مشارکت حداکثری؛ ضامن افزایش سرمایه اجتماعی نظام

به گزارش ایکنا از اصفهان، حجت‌الاسلام والمسلمین منصور میراحمدی، استاد گروه علوم و اندیشه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی، 26 خرداد در نشست علمی حکمرانی مردمی و حضور حداکثری در انتخابات که به همت مؤسسه آموزش عالی حوزوی علامه مجلسی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار شد، اظهار کرد: در مطالعات سیاسی دوران جدید بر چهار عنصر مردم، سرزمین، حاکمیت و حکومت تأکید می‌شود.

وی ادامه داد: حکومت‌ها به دو نوع دموکراتیک و غیر دموکراتیک تقسیم می‌شوند و همان‌گونه که حکومت پادشاهی می‌تواند دموکراتیک یا غیر از آن باشد، این موضوع درباره حکومت جمهوری هم وجود دارد.

مختصات حکمرانی خوب از منظر بانک جهانی

استاد گروه علوم و اندیشه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی افزود: در دهه‌های پایانی قرن بیستم شاهد طرح عنوان حکمرانی هستیم و در ادبیات سیاسی این دوران از مفهوم حکومت به مفهوم حکمرانی می‌رسیم که عنوان جدیدی به‌شمار می‌رود.

میراحمدی اظهار کرد: جنبه عملکردی و کارکردی در مفهوم حکمرانی بسیار مورد توجه قرار دارد و حکمرانی عبارت است از یک فرایند که از طریق آن تصمیمات، قوانین و خط مشی‌های الزامی برای جامعه تعیین می‌شود.

وی با بیان اینکه در ساختار سیاسی جدید به جای تمرکز بر ساختار حکومت، توجه‌ها به سمت حکمرانی و عملکرد حاکمیت معطوف شده است، ادامه داد: حکمرانی خوب از سوی بانک جهانی مطرح شده است و بر شاخص‌هایی تأکید می‌کند که اگر این شاخص‌ها در حکمرانی وجود داشته باشد، حکومت از یک عملکرد مطلوبی برخوردار می‌شود و کارآمدی آن افزایش می‌یابد.

استاد گروه علوم و اندیشه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی افزود: قانون‌گرایی و شفافیت و پاسخگویی به مردم از ویژگی‌های مهمی هستند که بانک جهانی برای حکمرانی خوب بر آن‌ها تأکید می‌کند.

میراحمدی، عمر مفهوم حکمرانی در ادبیات سیاسی ایران را کمتر از یک دهه دانست و گفت: حکمرانی رسمی و حکمرانی غیر رسمی دو نوع حکمرانی هستند و اگر نهادها و ارکان رسمی حکومت در فرایند وضع قوانین و تصمیمات الزام‌آور نقش ایفا کنند و عملکرد را از سوی این سازمان‌های رسمی مشاهده کنیم، به این نوع از حکمرانی، رسمی می‌گوییم.

وی ادامه داد: اما گاهی در کنار نهادهای رسمی شاهد حضور نهادهای غیررسمی یا نهادهای مدنی و مردمی هستیم که در این صورت، حکمرانی به نوع غیر رسمی یا مردمی تعبیر می‌شود، پس حکمرانی مردمی به فرایندی گفته می‌شود که در آن، نهادهای مردمی غیر رسمی بتوانند در وضع قوانین و تعیین خط مشی‌های الزامی برای جامعه مشارکت داشته باشند.

شبکه‌های اجتماعی؛ بستری برای نظارت مردم بر حکمرانان

استاد گروه علوم و اندیشه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی حکمرانی مردمی را به دو دسته ساختاری و کارکردی تقسیم کرد و گفت: جوهره حکمرانی مردمی، مشارکت مردمی است و در چهار سطح ظهور می‌کند که سطح اول آن مشارکت در تأسیس حکمرانی است.

میراحمدی مشارکت در تحقق حکمرانی را دومین سطح مشارکت مردمی دانست و افزود: تنها عامل موفقیت حکمرانی، مشارکت حداکثری در تأسیس نیست، بلکه مشارکت مردم در عملکرد حکومت مهم‌تر است و نهادهای مدنی و مردمی و افکار عمومی باید در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت داشته باشند.

وی مشارکت در نظارت بر حکمرانی را به‌عنوان سطح سوم مشارکت مردمی معرفی کرد و افزود: بعد از تحقق حکمرانی، نظارت مردم بر عملکرد حکمرانی بسیار مهم است که امروزه شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان ابزار نوین این نظارت مورد توجه هستند که البته باید بسترها و الزامات لازم برای جلوگیری از هرج و مرج در این فضا فراهم شوند.

استاد گروه علوم و اندیشه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: مردم نه تنها باید حق نظارت را برای خود قائل باشند، بلکه باید مسئولیت نظارت بر حکمرانی را هم بپذیرند. یعنی مردم هم حق نظارت بر حکمرانی را دارند و هم در فرایض دینی آنان به‌عنوان یک وظیفه و مسئولیت برای آنان در قالب امر به معروف و نهی از منکر مطرح است.

میراحمدی مشارکت در تغییر یا چرخش و تحول را چهارمین سطح مشارکت مردمی دانست و بیان کرد: وضعیت نخست این مشارکت به نحوی است که مثلاً وقتی مردم از عملکرد رئیس جمهور راضی نیستند، می‌توانند بعد از اتمام دوره چهار ساله اول، دیگر او را انتخاب نکنند و رئیس جمهور دیگری را برگزینند.

وی ادامه داد: حالت دیگر، به نحوی است که مثلاً هنوز زمان ریاست جمهوری به پایان نرسیده است، اما مردم ناراضی هستند و ناکارآمدی را مشاهده می‌کنند و زمینه اعتراض قانونی شهروندان فراهم باشد تا مردم مخالفت خود را نسبت به عملکرد حکمرانان، ابراز کنند و بتوانند اصلاحاتی را در فرایند اعمال کنند.

افزایش سرمایه اجتماعی جامعه و کارآمدی حکومت 

استاد گروه علوم و اندیشه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: اگر مردم بتوانند مشارکت خود در حکمرانی را در این چهار سطح انجام بدهند، قطعاً می‌توانند در موفقیت و کارآمدی حکمرانی تأثیر اساسی داشته باشند.

میراحمدی اظهار کرد: حضور حداکثری مشارکت مردمی در حکمرانی نوعی ابراز رضایت مردم از حاکمیت است و سرمایه اجتماعی نظام را افزایش می‌دهد و قطعاً اگر سرمایه اجتماعی و میزان اعتماد مردم بیشتر شد، جنبه مردمی بودن حکومت ارتقا می‌یابد و خروجی آن کارآمدی حکمرانی است.

وی تصریح کرد: افزایش سرمایه اجتماعی جامعه از طریق افزایش حضور مردم سبب کارآمدی حکومت خواهد شد.

مشارکت مردمی و تحقق برنامه‌های رئیس‌جمهور

استاد گروه علوم و اندیشه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی، مشارکت حداکثری را نشان‌دهنده پشتیبانی مردم از فرایند حکمرانی دانست و گفت: وقتی مردم در انتخابات با مشارکت حداکثری خود شخصی را به ریاست جمهوری انتخاب می‌کنند، در واقع، برنامه‌های آن شخص برای حکمرانی را تأیید کرده‌اند و این پشتوانه مردمی نقش بسیار مهمی در تحقق برنامه‌های رئیس جمهور دارد.

میراحمدی افزود: وقتی مردم موافقت و مشارکت بیشتری در تأیید برنامه‌های حکمرانان دارند، حکمرانان هم با سهولت بیشتری می‌توانند برنامه‌ها را تحقق ببخشند و همین کارآمدی حکمرانی را ارتقا ‌دهد و در غیر این صورت، تحقق برنامه‌ها به دشواری پیش خواهد رفت.

وی با اشاره به رابطه معنادار مشارکت حداکثری با رضایتمندی و اعتماد مردم به حکمرانی، تصریح کرد: رضایتمندی قطعاً فراتر از حکمرانان است، یعنی وقتی شخصی در انتخابات شرکت می‌کند، ممکن است یک کاندیدا را قبول نداشته باشد، اما نسبت به اصل حکمرانی رضایت دارد و می‌خواهد در جهت تحول در حکمرانی قدم بردارد.