بررسی پدیده زنان مردانه و مردان زنانه و دیدگاه متحجرانه غرب به زنان

خبرگزاری ایکنا در خراسان شمالی میزگردی را با موضوع جایگاه زنان و سیره حضرت زهرا (س) با حضور خانم دکتر روح افزایی، خانم دکتر همت افزا و خانم دکتر طالب پور از اساتید دانشگاهی و حوزوی برگزار کرد که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

روح‌افزایی، استاد حوزه علمیه خراسان شمالی در پاسخ به این سوال که اسلام چه جایگاهی را برای زن در نظر گرفته است؟ اظهار کرد: اگر خواسته باشیم در پایگاه‌های دینی قبل از اسلام، جایگاه زن را بررسی کنیم، درمیابیم که اسلام نگاه ویژه‌ای به جایگاه زن دارد.

وی گفت: اسلام به حضرت مریم(ع) نگاه مهر، رحمت، شفقت و مهربانی دارد و از سوی دیگر در قرآن کریم چندین آیه و سوره مانند نساء و مریم به نام زن است.

وی افزود: پیامبر اکرم(ص) به صورت ویژه و خاص حضرت فاطمه(س) را می‌بوسیدند و حتی کارهایشان را از منزل دخترشان شروع می‌کردند و این امر نشان می‌دهد که اسلام چه نگاه ویژه‌ای به جایگاه زن دارد

وی با اشاره به اینکه از ابتدای عالم تاکنون 14 نوع ازدواج وجود داشته است، ادامه داد: اما از زمانیکه دین اسلام ظهور کرد، اسلام بر 2 ازدواج دائم و موقت صحه گذاشته است و دلیل این امر، حفظ کرامت زن بوده است.

روح‌افزایی بیان کرد: در جامعه کنونی که بر امر ازدواج خدشه وارد شده و این امر در 30 سال اخیر نمود بیشتری پیدا کرده است، ازدواج جنبه کالایی و جنسیت‌گرایی پیدا کرده؛ در حالیکه دیدگاه اسلام نسبت به زن این گونه نبوده و دیدگاه اسلام نسبت به زن، دیدگاهی مقدس و والا است.

وی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه فلسفه پوشش و حجاب و سیره حضرت زهرا (س) چگونه است؟ گفت: دیدگاه غرب نسبت به زنان به شدت ابزاری و جنسیتی است و برای آن‌ها تولید نسل اهمیت بیشتری دارد.

وی تصریح کرد: در حوادث اخیر مشکل ما مسئله حجاب نبود و بحث بر روی پوشش بوده است. بله، در حجاب محدودیت هم برای خانم و هم برای آقا است و اگر این محدودیت وجود نداشته باشد جامعه انسانی نخواهد بود.

وی توضیح داد: در کشوری همچون هلند موضوع پوشش و عدم پوشش از کمر انسان به پایین است و باید این مسئله رعایت شود. یعنی در هرجایی یک نوع حجاب وجود دارد و رعایت می‌شود.

وی با بیان اینکه حجاب برای زن به معنای آن است که گردی صورت و از مچ دست به پایین دیده شود، افزود: دین اسلام می‌گوید حجاب رعایت شود چرا که نیاز به تحکیم و استواری خانواده داریم و هیچ بنایی در عالم مهمتر از خانواده نیست.

روح‌افزایی ادامه داد: خارج از خانه، ریحان و محبوبه‌های متفاوتی وجود دارد و اگر حجاب نباشد آیا مرد می‌تواند در خانواده ریحان و محبوب خود را پیدا کند؟

وی تاکید کرد: در حال حاضر ما مشکل حجاب نداریم و مسئله بر روی پوشش است و در پوشش باید حداقل‌هایی که قانون می‌گوید باید رعایت شود.

وی با اشاره به شیوع ویروس کرونا و حضور بیشتر جامعه در فضای مجازی تصریح کرد: طی دو سه سال اخیر، فرزندان ما در بازار اجانب تربیت شدند و الان باید آن‌ها را به راه اصلی بازگردانیم.

وی در پاسخ به این سوال که باید برای تقویت نقش زنان چه اقداماتی انجام شود؟ گفت: چقدر خوب است که دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی دست به دست یکدیگر دهند که بر روی بینش مردم کار کنند.

روح‌افزایی خاطرنشان کرد: در حال حاضر با هنجارشکنی مواجه هستیم و باید اقداماتی را انجام دهیم که زمینه مهدویت را آماده کند.

وی توضیح داد: زمانیکه یک بیماری مسری به روح و روان انسان سرایت کرد باید به دنبال درمان آن باشد؛ و بدتر آن است که بیمار باشیم اما به فکر درمان آن نباشیم.

وی گفت: اکثریت جمعیت ما در سن 15 تا 65 سال بوده و تربیت‌پذیر هستند و باید خوراک برای آن‌ها تهیه شود.

وی تصریح کرد: ما یک بینش، روش و منش داریم، یک جایی است که شخصی بینش دارد اما جایی برای پیاده کردن آن ندارد اما اگر هر سه مورد آن را با یکدیگر داشته باشیم می‌توان افراد را تربیت کرد و در این زمینه باید از خبره‌ها استفاده شود.

روح‌افزایی تصریح کرد: حضرت فاطمه(س) متوجه بودند که دست امام علی(ع) از خلافت کوتاه است اما از ایشان حمایت کردند؛ در حال حاضر نیز باید از ولی فقیه حمایت شود و از سوی دیگر برنامه ریزان از اطلاعات پژوهشگران و محققان نیز استفاده کنند.

وی تاکید کرد: در حال حاضر خانم‌ها در همه ابعاد حضور پیدا کرده‌اند اما از نظر اطلاع رسانی خیلی ضعیف هستیم و باید افراد خانم شاخص معرفی شوند.

پروین همت‌افزا، فعال حوزه بانوان، روانشناس و جامعه شناس نیز در این نشست گفت: شاید خیلی‌ها بر این عقیده باشند که روانشناسی، علمی غربی است؛ درحالی که مبانی روانشناسی در اسلام نیز وجود دارد.

وی با بیان اینکه 70 درصد شخصیت انسان تا 6-7 سالگی شکل می‌گیرد، ادامه داد: در واقع، شخصیت این فرد در سن و سالی که بیشتر در خانه حضور دارد و وارد جامعه نشده است شکل می‌گیرد که نشان از اهمیت نقش خانواده در تربیت فرد دارد.

وی افزود: مادر در خانواده بیشترین زمان را با فرزند سپری می‌کند. یعنی می‌توانیم بگوییم که بیش از 50 درصد از آن 70 درصد شخصیت کودک به واسطه یادگیری از مادر انجام می‌شود.
همت‌افزا گفت: زن، عمود خیمه خانواده تلقی می‌شود به ویژه در بُعد روانی و شخصیتی فرزندان؛ پدر نیز نقش چادر آن خیمه را دارد که بیشتر حمایتی تلقی می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه مادر خانواده، الگوی موثر و اثرگذارتری برای فرزندان به حساب می‌آید، اظهار کرد: اگر زنی، زمان خیلی زیادی را بیرون از خانه و خانواده باشد، پسرهای آن خانواده در نقش مکمل خودشان دچار ضعف می‌شوند؛ دخترها نیز الگوی خود را از دست می‌دهند.

این روانشناس با اشاره به تعریف نقش مکمل، گفت: انسان‌ها 2 بُعد جسمی و روانی دارند؛ جسمانی همان بُعد زنانگی و مردانگی است و به ویژگی‌های جنسی مرتبط می‌شود.

وی ادامه داد: از نظر روانی نیز، جنسیت طیفی است. یعنی واژه‌های دخترهای مردانه و پسرهای زنانه در این دسته می‌گنجد.

وی تصریح کرد: دخترهای مردانه و پسرهای زنانه، نتیجه نامناسب بودن الگوی پدر یا مادر است. دختری که در بزرگسالی به مرد تبدیل می‌شود، طیف زنانگی ندارد. پسری که رفتارهای دخترانه دارد نیز همینطور. علت این است که الگوهای مردانه یا زنانه درست نداشتند و این طیف‌ها در آن‌ها شکل نگرفته است.

همت‌افزا تصریح کرد: در غرب، نگاه به زنان ابزاری و کالایی است و تفاوت‌ها در تاثیرگذاری‌های شخصیتی را نمی‌سنجند.

وی همچنین گفت: آنچه سبب احساس رضایت در انسان می‌شود را آرامش می‌گویند که این آرامش با داشتن حجاب، افزایش می‌یابد.

وی تاکید کرد: شاید عده‌ای بگویند پس حتما همه باید چادر و مقنعه استفاده کنند؟ خیر. حجاب و پوشش با هم تفاوت دارد و فقط شامل اینها نمی‌شود؛ منظور ما این است که حجاب هرچه بیشتر باشد سبب می‌شود انسان زمانی که فعالیت می‌کند، حواسش به ویژگی‌های ثانویه‌اش نباشد و به کارش بپردازد.

این روانشناس گفت: پس حجاب به دلیل اینکه تمرکز فرد را از روی صفات جنسی برمی دارد، تمرکز روی کار و فعالیت را بیشتر می‌کند. همچنین حجاب سبب آرامش در انسان می‌شود؛ نه تنها فرد را محدود نمی‌کند بلکه تمرکز فرد را هم افزایش می‌دهد و سبب افزایش کارآیی و آرامش می‌شود.

وی با بیان اینکه در روانشناسی، تاکید بسیاری بر آرامش داریم، به سبک زندگی حضرت زهرا (س) اشاره و اظهار کرد: سبک زندگی حضرت زهرا (س)، معادل آرامش در زندگی است و مهارت‌های همسرداری بالایی داشتند.

همت‌افزا بیان کرد: در روایت‌ها آمده زمانی که حضرت علی، همسرش زهرا را صدا می‌کرد وی را «جانم فدای تو» خطاب می‌کرد اما حضرت زهرا، علی را در پاسخ، «روح من فدای تو» خطاب می‌کرد؛ این نشان می‌دهد حضرت زهرا، بُعد وسیع‌تری را در خطاب کردن وسط می‌گذاشت و این یعنی سبک درست همسرداری و نهایت آرامش.

وی با اشاره به نقش مادر موفق در موفقیت‌های فردی به ویژه در افراد مشهور، گفت: اگر به عنوان مثال به رونالدو بازیکن تیم ملی پرتغال که ستاره دنیا به حساب می‌آید دقت کنیم، می‌بینیم که مادری به شدت حمایت کننده دارد و خیلی از جاها نیز در کنار فرزندش حضور دارد. رونالدو هم در بسیاری از جملاتش نشان داده که رضایت مادرش برایش اهمیت دارد. وقتی زندگی آدم‌های موفق را بررسی می‌کنیم، درمیابیم که در اکثر مواقع، نقش مادر بسیار پررنگ بوده است.

وی با تاکید بر اینکه فعالیت اجتماعی زنان در اسلام رد نشده است، بیان کرد: نخستین زن فعال و شاغل در اسلام، حضرت خدیجه همسر پیامبر بود. پس فعالیت اجتماعی رد نشده است.
وی تصریح کرد: زنی که فعالیت اجتماعی می‌کند و در مقابل به زندگی‌اش لطمه می‌زند، مشکل در شخصیت و ناتوانی در مدیریت زمان، زندگی و کار دارد و در صورتی که تناسب این موارد رعایت شود و توجه به خانواده وجود داشته باشد، فعالیت اجتماعی و اقتصادی توسط زن هیچ مشکلی ندارد.

این فعال حوزه بانوان همچنین با اشاره به موانع موجود در مسیر ترقی زنان شاغل، به «سقف شیشه‌ای» اشاره کرد و گفت: در مباحث روانشناسی، «سقف شیشه‌ای» مطرح می‌شود که برای خانم‌ها پررنگ است؛ یعنی موانعی که وجود دارد اما دیده نمی‌شود.

وی با اشاره به یکی از تحقیقات انجام شده در خصوص زنان در خارج از کشور، بیان کرد: طی تحقیقاتی، از تعدادی از آقایان این سوال مطرح شد که چقدر موافق کار کردن زنان هستند؟ 90 درصد آن‌ها موافق بودند. در ادامه پرسیدند که چقدر موافقید رئیس شما در محیط کار، خانم باشد؟ و اینجا بود که این عدد به شدت پایین آمد؛ یعنی یک مرد نمی‌خواست چنین چیزی را تصور کند و موافق آن نیست. چون مردان در ذات خودشان، قدرت طلبی دارند.

وی تصریح کرد: باید سقف شیشه‌ای را با فرهنگ سازی برطرف کنیم. تصدی خانم‌ها در مدیریت‌ها باید بیشتر شود چرا که ویژگی‌هایی در زنان وجود دارد که سبب موفقیت آن‌ها نیز می‌شود؛ زنان انعطاف‌پذیری بیشتری دارند و هوش کلامی آن‌ها نیز از مردان بیشتر است. لذا در دنیای فعلی که دنیای گفت‌وگو است زنان نمی‌توانند در مناصب مرتبط، موفق‌تر از مردان عمل کنند.

همت‌افزا گفت: به نظرم استانداران باید یک معاون زن داشته باشند نه اینکه صرفا به مدیرکل بانوان اکتفا شود. در فرمانداری‌ها نیز همینطور؛ همچنین باید روی الگوهای زنان موفق بیشتر از گذشته کار شود.

نگاه واپس‌گرا و متحجرانه غرب به زنان

طالب‌پور از دیگر اساتید حوزه علمیه نیز در این نشست بیان کرد: نگاه غرب به زن یک نگاه واپس‌گرا و متحجرانه است که زن را نسبت به مرد طفیلی می‌داند و در بعد فکری و روحی نیز همین نگاه را دارد.

وی گفت: در کتاب‌های تاریخی می‌خوانیم که زنان آن‌ها هنگام فوت شوهرانشان حق حیات نداشتند و این مربوط به دوران قرن وسطی بود. در 200 تا 300 سال اخیر که موضوع فمنیسم مطرح شد زن را از نگاه قبلی بالا کشاندند و گفتند که زن در اندازه مرد است، بنابراین شخصیت و استقلالی برای زنان قائل نیستند.

وی افزود: اما اسلام در قرآن به زنان می‌فرماید ما شما را از مونث و مذکر آفریدیم، سرشت و هویت وجودی آن‌ها یکسان است و همانطوری که مردان به کمال و تقوا می‌رسند زنان نیز به همان شکل به کمال و تقوا می‌رسند.

طالب‌پور در رابطه با حضور زنان در جامعه نیز بیان کرد: در حال حاضر زنان در جامعه اسلامی حضوری پررنگ دارند و از دانشجو، پزشک و معلم زن گرفته تا در بخش‌های اقتصادی همچون فروشنده زن و آن‌ها حضوری فعال در اجتماع دارند.

وی تاکید کرد: بنابراین این امر نشان می‌دهد که هیچ تفاوتی را برای حضور زنان در جامعه نسبت به مردان قائل نشده است.

وی با بیان اینکه اما در مورد این مسئله که آیا این حضور متناسب است و یا نه باید بحث شود، گفت: خیر و نیکی زن در این است که او مردها را نبیند و مردان او را نبیند ولی آیا این امر به معنای آن است که زن در جامعه اسلامی حضور نداشته باشد؟ به طور حتم این گونه نیست.

وی افزود: تا جاییکه امکان دارد باید در حضور اجتماعی زنان، زن کمترین برخورد را با مردان داشته باشد و اگر برخوردی نیز وجود داشته باشد باید با عفاف و حجاب باشد.

طالب‌پور خاطرنشان کرد: اما گاهی اوقات می‌بینیم که به لحاظ قانونی برخی از حداقل‌ها در ارتباط با حضور اجتماعی رعایت نمی‌شود، ما نمی‌گویم که همه مبانی اسلام رعایت شود اما در کشوری زندگی می‌کنیم که باید حداقل پوشش رعایت شود.

وی تصریح کرد: وقتی روان یک شخص تحت تاثیر قرار می‌گیرد بقیه افراد را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. در بحث پوشش نیز به همین شکل است که اگر جلوی مسائل کوچک و آسانتر گرفته نشود همه را درگیر می‌کند.

وی در ارتباط با ارتقای جایگاه زنان نیز گفت: در سطح کلان و ملی طرح‌های خوبی وجود دارد اما وقتی به استان‌ها می‌رسد هیچ چیزی از آن‌ها باقی نمی‌ماند و یک نقطه ضعفی که وجود دارد آن است که طرح‌ها متناسب با هر منطقه‌ای بومی‌سازی نشده‌اند.

وی تاکید کرد: نیاز است که در این زمینه از پژوهشگران استفاده شود و برنامه‌هایی متناسب با نیاز جامعه تدوین شود.