فعالیت‌های کانون جهادی «صراط الحمید» در حوزه سلامت

مصطفی زاهدی، دانشجوی دندان‌پزشکی دانشگاه فردوسی و عضو کانون جهادی «صراط‌ الحمید»، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، اظهار کرد: کانون جهادی صراط الحمید به‌صورت وابسته کار می‌کند، مسئولیت این کانون بر عهده معاونت جهادی بسیج دانشجویی است. فعالیت‌های این گروه به‌صورت رسمی از سال 1383 آغاز شد و به برگزاری اردو‌های تخصصی دندان‌پزشکی در سطح استان می‌پردازد.

عضو کانون جهادی صراط‌الحمید در رابطه با حیطه‌ فعالیت این کانون، بیان کرد: این کانون در حیطه‌های دندان‌پزشکی، آموزش بهداشت عمومی و اختصاصی دندان‌پزشکی، بینایی‌سنجی، فیزیوتراپی، مامایی، پرستاری، حوزه دارو و موارد مربوطه فعالیتی گسترده دارد.

وی در خصوص فعالیت و به‌کارگیری بانوان در این کانون افزود: مدیریت، معاینه، پیگیری و درمان در بخش مامایی همگی مربوط بانوان است.

زاهدی با اشاره به حضور بعضی از متخصصین در اردوها، تصریح کرد: به اقتضای نیاز، نیرو و امکانات موجود بعضی از مختصصان مانند متخصص اطفال و ارتوپدی در اردوها حضور پیدا کرده و  به معاینه بیماران خاص خود می‌پردازند.

عضو کانون جهادی صراط‌الحمید ادامه داد: از سال 96 اردوها به‌صورت پیوسته و بدون توقف در حال برگزاری است. با توجه به اینکه حوزه مورد توجه این اردوها دندان‌پزشکی بود، تقریباً از سال 98 به بعد سایر حوزه‌های مربوط به سلامت نیز اضافه شدند.

وی در رابطه با اعضا و فعالیت کانون جهادی صراط الحمید گفت: به‌صورت مصداقی در این خصوص می‌توان از اردوی برگزار شده در نوروز 1400 در منطقه کوهسرخ کاشمر نام برد. تعداد افرادی که برای این اردو ثبت نام کردند 530 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مشهد بود. از این تعداد، 160 نفر در ایام عید به‌کار گرفته شدند.

زاهدی با اشاره اینکه مسئولیت بخش دندان‌پزشکی در کانون را عهده‌دار است، بیان کرد: با توجه به مسئولیت بنده در بخش دندان‌پزشکی اطلاع دارم که از رزیدنت‌های دندان‌پزشکی و اساتید برای حضور در اردو‌ها دعوت شده بود و این افراد شرکت داشتند.در اردوهای برگزار شده در سال 99، در اردو‌های 1400 و در اردوی تابستان 1401 علاوه بر دانشجویان، اساتید و فارغ‌التحصیلان حضور داشتند. اکثریت نیروها در اردوها را دانشجویان شامل می‌شوند.

وی درباره محل استقرار اردوهای جهادی افزود: بهترین محل برای استقرار، مدارس منطقه است. در ایام تعطیلی، مدارس را با توجه به شرایط و امکانات انتخاب می‌کنیم و مستقر می‌شویم. در این راستا حراست آموزش و پرورش و نیروی انتظامی هماهنگ شده و منطقه آماده می‌شود.

زاهدی ادامه داد: بعد از شناسایی منطقه و انتخاب مکان استقرار، به مدت یک هفته قبل از شروع اردو با فراخوان‌های انجام شده، معاینه و نوبت‌دهی صورت می‌گیرد و یک هفته بعد از آن نیز اردوی جهادی انجام می‌شود.

اردوهای جهادی با هدف مردم‌محوری

عضو کانون جهادی صراط‌الحمید در خصوص تجربه اردوی برگزار شده در شهرک شهید باهنر گفت: طبق پرسش‌ها و جلسات برگزار شده با معتمدین محلی متوجه شدیم که این منطقه از داشتن درمانگاه مجهز با تجهیزات کامل محروم بود. علاوه بر آن برای منطقه 40 هزار نفری وجود این تعداد مطب دندانپزشکی پاسخگو نیست. سعی کردیم علاوه بر برگزاری اردو، مشکلاتی را که  باعث شده درمانگاهی در این منطقه وجود نداشته باشد را پیگیری کنیم. اردوهای جهادی با سه هدف پیامدمحوری، مسئله‌محوری و مردم‌محوری برگزار می‌شود.

وی در رابطه با هدف مسئله‌محوری اردوهای جهادی تصریح کرد: این موضوع به این معناست که مشکلات و مسائل منطقه را شناسایی و بر حسب توانایی و امکانات سعی در رفع این مشکلات داشته باشیم. تأثیرگذاری فعالیت‌های ما زمانی اتفاق می‌افتد که مطالبه‌گری‌ها اتفاق بیفتد و منطقه رو به بهبود برود.

زاهدی در خصوص هدف پیامدمحوری اردوها، تصریح کرد: پیامدمحوری بیشتر در اردوهای خارج شهری و روستاها اتفاق می‌افتد. نقشی که برای جهادگر قائل هستیم علاوه بر کارهای جهادی در حوزه مهارت‌های سخت مانند فعالیت‌های درمانی و عمرانی باید در حوزه مهارت‌های نرم نیز باشد. مهارت نرم، تأثیرگزاری روحی و روانی ما روی جوانان منطقه است به طوری که بدون هیچ چشم داشتی به مردم مکان‌های محروم با اخلاق حسنه خدمت‌رسانی می‌کنند. در واقع پیامد محوری همان تأثیری است که جهادگران با انتقال ادبیات، احساسات و منطق بر افراد می‌گذارند. حضور جهادگران بیانگر این است که موضوع اصلی مردم هستند. یکی از اهدافی که اردوهای جهادی در سطح کلان دارد کاهش مهاجرت به شهرهاست. 

لزوم همکاری مردم در فعالیت‌های جهادی

 عضو کانون جهادی صراط‌الحمید در رابطه با هدف مردم محوری در اردوها، افزود: تجربه‌هایی که در سال‌های گذشته در حوزه‌های دیگر جهادی مانند حوزه‌های عمرانی داشتیم به این صورت بود که به عنوان مثال برای منطقه‌ای که از منابع آبی محروم بود بندی خاکی بر رودی که از آن منطقه می‌گذرد احداث کنند. اما وقتی یک یا دو سال بعد باز‌ می‌گردند متوجه می‌شوند که بند به‌صورت کامل از بین رفته است. علتی که برای این موضوع شناسایی کردند این بود که مردم منطقه هیچ توجهی به این بند نداشتند و در واقع حراست، بازسازی و هیچ پیکربندی برای این بند در طول مدتی که این گروه جهادی حضور نداشتند اتفاق نیفتاده بود. ما متوجه شدیم مداخله و کمک مردم منطقه در انجام فعالیت‌های جهادی باعث می‌شود که آن موضوع اهمیت و ضرورت پیدا ‌کند و ارزش آن احساس ‌شود. با توجه به اینکه بخشی از فعالیت‌های جهادی ما تخصصی و سخت است اما سعی می‌کنیم که مردم را درگیر کنیم.

وی با اشاره به تجربه اردوی عید نوروز ادامه داد: در این مسئله یکی از کار‌هایی که انجام می‌دادیم این بود که در اردوی نوروز، جهادگران در صورت رضایت و تمایل افراد در خانه‌ها حضور پیدا می‌کردند و با توجه به شرایط، آموزش‌های لازم به فرزندان و والدین در حوزه مراقبت‌ و سلامت می‌دادند. برنامه‌ریزی‌هایی انجام می‌گرفت تا در مسجد روستا یا شهرستان، آموزش‌هایی در حوزه سلامت داده شود تا مردم نیز مشارکت داشته باشند.

زاهدی با بیان اینکه درگیری و مشارکت مردم بیشتر در حوزه‌های درگیر با زندگی خودشان است، تصریح کرد: در شهرک شهید باهنر بیماری‌هایی مانند سالک شایع بودند و در آن زمان بیماری وبا یکی از مواردی بود که در کشور های همسایه در حال گسترش بود. این مسئله در آموزش‌هایی که در مصرف سبزیجات و پخت غذا و یا دفع فاضلاب داشتیم در نظر گرفته شد. یکی از مسئله‌های ما این بود که دفع فاضلاب در خیابان‌ها و کوچه‌های محله وضع درستی نداشت و ما از طریق شهرداری منطقه پیگیری کردیم تا اوضاع بهتر شود.

عضو کانون جهادی صراط‌الحمید در رابطه با مشارکت مردم در بخش سلامت، تصریح کرد: در کنار بخش آموزش در حوزه سلامت علاوه بر مراکز بهداشت یا پایگاه جامع سلامت، مدارس هم باید مشارکت داشته باشند. باید در هر دبستان یک مربی بهداشت داشته باشیم اما در زمانی که ما پیگیری کردیم تقریباً در 90درصد دبستان‌های شهرک شهید باهنر هیچ مربی بهداشتی حضور نداشت. در واقع آنچه قرار بود از طریق مربی بهداشت اطلاع‌رسانی شود، اتفاق نمی‌افتاد و فقط از طریق معلمین به دانش‌آموزان گوشزد می‌شد. این موضوع باید از آموزش پرورش پیگیری شود که برای مدارس حتما یک مربی بهداشت در نظر گرفته شود و این جزو همان مردم محوری است.

خدمات در اردوهای جهادی رایگان است

عضو کانون جهادی صراط‌الحمید در خصوص دسترسی مردم به دارو در اردوهای جهادی افزود: در شرایط کنونی تهیه دارو یک مسئله مهم و عظیم شده است. با توجه به اینکه تأمین دارو یکی از مسائل جدید در کانون است، در حال پیگیری تأمین منابع برایتهیه دارو هستیم. در اردو گذشته این کار انجام شد؛ اما در اردوهای قبلی اینگونه نبود، داروهای بیمارانی که توانایی تهیه آن را داشتند توسط خود بیمار و آن دسته از داروهای بیماران اورژانسی و یا خاص توسط ما تهیه و تحویل داده می‌شد.

وی با بیان اینکه خدمات ارائه شده در حوزه دندانپزشکی در دو بخش کلی، آموزش بهداشت دهان و دندان و بخش‌های درمانی است، اضافه کرد: در بخش آموزش بهداشت طرح smile line یا طرح لبخند ارائه شده و پیگیری می‌شود تا در سال‌های آینده اجرا شود. از اهداف این طرح توانمند کردن مدارس و دبستان‌ها در سطح آموزش و بهداشت دهان و دندان است. آموزش بهداشت کودکان شش تا 12 سال که در مدارس هستند و پیگیری آنها برای سلامت دندان‌هایشان از موارد این طرح هستند.

زاهدی ادامه داد: در بخش‌های درمانی مانند کشیدن و ترمیم دندان و این موارد به دلیل اینکه کار سخت و تهاجمی است؛ یعنی به بافت و بدن بیمار استرس وارد می‌کند، امکانات و محیط لازم را نیازمند است. در مواردی که امکانش را داشته باشیم بحث عصب‌کشی دندان را انجام می‌دهیم.

وی ادامه داد: بینایی‌‌سنجی و معاینه چشم خصوصاً در افراد سالمند و کودکانی که بیشتر در معرض ابتلا هستند، انجام می‌شود. در تهیه عینک نیز با ارتباطی که با مراکز مرتبط در سطح شهر داریم، پیگیری می‌شود تا عینک مورد نیاز برای این افراد تأمین و به آنها تحویل داده شود. معاینه و تشخیص به‌صورت کامل انجام می‌شود. در صورت نیاز به عمل جراحی نیز بیماران را به بیمارستان ارجاع می‌دهیم.

زاهدی با اشاره به اهمیت غربالگری در شناسایی و کاهش بیماری‌ها اظهار کرد: در یکی از مناطق مشاهده شد که حجم زیادی از افراد فشار خون بالا داشته که با علائمی چون سردرد، چشمان قرمز و فشار خون بالا مراجعه می‌کردند. با پیگیری‌هایی که انجام شد، علت را شناسایی کردیم و متوجه شدیم که قناتی که آب روستا را تأمین می‌کرد با عبور از منطقه‌ای با املاح زیاد باعث سنگینی آب روستا شده بود که با تغییر مسیر عبوری آب، مشکل فشار خون به صورت ریشه‌ای حل شد.

عضو کانون جهادی صراط‌الحمید با بیان اینکه بیماری‌هایی مثل اچ آی وی و هپاتیت در حاشیه شهر مشاهده می‌شود، گفت: غربالگری این بیماری‌ها در افرادی که احتمال ابتلا داشته باشند انجام می‌شود؛ به عنوان مثال افرادی که مصرف مواد مخدر یا علائم این بیماری‌ها را داشته باشند از نظر وجود این بیماری‌ها بررسی می‌شوند. به طور عمومی در افراد عادی این بررسی انجام نمی‌شود، اما از لحاظ بیماری‌های کلی و گسترده‌تر مانند قند، فشارخون، چربی، سوءتغذیه، کمبود پروتئین و ویتامین افراد بررسی می‌شوند.

زاهدی با بیان اینکه ما به واسطه علائم و اطلاعات موجود و بیماری‌های شایع در منطقه آموزش‌هایمان را انجام می‌دهیم، افزود: یکی از مسائلی که در منطقه شهید باهنر گزارش شد زایمان در منزل بود که به‌صورت غیرقانونی، توسط فردی غیرمتخصص و بدون مدرک و در شرایط نامناسب انجام می‌شد. وقتی زایمان در شرایط نامناسب انجام شود در صورت انتقال عفونت جان مادر و کودک هر دو به خطر می‌افتد که در این خصوص موارد و مصداق‌هایی داشتیم.

عضو کانون جهادی صراط‌الحمید ادامه داد: از دیگر مشکلاتی که با آن موجه هستیم حضور افراد مهاجر در اکثر مناطق حاشیه شهر است. این افراد به علت تشکیل پرونده و نداشتن اطلاعات هویتی از مراجعه به مراکز رسمی خودداری می‌کنند. با اینکه بیمه می‌تواند به صورت قابل توجهی فقر اقتصادی حاکم بر حاشیه شهر را پوشش دهد اما در افراد مهاجر به علت عدم وجود اطلاعات هویتی ثبت شده، این اتفاق نمی‌افتد.

وی در خصوص معاینات فیزیوتراپی و روند درمانی آن گفت: با توجه به اینکه فیزیوتراپی برای اصلاح و درمان، نیازمند تعداد جلسات زیادی است، نسبت به سایر حوزه‌ها بیماران کمتری پذیرش می‌شوند. شاید بتوانیم در یک اردو تعداد 20 تا 25 نفر را از این نظر درمان کنیم. این روند درمانی شامل معاینه، راهنمایی و آموزش است که به‌صورت آموزش ورزش‌‌ در خانه برای بهبودی انجام می‌شود.

زاهدی از تجربه حضور در حاشیه شهر مشهد گفت: حاشیه شهر جمع اضداد است، از یک طرف مردم خونگرمی هستند که از حضور جهادگران استقبال می‌کنند و می‌توان آنها را محرومان و مظلومانی نامید که مستحق توجه و رسیدگی هستند. از سویی با افرادی مواجه هستیم که بی‌تفاوت به نظر می‌رسند و به فکر منافع خودشان هستند و نیاز دارند به این درک برسند که به فکر بقیه بودن بخشی از هویت انسان است.

وی ادامه داد: اختلاف طبقاتی زیاد میان اقشار مختلف در این مناطق وجود دارد. برخی ساکنان، صاحب املاک بسیاری در این منطقه هستند، در حالی که بیشتر ساکنان این منطقه درآمد متوسط رو به پایین دارند و معمولاً همه اعضای خانواده کار می‌کنند. بسیاری از مردان وقت خالی ندارند؛ زیرا با توجه به وضعیت معیشتی تمام وقت مشغول کار هستند.

عضو کانون جهادی صراط‌الحمید بیان کرد: علاوه بر امکانات کم، می‌توان وجود عوامل آسیب‌رسان در این مناطق مانند بیکاری، اعتیاد، حفظ و حراستی که انجام نمی‌شود، تجمع مهاجرین فراوان و حضور برخی افراد بی‌هویت در این مناطق را حائز اهمیت دانست.

وی دسترسی آسان به مواد مخدر را از جمله ویژگی‌های این مناطق ذکر کرد و گفت: با وجود کمپ‌های ترک اعتیاد و کمک‌رسانی برای ترک اعتیاد، این موضوع موجب شده ترک اعتیاد سخت‌تر ممکن شود و بازگشت مجدد راحت‌تر باشد، بدین ترتیب روح کار و پیشرفت از این منطقه گرفته می‌شود.

زاهدی با اشاره به فضای سنتی حاکم در این مناطق بیان کرد: اگر چه شاهد حضور خانواده‌های بزرگ شامل پدربزرگ و مادربزرگ هستیم، اما تشکیل خانواده و شروع زندگی مستقل جدید در این مناطق که تابعی از عواملی همچون اعتیاد، بیکاری و درآمد کم جوانان است، بسیار دشوار و سخت است و مشکلاتی اساسی همچون تهیه جهیزیه و مسکن در این مناطق به وفور دیده می‌شود.

عضو کانون جهادی صراط‌الحمید با اشاره به معضلاتی که در هنگام برگزاری اردو در مناطق مختلف مشاهده می‌شود، بیان کرد: حضور مراجعینی که مدت‌ها هیچ‌گونه مراجعه به دندان‌پزشکی نداشته‌اند، از جمله مهم‌ترین آن‌هاست، به این ترتیب متأسفانه دندان‌ها در وضعیتی نیستند که قابلیت ترمیم داشته باشند و فقط باید کشیده شوند و این موضوعی است که حتی در میان نوجوانان نیز شایع است.

وی یکی از علت‌های این امر را علاوه بر تغذیه نامناسب کودکان، رایج بودن رژیم غذایی غلط موجود در برخی خانواده‌های این منطقه دانست و گفت: در یکی از این مناطق شاهد بودیم که کودکان یک روز در میان نوشابه می‌نوشیدند، اما حتی ماهی یکبار هم شیر نمی‌خوردند، یا اینکه خانواده‌ برای ساکت کردن فرزند به او شکلات می‌دهد. در این مناطق، کودکان دیده نمی‌شوند، چه رسد که برای بررسی بهداشت دهان و دندان ویزیت منظم شوند و آموزش‌های عمومی به آنها داده شود.

زاهدی افزود: گاهی هنگام برگزاری اردو در یک منطقه، به‌ویژه از روز دوم شاهد مراجعه ساکنان دیگر نقاط شهر به جهادگران هستیم، کسانی که شاید به اندازه مردم آن منطقه نیازمند نباشند، اما با حضور در اردوهای جهادی مانع از خدمت‌رسانی کافی به مردم منطقه مورد نظر می‌شوند.

عضو کانون جهادی صراط‌الحمید با بیان اینکه درمان و برخی خدمات در مدت کوتاه اردو امکان‌پذیر نیست، ادامه داد: ارجاع بیماران به مراکز درمانی از دیگر خدمات‌ این گروه‌های جهادی است، به‌عنوان مثال بیماری که نیاز به دندان مصنوعی دارد، برای طی مراحل تهیه و ساخت دندان به دانشکده دندان پزشکی ارجاع داده می‌شود.

وی با بیان اینکه در بیشتر اوقات با محدودیت زمان، امکانات، نیروی انسانی مواجهیم، تصریح کرد: این محدویت‌ها موجب می‌شود خدمات کاهش یابد. با توجه به تجهیزات دندان‌پزشکی بسیار گران قیمت و هزینه تعمیرات این تجهیزات، شناسایی بیماران و ارجاع آن‌ها به پزشکان و دندان پزشکانی در سطح شهر، از جمله اقداماتی است که در این زمینه به تازگی انجام شده است.

زاهدی با اشاره به مسئله مهم دیگر برای جهادگران که ارائه خدمات به افراد مستحق است، توضیح داد: این امر نیازمند برقراری ارتباط قوی با ارگان‌های ذی‌ربط همچون کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بهزیستی و ... و آگاهی از بانک اطلاعاتی آن‌ها در شناسایی افراد مستحق واقعی است. 

نبود ردیف بودجه مستقل برای برگزاری اردوهای جهادی

وی در خصوص چالش‌های برگزاری اردوهای جهادی گفت: با وجود تعداد بسیار اردوهای جهادی در سطح کشور، به‌ویژه در حوزه سلامت از جمله مهم‌ترین موضوعات، نبود ردیف بودجه مستقل برای برگزاری اردوهای جهادی است. در حال حاضر برای برگزاری اردوهای جهادی پس از تشکیل ستاد از معاونت‌های مختلف دانشگاه از جمله معاونت فرهنگی و... تأمین بودجه می‌شود که می‌تواند بر فعالیت‌های جهادگران تأثیرگذار باشد.

زاهدی با اشاره به رویه رو به رشد و انگیزه بسیاری از کسانی که به رشته‌های پزشکی برای کسب ثروت روی آورده‌اند، اظهار کرد: اردوهای جهادی نقطه سرآغاز و جرقه‌ای است که می‌تواند روح خدمت‌رسانی و اصالت کار را به‌ویژه در علوم پزشکی بیشتر برجسته کند و اصالت را بر درمان درد نهد.

دانشجوی دندان‌پزشکی دانشگاه فردوسی با بیان اینکه نگاه پولی به درمان، موجب می‌شود که بهداشت اهمیت خود را از دست بدهد و درمان به دلیل کسب درآمد محور قرار ‌گیرد، گفت: در گروه‌های جهادی اصالت به حل مسئله داده می‌شود و یکی از مهم‌ترین اهدافی که در اردوهای جهادی مد نظر است، تجربه کار تیمی برای برگزارکنندگان اردو و تربیت مدیرانی است که بتوانند در شرایط سخت و با وجود مشکلات کار کنند.

زاهدی که شیرینی خدمت را در لبخند و حس رضایت مراجعه‌کنندگان می‌بیند، افزود: کسی که در این اردوها مدیریت را می‌آموزد با دیدن محرومیت مردم و شرایطی که در آینده باید در آن کار کنند، بعدها کارهای بزرگتری را انجام خواهند داد، زیرا محور کار، خدمت به مردم ضعیف جامعه است.

زاهدی با اشاره به اینکه بیش از نیمی از جهادگران را خانم‌ها شکل می‌دهند و در برخی کارگروه‌ها همچون بهداشت و سلامت دهان و دندان تنها خانم‌ها فعالیت دارند، گفت: از عموم دانشجویان علاقه‌مند به خدمت دارند، در این اردوها استقبال می‌شود.