«عاقل» در فرهنگ دینی

عاقل ـ در فرهنگ دینی اسلام ـ كسى است كه از خودش فهم و قدرت تجزيه و تحليل دارد و جاهل كسى است كه اين قدرت را ندارد.

خيلى افراد عالم را مى‌بينيم كه عالمند ولى جاهلند؛ عالمند به معنى اينكه فرا گرفته از بيرون زياد دارند، خيلى چيزها ياد گرفته‏اند؛ اما ذهنشان يك انبار بيشتر نيست، خودشان اجتهاد ندارند، استنباط ندارند، تجزيه و تحليل در مسائل ندارند. اين‏جور اشخاص از نظر اسلام جاهلند يعنى عقلشان راكد است. ممكن است علمش زياد باشد ولى عقلش راكد است.

حديثى است كه روايات ما از حضرت مسيح نقل مى‏ كنند كه ايشان فرمود: كونوا نُقّادَ الْكَلامِ‏؛ یعنى آن‏طور كه صراف، سكه را نقد مى‏‌كند، خوب و بدش را تشخيص مى‌دهد و خوبش را مى‌گيرد، شما هم راجع به نكته‏‌ها و سخن‌ها چنين باشيد.

هر چه ديگران دارند مى‏‌گيريم، اما خودمان فكر و عقل داريم، ما از خود نمى‏‌ترسيم و بيم نداريم، روى اينها فكر مى‏‌كنيم، خوب‌هايش را مى‏‌گيريم و بدهايش را طرد‏ مى‏‌كنيم.

منبع: مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (تعليم و تربيت در اسلام)، جلد ‏22، صفحه 861-860، با تلخیص و ویرایش جزئی.