است و لذا متوجه می‌شویم که انقلاب اسلامی چه انرژی مردمی را آزاد کرد که میزان اتکا به خام فروش جبران شد و این از منظر تحلیل‌های سطح توسعه، یک اتفاق خارق‌العاده است.
رئیس مؤسسه مطالعات دین و اقتصاد یادآور شد: حتی مافیای رسانهای بعد از کاهش ارزش پول ملی این موج را راه انداختند که فاصله ارز آزاد و ارز دولتی در هیچ دوره‌ای همانند دفاع مقدس نیست. وقتی به شکل صوری نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم حرف قابل اعتنایی است اما جواب نمیدهند که چرا هیچکدام از بحران‌های ساختاری دوران تعدیل ساختاری در دوران دفاع مقدس رخ نداد؟ کل نیازهای معیشتی و تولیدکنندگان در دوران دفاع مقدس با نرخ رسمی ارز تأمین میشد و به همین خاطر بود در آن دوران از تعبیر بازار سیاه ارز استفاده میکردند و کسی به خودش اجازه نمیدهد کلمه آزادی را خرج بازاری کند که محل دلالان و رباخواران و سوداگران است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: در آن دوران به بازار آزاد، بازار سیاه گفته میشد و مردم و تولیدکنندگان با آن کاری نداشتند و هرچقدر قیمت‌ها در آن بازار افزایش پیدا میکرد فشار آن را مردم و تولیدکنندگان حس نمیکردند اما همه دولت‌های بعد از جنگ طمع افزایش نرخ ارز را داشته‌اند و برای رونق بازار سیاه، دائمأ بخشهای هرچه بزرگتری از مردم و تولیدکنندگان را به قیمت بازار سیاه گره می‌زدند و به همین دلیل با افزایش نرخ ارز در بازار سیاه، التهاب و احساس بی‌ثباتی در کوچکترین بخشهای اقتصادی حس می‌شود.
وی ادامه داد: تا زمانیکه دولت طمع دستکاری در قیمت‌های کلیدی دارد اقتصاد ایران روی آرامش به خودش نخواهد دید. دائما به واسطه این طمع، خود دولت یکی از عوامل اصلی بی‌ثباتی اقتصاد کلان است چراکه میخواهد از طریق دستکاری قیمت‌های کلیدی کسری بودجه خود را پنهان یا جبران کند. ما برای درس‌گیری از آنچه در دوران جنگ تحمیلی اتفاق افتاده و آن کارنامه درخشان را رقم باید سه متغیر کنترلی شامل رابطه مردم با حکومت، بنیه تولید ملی و در نهایت مسئله عدالت اجتماعی را در نظر بگیریم. هر سیاستی که اثر منفی روی این موارد بگذارد سرابی بیش نخواهد بود و از این منظر در دوران دفاع مقدس، نقطه‌های درخشان در تاریخ اقتصادی ایران و در دوران بعد از جنگ تحمیلی، فاجعه بارترین خطاها در این زمینه ها رخ داده است.
مؤمنی بیان کرد: در دوران بعد از جنگ منافع تولید کنندگان قربانی سیاستهای دولت شد اما در دوران جنگ تحمیلی مسئولان دولتی و شخص نخست وزیر همه اقدامات را انجام دادند که به تولیدکنندگان فشار نیاید. یافتههای دوران دفاع مقدس بسیار کارآمد است و از اعتبار آن کاسته نخواهد شد.
وی یادآور شد: بسیار متأسفم که نهادهایی که مسئولیت امور استراتژیک ما را دارند به این مسائل تعیین کننده و سرنوشت‌ساز توجه ندارند و آنها به مسائل ساختاری بسیار کوته‌بینانه نگاه میکنند. بنیه تولیدی اساس مشروعیت یک حکومت و اساس اعتلای فرهنگی یک جامعه است. این تفکر حدود 170 سال هم سابقه دارد. اگر بنیه تولیدی اعتلا پیدا نکند منجر به انحطاط فرهنگی می‌شود لذا باید غصه بخوریم که درک تعدادی از مسئولان ما این است که گمان میکنند مسئله فرهنگ فقط با موعظه امکانپذیر است.
این کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: کارنامهای که تاکنون از شورای عالی اقتصادی مشاهده می‌کنیم حکایت از این دارد که نگرش های سطح توسعه سهمی نزدیک به صفر در تصمیمات اقتصادی دارد. معنای این سخن این است که تنوع مشکلات به اندازه‌ای شده که اینها قادر به بهره‌گیری از نظرات توسعه‌گرا برای توسعه اقتصاد ملی نیستند.
رئیس مؤسسه مطالعات دین و اقتصاد گفت: باید هشدار دهم که استمرار این روش‌های تصمیم‌گیری میتواند برای کشور فاجعه بار باشد. بنده صدای بلند رانت‌جویان و رباخوارن را میشنوم که در کنار فشار تحریم های آمریکا، این بستر را فراهم کرده که علی رغم تجربیاتی که در مورد فجایع ناشی از نرخ ارز داشتیم الان به دنبال افزایش قیمت بنزین هستند. بنده اعلام خطر میکنم که باید ابتدا نظرسنجی شود که اگر بنزین گران شود آیا باعث کاهش حمایت مردم از نظام می‌شود یا نه؟ اگر اعتماد مردم را کاهش میدهد لذا در اینکار درنگ کنید؛ چراکه سیاست تورم‌زا، فاجعه اصلی را به مالیه خود دولت معطوف میکند. پیشروی در باتلاق کسری مالی هم برای مسئولان دولتی تبعاتی بیش از آن مشکلاتی خواهد داشت که برای مردم به دنبال میآورد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در پایان گفت: اقتصاد ایران در دوران دفاع مقدس یکی از پرافتخارترین اقتصادهای کشور در دوران معاصر و محصول مشارکت دولت و مردم بود و نباید به آن دوران ظلم کرد. واقعیت این است که از هر زاویه‌ای که ورود می‌کنیم، آنچه در دوران دفاع مقدس در عرصه مدیریت اقتصادی اتفاق افتاده درخشان، افتخار‌آمیز و بسیار آموختی است و لازم است از استاد گرامی مرحوم عالینسب یادی کنم که در این ماجرا انصافاً درایتهای بی‌شمار و مثالزدنی و بی‌نظیر داشتند.
انتهای پیام
