امام باقر(ع) بنیانگذار انقلاب فرهنگی و نهضت علمی شیعه بود
عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم گفت: از مهمترین امتیازات امام باقر(ع) این است که ایشان بنیانگذار انقلاب فرهنگی و نهضت علمی شیعه و بلکه اسلام شمرده می‌شود؛ هر چند معارف اسلامی و تشیع به دست امام صادق(ع) انتشار و توسعه یافت و به اوج خود رسید، ولی پایه‌گذاری آن به دست حضرت امام محمدباقر(ع) بود.
حجت الاسلام سید علی اکبر حسینی، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم در گفتگو با خبرنگار ایکنا از قم، اظهار کرد: مهمترین نقش پیشوایان شیعه و امامان معصوم(ع) این بوده است که از وحی قرآنی، که از جانب خداوند بر آخرین فرستاده الهی پیامبر(ص) نازل شده، از تحریف معنوی و کج فهمی صیانت کنند و این آئین نامه زندگی را برای انسان‌ها تبیین و تفسیر کرده و شرایط و زمینه‌های لازم را برای عمل به دستورات قرآنی فراهم آورند.
وی ادامه داد: بدیهی است که کارآمدترین ابزار تحقق این اهداف، دست یابی به قدرت و حاکمیت سیاسی خواهد بود؛ بنابراین یکی از اهداف همه امامان معصوم رسیدن به حکمرانی بوده است، هرچند در اندیشه سیاسی معصومان، حکومت ابزاری است برای رسیدن به اهداف هدایتی و تربیتی.
وی با اشاره به آیه 38 سوره بقره «قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَميعاً فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدايَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛ گفتيم: همه از آن (بهشت) فرو شويد، پس اگر رهنمودى از من به سوى شما بيايد، آنان كه از راهنمايى من پيروى كنند نه بيمى بر آنهاست و نه اندوهگين شوند» یادآور شد: نقش اساسی پیامبران رهایی انسان‌ها از ترس و اندوه و برخورداری از امنیت و شادکامانی است و این رسالت پس از پیامبرِ خاتم به امامان معصوم واگذار شده است که با توجه به شرایط تاریخی و فرهنگی معاصر امام باقر (ع)، آن حضرت در مقایسه با امامان دیگر، بیشترین نقش را در تحقق این وظیفه خطیر داشتند.
حسینی بیان کرد: شرایط سیاسی حاکم بر جهان اسلام موجب شد تا پیش از امامتِ امام باقر(ع)، نظام اندیشه و دیگر نظامها و نهادهای مدنی مبتنی بر قرائت تشیع، از انتظام مطلوب برخوردار نشود و بنی‌امیه تمام توان خود را برای حذف جانشینان راستین پیامبر اسلام (ص) به کار گرفت.
وی ادامه داد: تصور و تحلیل بنی‌امیه این بود که با شهادت امام حسین(ع) در سال 61 هجری؛ آنان توانستهاند به اهداف سیاسی خود دست پیدا کنند، در چینین شرایطی زنده ماندن امام سجاد را باید از الطاف الهی و معجزات آشکار دانست و آن را به مثابه تکرار اراده خداوند در داستان موسی (ع) به‌شمار آورد؛ در داستان قرآن موسی (ع)، به‌رغم تلاشهای جنون آمیز فرعون برای نابودی دشمنان خود و قتل عام همه کودکانی که در آن زمان متولد شدند، خداوند موسی را از مرگ حفظ می‌کند و فرعون را وادار ساخت تا موسی را در دامان خود پرورش دهد.
وی افزود: پس از شهادت امام حسین(ع) و یارانش خفقان و فشار سیاسی به قدری است که امام سجاد (ع) ناچار بود برای شرح و بسط اندیشه‌های تشیع از زبان دعا استفاده کند.
این کارشناس دینی بیان کرد: اما همزمان با امامتِ امام باقر(ع) اوضاع سیاسی بهتدریج در حال دگرگونی است و جامعه اسلامی شاهد نقل و انتقال تدریجی حکمرانی از بنی‌امیه به بنی‌عباس است.
حسینی با بیان اینکه باقر به معنای شکافنده علم است، افزود: براساس روایتی، حضرت رسول(ص) این لقب را برای آن حضرت برگزیده است و این روایت در منابع روایی با عنوان حدیث لوح شهرت یافته است؛ یعقوبی از مورخان نامدار مسلمان، می‌نویسد: «بدان سبب باقر نامیده شد که علم را شکافت.»
رویارویی امام باقر(ع) با آسیب‌ها و چالش‌های حوزه معرفتی و رفتاری جامعه اسلامی
وی اضافه کرد: گزینش لقب باقر برای امام محمد بن علی(ع)، از سوی پیامبر گرامی اسلام از آن رو است که در میان تلاشهای فراگیر امام باقر(ع)، نهضتِ علمی را باید رسالت تاریخی و ویژه آن حضرت و برترین جلوه امامتِ پنجمین امام شیعه دانست.
این کارشناس دینی گفت: از سال ۶۱ هجری تقابل با نهضت اسلامی و تنش‌های سیاسی به صورت جدیتری ادامه می‌یابد. در این سال و سال‌های پس از آن، شاهد شکل‌گیری رویکردی دیکتاتوری و خودکامه از سوی یزید بن معاویه هستیم که در اقدامی شگفت انگیز، یزید از سوی معاویه به عنوان جانشین وی و خلیفه مسلمین معرفی می‌شود.
وی ابراز کرد: امام باقر(ع) از فرصت تاریخی به دست آمده استفاده کردند و به تبیین و تفسیر قرآن، برگزاری کلاس‌های درس و کرسی مناظره، شاگردپروری و نظام سازی می‌پردازد؛ از مهمترین تلاشهای امام رویارویی با آسیبهای و چالش‌هایی است که در حوزه معرفتی، گرایشی و رفتاری جامعه اسلامی را تهدید می‌کرد.
حسینی گفت: در میان اقدامات فراوان انجام گرفته از سوی امام باقر (ع)، عمده‌ترین اقدام آن حضرت این بود که با استناد به قرآن و روایت نبوی جایگاه امامان معصوم(ع) را در گفتمان وحیانی و قرآن کریم بازخوانی کند.
وی عنوان کرد: امام باقر(ع) با استفاده از قرآن، ضرورت وجود امامان معصوم(ع) را بعد از پیامبر(ص) تبیین کردند و با اتکا بر این اصل اساسی، توانستند نظام فکری تشیع را پیریزی کنند.
این کارشناس دینی گفت: به رغم اینکه دشمنان اهل بیت با تلاشهای بی وقفه بستر لازم را به گونه‌ای فراهم کردند که شخصیت امامان معصوم(ع) از تاریخ اسلام و مناسبات علمی و اسلامی حذف شوند؛ اما پرتو افشانی علمی امام باقر(ع) در دوران امامت بیست ساله آن حضرت، آروزهای آنان را بر باد داد.
استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: با وجود تنگناهای سیاسی و فرهنگی، امام باقر (ع) توانست افراد بالغ بر 462 نفر را با آموزش‌ها و تعالیم ناب خویش پرورش دهد که نام یکایک آنها در منابع رجالی و تاریخی درج شده است.
حسینی گفت: منزلت و جایگاه علمی امام باقر تا آنجا اوج گرفت که بسیاری از اندیشمندان و عالمان نامدار معاصر آن حضرت به جایگاه و عظمت علمی و منزلت اجتماعی وی اعتراف کردند؛ «ابن مبارک»، «زهری»، «اوزاعی»، «مالک»، «شافعی»، «زیاد بن منذر نهدی» و...درباره برجستگی علمی او سخن گفته‌اند؛ دامنه گسترده روایات امام در زمینه‌های گوناگون علمی، اندیشوران اهل سنت و محدثین آنان را بر آن داشت تا سخنان وی را درج و نقل کنند که از جمله آنها «ابوحنیفه» است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن افزود: جابر بن یزید جعفر از عالمان پرآوازه عصر خویش، هر گاه می‌خواست بر اهمیت سخنی تأکید کند، می‌گفت: «جانشین خدا و میراث دار دانش پیامبران محمد بن علی(ع) برایم این گونه گفت.»
وی بیان کرد: ابو اسحاق سبیعی، از دیگر فرهیختگان معاصر آن حضرت، به دلیل شدت اعتماد بر درستی سخنان امام، وقتی از او در مورد مسئله‌ای سوال میکردند، پاسخ را از زبان امام بیان می‌کرد و می‌گفت:« امام باقر (ع) دانشمندی است که هرگز کسی به سان او در علم ندیده‌ام؛ هم‌چنین در مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 221 آمده:«ابو زُرعة» از دیگران معاصران آن حضرت اعتراف می‌کرد که «امام باقر (ع) بزرگ‌ترینِ دانشمندان است.»
انتهای پیام
