از نگاه منفی به مال یتیم تا عاقبت نافرجام کم‌فروشی

خداوند در آیه ۱۵۲ سوره مبارکه انعام فرموده است: «وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّىٰ يَبْلُغَ أَشُدَّهُ ۖ وَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ ۖ لَا نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا ۖ وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَىٰ ۖ وَبِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا ۚ ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ؛ و هرگز به مال یتیم نزدیک نشوید جز به آن وجه که نیکوتر است تا آنکه به حدّ رشد و کمال رسد و به راستی و عدالت، کیل و وزن را تمام بدهید. ما هیچ کس را جز به قدر توانایی او تکلیف نکرده‌ایم و هرگاه سخنی گویید به عدالت گرایید هر چند درباره خویشاوندان باشد و به عهد خود وفا کنید. این است سفارش خدا به شما، باشد که متذکر و هوشمند شوید».

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدکاظم مدرسی، امام جمعه بخش مرکزی یزد، در برنامه آیینه ذکر اظهار کرد: آیه 152 سوره انعام چهار دستور شرعی را به عنوان احکام شرعی بیان می‌کند. خداوند در ابتدای این آیه می‌فرماید: «وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ»، مواظب باشید خود را به مال یتیم نزدیک نکنید، زیرا که یتیم مدافعی ندارد لذا اسلام در مراقبت این مال تاکید می‌کند و در واقع اصل اول عنوان می‌کند که اگر قرار است تجارتی داشته باشید در مال یتیم نگاه منفی نکنید مگر در صورتی که برای او نیکو و منافعی برای او به همراه داشته باشد همان طوری که از مال فرزند خود دفاع می‌کنید.

وی با اشاره به اصل دوم ادامه داد: «وَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ» که می‌فرماید: در داد و ستد پیمانه‌ها را وفا کنید و کم‌فروشی نداشته باشید زیرا که کم‌فروشی موجب عذاب الهی می‌شود و در اینجا کیل به معنای پیمانه و پیمانه کردن است و قرآن بیان می‌کند هم پیمانه را درست کنید هم ترازو را که مبادا دست‌کاری شود، اکنون نیز گاهی این مورد در جامعه دیده می‌شود که از محرمات است و لقمه حرام تاثیر منفی بر جای می‌گذارد.

مدرسی تصریح کرد: اصل سوم «وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا» یعنی وقتی می‌خواهید صحبت کنید و نظری و دیدگاهی ارائه دهید بغض، کینه، حسد و منافع شخصی مبنا قرار نگیرد و مسائل سیاسی، جناحی و حزبی مبنا نباشد و موضع‌گیری شخص از هر حزب و گروهی که باشد، با این دید که موذن عدالت و قسط در جامعه باشد، انجام شود. در واقع افرادی که تریبون به دست دارند و تاثیرگذار هستند نباید جناحی و سیاسی مطالب را مطرح کنند و باید عدالت را ریشه بنیان کار خود قرار داده و رابطه‏ خویشاوندى را بر ضابطه‏ حقّ و عدل، ترجیح ندهند.

وی با اشاره به اصل چهارم بیان کرد: «وَبِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا» یعنی عهد الهی را شناسایی و به آن وفا کنید و عهد الهی همه پیمان‌ها و تکالیف الهی را شامل می‌شود یعنی حق را اعتلا دهیم، یعنی کلمه‌الله هی‌العلیا (كلمة مبارك «الله» مافوق تمام اسامي است)، یعنی الإسلام يَعْلوا و اگر اسلام یعلوا و لايُعْلی عليه «اسلام شأن و منزلتش والاتر و بالاتر است»، است دیگر حق نداریم غیرمسلمانی را اعتلا دهیم و عهد خدا را زیرپا بگذاریم و شیطان را بر خود مسلط کنیم و دیگرانی که خداپرست و اسلام گرا نیستند بر مسلمان مسلط کنیم. و باز براى تأکید در پایان این چهار قسمت، مى‏‌فرماید: «اینها امورى است که خداوند به شما توصیه مى‏‌کند، تا متذکر شوید».