گزارش نشست «مخاصمات مسلحانه در منطقه از منظر حقوق بین‌الملل بشر و بشر دوستانه» در قم

به گزارش ایکنا از قم، به نقل از ستاد خبری همایش بین‌المللی «حقوق بین‌الملل و مخاصمات مسلحانه در منطقه غرب آسیا»، نشست تخصصی «مخاصمات مسلحانه در منطقه از منظر حقوق بین‌الملل بشر و بشر دوستانه» که یکی از 4نشست همایش بین‌المللی «حقوق بین‌الملل و مخاصمات مسلحانه در منطقه غرب آسیا» بود، امروز 22مهرماه در دانشگاه قم برگزار شد.

علی مشهدی دانشیار حقوق عمومی و محیط زیست دانشگاه قم، با ارائه مقاله خود با عنوان «استفاده از آب به عنوان سلاح در مخاصمات مسلحانه خاورمیانه از منظر حقوق بین‌الملل» که در تالار شیخ مفید قم برگزار شد، گفت: امروزه در منطقه خاورمیانه مسأله آب هر چه زمان می‌گذرد بر اهمیت آن افزوده می‌شود و زمینه‌های درگیری مسلحانه در غرب آسیا به تخریب منابع طبیعی و مسأله آب باز می‌گردد.

وی بیان کرد: یکی از پژوهشگران این حوزه در گزارش خود معتقد بود که بیش از 80 درصد افرادی که به داعش پیوستند به دلیل بیکاری و خشکسالی بوده است.

طرفین منازعه مجاز نیستند آب را آلوده کنند

مشهدی اظهار کرد: طبق گزارش‌های منتشره دلیل اصلی شروع منازعات مسلحانه در سوریه به نحوه توزیع آب توسط مناطق محلی که در شهر درعا وجود داشت باز می‌گردد.

وی گفت: در حقوق بشردوستانه، آب به عنوان سلاح و در معنای عام خود، نخستین مساله آلوده نمودن آب آشامیدنی در مخاصمات است که طرفین منازعه مجاز نیستند آب را آلوده کنند حتی با نصب تابلوهای هشدار دهنده، در اسلام، فقها در خصوص استفاده از سم در جنگ بحث‌های مختلفی را انجام داده‌اند و در مجموعه قواعد کنوانسیون‌های لاهه در خصوص به کارگیری سم ممنوعیت ایجاد شده است.

مشهدی بیان کرد: امیدواریم حقوق بشردوستانه بتواند با اقدامات مناسب زمینه‌ای فراهم کند که این منبع حیاتی در روابط میان دولت‌ها و گروه‌های غیردولتی عاملی برای صلح باشد نه اینکه موجب منازعه شود.

تشکیل دادگاه برای رسیدگی به برخورد نامناسب با بازداشت شدگان جنگ یمن

در ادامه این نشست مارکو ساسولی استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه ژنو سوئیس، به ارائه مقاله خود با عنوان «حمله مسلحانه به یمن؛ با نگاه به حقوق بشردوستانه موجود و خلأهای آن» گفت: تمایز گذاردن میان شهروندان و جنگ‌جویان در خصوص جنگ یمن رعایت نمی‌شود و مناطق مسکونی و اردوگاه‌های مهاجران و بازارها مورد هدف قرار می‌گیرد و خلائی در خصوص حقوق بشر دوستانه وجود دارد که دیگر موارد می‌توانند از آن متاثر باشند.

استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه ژنو سوئیس با تأکید بر این که مناطق شهروندی در جنگ یمن باید با دقت مشخص شود، تصریح کرد: در صحنه عمل، بیمارستان‌هایی که توسط پزشکان بدون مرز حمایت می‌شوند کمتر از مراکز شهری فعالیت دارند.

وی با بیان اینکه وجود بازرسی‌های دقیق انجام اقدامات برای کمک‌های بشردوستانه را دشوارتر کرده است، افزود: اهمیت مراقبت از مجروحان بیماران و بیمارستان‌ها است. 

ساسولی اظهار کرد: با بازداشت‌شدگان در جنگ یمن برخورد نامناسبی دارند و با شکنجه و سوءاستفاده همراه بوده است و نیاز است که برای رسیدگی به این موضوع، دادگاهی تشکیل شود.

وی با بیان اینکه هم‌گرایی و واگرایی اساسی میان حقوق بشر و حقوق بشردوستانه نیازمند بررسی بیشتر است، گفت: کمک‌های بشردوستانه توسط سازمان ملل در حال هدایت شدن است اما تصور نادرستی وجود دارد و آن، این که با توجه به حقوق بشر به همه مشکلات به درستی رسیدگی نمی‌شود.

وی تصریح کرد: عدم ارائه کمک‌های بشردوستانه نسبت به مردم یمن ذهنیت مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد که باید در مناطق در حال جنگ به ویژه در یمن با دقت رعایت شود.

توجه جامعه بین‌المللی به وضعیت نابسامان مردم افغانستان

پوریا عسکری دانشیار حقوق بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی تهران نیز در این نشست با ارائه مقاله خود با عنوان «جنگ در افغانستان از منظر حقوق بشر و حقوق بشردوستانه» بیان کرد: واقعیت این است که از دیدگاه توسل به زور نسبت به واکنش ایالات متحده مسائلی وجود دارد بنابراین زمانیکه می‌خواهیم در مورد وقایع افغانستان صحبت کنیم باید به خروج غیرقانونی و ورود غیر قانونی نظامیان به این کشور بپردازیم.

وی با بیان اینکه جنگ علیه تروریسم توسط بوش پسر با ورود نظامیان به افغانستان رقم خورد، افزود: با روی کار آمدن حکومت حامد کرزای، ورود نیروهای خارجی با توافق دولت افغانستان اتفاق افتاد که با رضایت آن‌ها بود البته باید بگوییم که هیچ حکومتی اجازه نمی‌دهد که علیه مردم کشورش حمله مسلحانه انجام شود.

عسکری تصریح کرد: بنابراین زمانی که نیروهای خارجی با اجازه حکومت حامد کرزای ورود پیدا کردند، اگرچه ورود نظامیان مسلحانه به افغانستان مجاز است اما اقدامات نامناسب نظامیان نشان می‌دهد که حضور نظامی در این مدت مشروع نبوده است. 

وی ادامه داد: متاسفانه در عملکرد اخیر دولت طالبان، آن اندازه‌ای که باید توجه به حقوق بین‌المللی بشر دوستانه وجود داشته باشد مشاهده نمی‌کنیم.

عسکری بیان کرد: در حقوق بشر بالعکس حقوق بشردوستانه، تا زمانیکه نمی‌دانیم با وجودیت دولتی یا غیردولتی مواجه هستیم بازه مطالبات متفاوت است.

وی ادامه داد: اگر دبیر کل سازمان ملل به این نتیجه برسد که طالبان را به عنوان دولت افغانستان موردنظر قرار دهد باید کلیه تعهدات که افغانستان به آن پیوسته مورد نظر طالبان هم باشد اما تا آن زمان باید طالبان را به عنوان یک گروه مسلح در نظر بگیریم بنابراین تا آن زمان تعهدات حقوق بشر به عنوان تعهدات حداکثری نیست. 

تجاوز جنسی به عنوان یک جنایت بین‌المللی، جرم‌انگاری شود 

مهین سبحانی، استادیار حقوق دانشگاه گیلان نیز در ادامه این نشست با ارائه مقاله خود با عنوان « ارتکاب تجاوز جنسی توسط داعش در خاورمیانه در حقوق بین‌الملل کیفری» گفت: اخیرا شاهد جنایاتی هستیم که در کشور همسایه خود، افغانستان رخ داده است اما در عین حال فراموش نکرده‌ایم که در سال‌های گذشته خبرهای تاسف باری توسط قدرت گرفتن داعش در خاورمیانه به گوش می‌رسد.

وی درباره جنایات جنسی داعش در خاورمیانه، بیان کرد: تجاوز جنسی با اینکه قدمت بسیار زیادی در طول تاریخ بشریت به ویژه بعد از جنگ دارد، انتظار است که این عمل به عنوان یک جنایت بین‌المللی، جرم‌انگاری شود و در دادگاه‌های بین‌المللی و همچنین دادگاه‌های داخلی برای آن صلاحیت رسیدگی قائل شوند.

سبحانی اظهار کرد: ازدواج اجباری و برده‌داری جنسی که همه شامل تجاوز جنسی می‌شود توسط داعش دارای آمارهای تکان دهنده‌ای است و انتظار می‌رود که این عمل جرم‌انگاری شود که برای جرم‌انگاری شدن باید تعریفی از این جرم وجود داشته باشد.

وی بیان کرد: در اسناد بین‌المللی از جمله کنوانسیون ژنو بحث خشونت جسمی و جنسی ممنوع شده است اما تجاوز جنسی را به عنوان یک نقض فاحش تلقی نمی‌کند.

عدم توجه به صیانت و حمایت از کودکان در جنگ‌ها 

روح‌الله اکرمی، دانشیار حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه قم، نیز در این نشست با ارائه مقاله خود با عنوان « به کارگیری کودکان در مخاصمات مسلحانه آسیای جنوب غربی و جرم انگاری آن در نظام‌های حقوقی افغانستان، سوریه و عراق»، بیان کرد: متاسفانه یکی از معضلاتی که در عرصه مخاصمات داریم استفاده و به خدمت‌گیری کودکان در منازعات است که در دهه‌های اخیر به ویژه در جوامع مسلمان منطقه این معضل افزایش یافته است.

وی با بیان اینکه آمارهای مراجع رسمی بین‌المللی بیانگر شدت و عمق این معضل در عرصه مخاصمات است، افزود: در یمن به شدت کودکان را به عنوان ابزاری برای سوءاستفاده قرار می‌دهند و گزارش‌ها نشان می‌دهد که امارات از کودکان سودانی با پرداخت مبالغی کالا در جنگ یمن استفاده می‌کند.

اکرمی بیان کرد: در افغانستان نیز از کودکان در عملیات‌های جنگی استفاده شده است و تعداد بالای کشته‌شدگان کودک بیانگر این مساله است.

وی ادامه داد: متاسفانه با تاکیدات بسیاری که در کنوانسیون‌ها و اسناد بین‌المللی در این زمینه داریم تاکید بر صیانت و حمایت از کودکان در جنگ‌ها است اما مورد توجه قرار نگرفته است.

بحران انسانی در جنگ یمن مشاهده می‌شود

شادی محمدی علی خواجه نیز در این همایش با ارائه مقاله خود با عنوان «نقش کمیته بین‌الملیل صلیب سرخ در اجرای قوائد حقوق بشردوستانه با تکیه بر مخاصمات مسلحانه در خاورمیانه(مطالعه موردی یمن)»، اظهار کرد: در سازمان‌های بین المللی بشردوستانه عملا می‌بینیم که این وظیفه بر عهده کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، گذاشته شده است که در خصوص فعالیت‌های بشردوستانه اقدام کند.

وی با اشاره به بحران انسانی و فاجعه در یمن افزود: در حال حاضر، چهار میلیون غیرنظامی در یمن در شرایط بحرانی و نیازمند کمک‌های بشردوستانه هستند و کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، از ابتدا در آن جا وجود داشته است.

دانشجوی دکتری حقوق بین الملل دانشگاه قم بیان کرد: اقدامات بشر دوستانه کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، شامل خدمات بهداشتی، مشاوره‌ای و آموزشی و بهبود شرایط بهداشتی در شهرهایی که در اثر بمب باران آسیب دیده است، می‌شود.

وی با اشاره به بحران انسانی و فاجعه در یمن افزود: در حال حاضر، چهار میلیون غیر نظامی در یمن در شرایط بحرانی قرار دارند.