ویژگی‌های شیعیان واقعی

به گزارش ایکنا، محمد جاودان، استاد دانشگاه مفید 5 اردیبهشت ماه در نشست علمی «زیست بایسته شیعی از نگاه اهل بیت(ع)» توسط مؤسسه پژوهشی فرهنگی فهیم برگزار شد، گفت: جامعه‌ای که خود را پیرو اهل بیت(ع) می‌داند باید نمونه و بالاتر از متوسط در جنبه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و ... و جامعه‌ای بانشاط و خلاق و متعهد و معتدل باشد. الان متاسفانه شیعیان در جهان فاصله زیادی با این بایسته‌ها دارند البته منکر فضائل و خوبی‌های آنها هم نیستیم.

وی افزود: اسلام بعد از پیامبر(ص) با قرائت‌های مختلف مواجه شد و شیعیان کسانی بودند که قرائتی از اسلام را دنبال کردند که قرائت امیرمؤمنان(ع) بود و این قرائت را از جنبه نظری و اعتقادی و عملی پذیرفتند. ابان بن تغلب گفته است: شیعه کسانی هستند که در اختلافات و قرائت‌های مختلف از اسلام قرائت و برداشت و قول و تفسیر علی(ع) را پیروی کردند گرچه در بین آنها اختلافاتی پیش آمد ولی شیعیان واقعی کسانی هستند که سراغ امام صادق(ع) و در ادامه سایر ائمه(ع) تا امام زمان(عج) رفتند.

جاودان اظهار کرد: گرچه تبعیت از 12 امام(ع) لازمه شیعه بودن است ولی کافی نیست و در عمل باید سبک و سیره زندگی آن بزرگان در زندگی فرد مدعی شیعه تجلی داشته باشد. کمااینکه در اسلام هم همین مسئله وجود دارد. در قرآن توام شدن ایمان و عمل صالح(الذین آمنوا و عملوا الصالحات ...) بروز و ظهور بسیار زیادی دارد و اعتقاد نظری باید با اعمال و رفتار ترکیب شود.

ورع و تقوا؛ شرط ولایت اهل بیت(ع)

استاد دانشگاه مفید بیان کرد: از امام باقر(ع) سؤال شد آیا تشیع همین است که کسی بگوید ما اهل بیت(ع) را دوست داریم و معتقد به آنها هستیم؟ و حضرت پاسخ دادند قسم به خدا که جزء شیعیان ما نیستند، مگر کسانی  که تقوا پیشه کنند و اهل صوم و صلات و ... باشند؛ جابر دوباره پرسید ما کسی را با این ویژگی‌ها نمی‌شناسیم، امام(ع) پاسخ فرمودند که مذاهب زیادند و شما نباید گول بخورید؛ کافی نیست کسی بگوید من علی(ع) را دوست دارم بلکه باید سیره او را تبعیت کرد و اگر این عمل نباشد، شعاردادن نفعی به او نمی‌رساند. هر کس مطیع خدا باشد دوست ما هست و ولایت ما در صورتی دسترس‌پذیر است که ورع همراه آن باشد.

جاودان با اشاره به وضع امروز جامعه، اضافه کرد: در رانندگی، بازار و در ادارات و حتی مراکز آموزشی و ... متاسفانه دیده می‌شود بسیاری از رفتارهای ما منطبق بر دستورات اهل بیت(ع) نیست. صدوق در کتاب «صفات الشیعه»، روایاتی نقل کرده است که به دو نوع تشیع راستین و غیرراستین اشاره شده است. در یکی از این روایات آمده است که جمعی از جمله خواجه ربیع با امام علی(ع) به سمت مسجد رفتند و در بین راه با گروهی روبرو شدند که سرگرم و مشغول بگو و بخند بودند؛ این جمع وقتی امام(ع) را دیدند سلام و احترام کردند. حضرت (ع) پرسیدند اینها چه کسانی بودند و چون از رفتار آنها ناراحت بودند به خاطر اینکه مشغول لهو و لعب بودند فرمودند که من زینت و زیور و ویژگی اهل بیت(ع) را در آنان نمی‌بینم وقتی ربیع و جندب از امام(ع) در مورد ویژگی‌های شیعیان پرسیدند، ایشان فرمودند: تقوای الهی پیشه و احسان کنند. إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَوْا وَالَّذِينَ هُمْ مُحْسِنُونَ(128 نحل).

وی ادامه داد: همام بن عباده محضر حضرت آمد و ایشان را قسم داد تا صفات شیعه را بفرمایند و امام(ع) هم بعد از نماز به بیان این صفات پرداختند: شيعَتُنا هُمُ العارِفُونَ بِاللّه ِ، العامِلُونَ بِأمرِ اللّه ِ، أهلُ الفَضائلِ، الناطِقُونَ بالصَّوابِ، مَأكُولُهُم القُوتُ، و مَلبَسُهُمُ الاقتِصادُ، و مَشيُهُمُ التَّواضُعُ ··· تَحسَبُهُم مَرضى و قد خُولِطُوا و ما هُم بذلكَ، بَل خامَرَهُم مِن عَظَمَةِ رَبِّهم و شِدَّةِ سُلطانِهِ ما طاشَت لَهُ قُلُوبُهُم، و ذَهِلَتْ مِنهُ عُقولُهُم، فإذا اشتاقُوا مِن ذلكَ بادَرُوا إلَى اللّه ِ تعالى بِالأعمالِ الزَّكِيَّةِ، لا يَرضَونَ لَهُ بالقَليلِ، و لا يَستَكثِرُونَ لَهُ الجَزِيلَ؛ شيعيان ما آنانند كه خدا شناسند، به فرمان خدا عمل مى كنند، اهل فضايلند، زبانشان گوياى راستى و درستى است، خوراكشان، بخور نمير است، پوشاكشان، ميانه است، راه رفتنشان با فروتنى است؛ آنان را بيمار و ديوانه مى پندارى، در حالى كه چنين نيستند، بلكه عظمت پروردگارشان و شُكوه قدرت او چنان در آنان اثر گذاشته كه دلهايشان ديوانه او و خردهايشان در برابرش حيران گشته است. شوق و اشتياق آنان سبب گشته كه با كارهاى پاك و پاكيزه به سوى خداوند متعال بشتابند، به عملِ اندك براى او رضايت نمى دهند و اعمال زياد را برايش زياد نمى شمارند.

ویژگی شیعیان واقعی

استاد دانشگاه مفید با بیان اینکه این روایت زیست‌نامه یک انسان شیعی، الگو و سرمشق برای آنان است، اظهار کرد: همچنین امام(ع) به ویژگی‌های دیگری از شیعیان هم اشاره فرموده‌اند از جمله اینکه ایشان به همسایه‌های خود تعهد دارند و همسایگان از ایشان در امان هستند، اهل تلاوت روزانه قرآن و اهل امر به معروف و نهی از منکر هستند، در آنچه که نسبت به آن علم ندارند وارد نمی‌شوند و اهل صلح و دوستی با دیگران هستند و حق را زیر پا نمی‌گذارند؛ اهل ریا نیستند و آرزوهای دور و دراز ندارند و لغزش آنان هم اندک است و اهل عفو صله رحم و اعتراف به حق هستند و حسد به آنان چیزه نمی‌شود. راضی به قضای الهی هستند و ایمانشان در درجه‌ای از یقین است که گویی بهشت را با چشم می‌بینند و داخل جهنم شده‌اند و از آن گریزان؛ اهل کار و تلاش و ادای حقوق دیگران و کسب و روزی حلال هستند و شهوت خود را مهار می‌کنند و به قضای الهی راضی و همواره به یاد مرگ هستند.

واقع‌بینی امام علی(ع)

جاودان اضافه کرد: البته در این فرمایشات ایده‌آل‌ها تصویر شده و حضرت علی(ع) می‌دانند که معدل افراد نمی‌توانند به همین خصلت‌ها دست یابند و آنها را داشته باشند ولی طبعا باید میل افراد و شیعیان به این سمت باشد و هدف خود را تحقق این موضوعات بدانند. وقتی معیارها مشخص باشد انسان تلاش می‌کند به این سمت حرکت کند.

استاد دانشگاه مفید اظهار کرد: امام علی(ع) واقع‌بین هستند، در نامه به عثمان بن حنیف نوشتند که همه مامومین باید امامی داشته باشند که به او اقتدا کرده و از نور علمش بهره‌مند شوند و بدانید امام شما به نانی بسنده می‌کند ولی شما نمی‌توانید مانند من زندگی کنید که این همان واقع‌نگری حضرت است که همه مردم نمی‌توانند اینطور زندگی کنند ولی اصول و معیارها برای سنجش شیعه و اعمال شیعیان روشن است.

جاودان با بیان اینکه تشیع راه و مرام است و نه شعار، اضافه کرد: محورهای مهم زیست شیعه شامل این موارد است؛ اول انطباق و هماهنگی میان ایمان و عمل و ترکیب بین آنها، تناقض بین عمل و نظر وجود ندارد زیرا هر جا تناقض باشد یک جای کار لنگ می‌زند. باید میان شعار و عمل و ایمان و عمل پیوندی وجود داشته باشد و بیگانه از هم نباشند. شرط ورود به شیعه جنبه نظری و اعتقادی است ولی عمل هم باید همراه باشد.

اعتدال؛ ویژگی شیعه مؤمن

استاد دانشگاه مفید بیان کرد: زیست یک انسان شیعی، اعتدالی است و نه افراطی و تفریطی؛ قرآن کریم فرموده است: اعدلوا هو اقرب للتقوی؛ امروز هم ما افراط و تفریط را شاهدیم. در زیست یک انسان شیعه، مسائل اخلاقی مانند فروتنی، حسن خلق، نیکوکاری و ارتباط حسنه با دیگران و زبان خوب و کمک به دیگران و همسایه و صله رحم و دوری از تکبر و تبختر  خردمحوری وجود دارد؛ همچنین واقع‌گرایی و واقع‌بینی از ویژگی‌های بارز انسان شیعه است نه اینکه آنقدر آرمان‌گرا باشد که به ضد خود تبدیل شود.

جاودان گفت: اگر در رابطه میان جامعه و حکومت افراط و تفریط شود دلزدگی ایجاد خواهد شد و مردم از امور اخلاقی و دینی دور خواهند شد؛ همچنین هماهنگی میان دنیا و آخرت از ویژگی‌های دیگر انسان مؤمن شیعه است. شیعه نباید بیش از اندازه خود را مشغول دنیا کند و نه اینکه نصیب خود از دنیا را فراموش کند. ویژگی دیگر هم کار و تلاش در زندگی دنیایی است. امام علی(ع) همواره مشغول کار و تلاش و کشاورزی بودند و از حصولات خودشان به فقرا و مساکین هم کمک می‌کردند.

ظلم ستیزی مؤمن

وی افزود: ظلم‌ستیزی هم از دیگر ویژگی‌های انسان شیعه است که در رفتار و سیره امام(ع) و امام حسین(ع) شاهد هستیم. به هر حال زیست شیعی، زیست معنوی و توحیدی است و در آن توجه به قرآن و دائم‌الذکر بودن و آخرت وجود دارد.