زوجین مسئولیت‌پذیر چه ویژگی‌هایی دارند
مدرس دانشگاه رفاه دلایل فرهنگی را در مقوله عدم فرزندآوری همپای مسائل اقتصادی مهم دانست و گفت: اگر والدین نسبت به فرزندان خود احساس مسئولیت کنند و وظایف خود را در برابر آنان انجام دهند، حتی اگر نام آن را محدودیت بگذاریم، عشقی که بین والدین و فرزند وجود دارد، مطمئناً می‌تواند جایگزین تمامی این محدودیت‌ها باشد.
باید نگران موضوع جمعیت باشیم. مسئله جمعیت با سیاست‌گذاری نادرست و تشویق به فرزندآوری کمتر به چالشی بزرگ تبدیل شده است. تمایل نداشتن به فرزندآوری آنقدر زیاد شده که مانند یک بیماری مسری بین جوانان در حال شیوع است. بنابر اعلام مرکز مطالعات راهبردی جمعیت، در سال ۱۳۹۹ به نرخ رشد جمعیت ۰.۶ درصد سقوط کردیم و این کم‌ترین مقدار نرخ رشد ثبت‌شده در تاریخ کشور و زنگ خطری است که به صدا درآمده و عوامل متعدد اقتصادی و فرهنگی باعث آن شده است.
قطعاً نداشتن فرزند و افزایش این چالش در بین جوانان اثرات منفی کلانی را در پی خواهد داشت که خانواده و جامعه را دچار مشکلاتی می‌کند. حتی در روستاها نیز فرزندآوری مانند گذشته نیست، چراکه در گذشته هر فرزند بازوی کاری خانواده محسوب می‌شد، اما روستاییان نیز با افزایش تورم نمی‌توانند فرزندان زیادی داشته باشند و کاهش فرزندآوری در روستاها نشان‌دهنده عمق چالش جمعیتی است. با این حال خانواده‌های متعدد ثروتمندی نیز در جامعه حضور دارند که رغبتی به فرزندآوری ندارند، به همین دلیل نمی‌توان مسائل اقتصادی را تنها علت کاهش رشد جمعیت دانست.
قدیس رستمی، روانشناس و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا، در رابطه با مقوله فرزندآوری و دلایل فرهنگی که موجب عدم فرزندآوری شده است، اظهار کرد: بسیاری از مراجعان ما زوجینی هستند که دغدغه‌های فراوانی در حوزه فرزندآوری دارند که یکی از این دغدغه‌ها بحث‌های اقتصادی است که بدون شک معضلی اساسی بوده و حاکمیت و تمامی نهادهای مربوطه باید به فکر این موضوع باشند. در حوزه فرهنگی نیز یکی از دلایلی که از سوی خانواده‌ها مطرح می‌شود این است که جامعه امروز ما دارای ثبات فرهنگی کافی برای رفع دغدغه‌های فکری و فرهنگی نبوده و این امر موجب کاهش انگیزه آن‌ها برای روی آوردن به فرزندآوری می‌شود.
رستمی بیان کرد: در پاسخ به این خانواده‌ها باید اذعان کرد که نه تنها در حوزه فرهنگی بلکه در تمامی حوزه‌های مربوط به امور خانوادگی و اجتماعی چنین نگرانی‌هایی وجود دارد و صرف وجود این نگرانی‌ها نباید خانواده را از فکر فرزندآوری خارج کند. این بدان معناست که خانواده‌ها نه تنها در حوزه فرهنگی، بلکه در امور عادی زندگی از جمله محیط‌های شغلی و... نیز دارای نگرانی‌هایی هستند که ممکن است خانواده را دچار معضلات فرهنگی و اجتماعی کرده و تأثیرات فراوانی بر خانواده داشته باشد اما این مسئله نباید به تنهایی ترس از فرزندآوری را به خانواده القا کند.
وی بیان کرد: اگر خانواده‌ها بخواهند این‌گونه بیندیشند که به دنیا آوردن فرزند ممکن است مشکلات اقتصادی و فرهنگی و تربیتی فراوانی را گریبان‌گیر خانواده کند و حتی ترس از معضلات موجود در جامعه از جمله آسیب‌های اجتماعی و اینکه ممکن است فقدان تربیت صحیح فرزند و عدم گذاشتن وقت کافی برای تربیت آن‌ها زمینه‌ساز آینده‌ای مبهم و نادرست برای ایشان باشد، این مسئله بر نگرانی خانواده در حوزه فرزندآوری افزوده و ممکن است خانواده به فرزندآوری فکر نکند.
نقش تربیتی و آگاه‌سازی والدین
رستمی با بیان اینکه این‌گونه نگرانی‌ها کمکی به حل مسئله نخواهد کرد، تصریح کرد: لذا خانواده‌ها باید بدانند که خداوند متعال وعده حمایت از فرزندان را در قرآن کریم به مردم داده است و به ویژه در حوزه اقتصادی خانواده‌ها باید بدانند که روزی‌رسان و خالق هستی عهده‌دار روزی آن‌ها خواهد بود. اگر از نظر تربیتی والدین نقش تربیتی و آگاه‌سازی خود را به خوبی ایفا و بتوانند فرزند خود را در خانواده اشباع کنند، باید مطمئن باشند که فرزندان خوبی را تربیت و وارد جامعه خواهند کرد.
این مدرس دانشگاه گفت: متأسفانه بسیاری از والدین بیان می‌کنند که ممکن است فرزندآوری لطمه زیادی به شغل آن‌ها وارد کرده و حتی برخی بانوان این‌گونه می‌اندیشند که فرزندآوری ممکن است که مشکلات جسمی و محدودیت‌های فراوانی را برای آنان ایجاد کند که این نوع تفکر ناصحیح است. مطمئناً فرزندآوری یک‌سری محدودیت‌ها را برای خانواده به ویژه مادران ایجاد می‌کند، اما والدین باید بدانند که هر محدودیتی بد نیست و قرار نیست محدودیتی که به واسطه فرزندآوری ایجاد می‌شود، خانواده را در رنج و عذاب قرار دهد. والدین باید بدانند فرزندآوری و طعم شیرین فرزند داشتن بسیاری از دغدغه‌ها و ناراحتی‌های روحی خانواده را التیام می‌دهد. البته به شرط آنکه خانواده‌ها برای فرزندان وقت گذاشته و به آن‌ها محبت بورزند.
رستمی بیان کرد: خانواده باید از نظر آگاهی دادن در کنار و هم‌ردیف فرزندان خود به پیش روند نه اینکه بخواهند در جامعه‌ای که روز به روز از نظر آگاهی و فضای رسانه و مجازی در حال توسعه است، از فرزندان خود عقب بیفتند، زیرا این مسئله لطمه فراوانی به فرزندان وارد می‌کند. بیشتر مراجعان به کلینیک‌های روانشناسی مسائل مختلفی همچون از دست دادن موقعیت شغلی، مسائل جسمی همچون از بین رفتن اندام متناسب و... را برای عدم فرزندآوری مطرح می‌کنند که این افراد باید بدانند به سبب محدودیت‌هایی که ممکن است در زندگی ایشان ایجاد شود، به هیچ وجه نباید جلوی فرزندآوری را بگیرند. امروزه راه‌های زیادی برای بازگشت دوباره تناسب اندام به بانوان پس از بارداری و زایمان وجود دارد و می‌توانند پس از مدتی و با گذراندن دوره‌های مربوطه به تناسب اندام خود بازگردند.
وی ادامه داد: البته القای این‌گونه تفکرات بیشتر از طریق فضای رسانه‌ای که به صورت گسترده نسبت به القای این‌گونه تفکرات در میان نسل جدید اقدام می‌کند، در میان جامعه پراکنده می‌شود و می‌کوشد تا خانواده‌های ایرانی را تحت تأثیر فرهنگ غرب و به دور از فرهنگ اصیل ایرانی ـ اسلامی خویش قرار داده و جامعه را به سمت عدم فرزندآوری سوق دهد. طعم شیرین داشتن فرزند لذت‌بخش است. البته دغدغه و نگرانی بسیاری وجود دارد و اگر خانواده‌ها بخواهند مدام به آن‌ها بیندیشند، نمی‌توانند تصمیم صحیحی بگیرند و بدین ترتیب از فرزندآوری دوری می‌کنند.
والدین مسئولیت‌پذیر
این مدرس دانشگاه با تأکید بر اینکه محدودیت جسمی بانوان پس از زایمان به خوبی و پس از مدتی برطرف میَ‌شود، اظهار کرد: خانواده‌ها باید بدانند که مسئولیت محدودیت نیست. هر انسانی باید در زندگی خود و در حوزه‌های مختلف مسئولیت داشته باشد. حتی زوجین برای اینکه بتوانند در کنار یکدیگر قرار گرفته و به آرامش در زندگی در کنار هم دست پیدا کنند نیز باید مسئولیت‌پذیر باشند.
وی افزود: اینکه فردی مسئولیتی را در قبال همسر و یا در هر حوزه دیگری از زندگی می‌پذیرد محدودیت نیست. برخی اوقات محدودیت به معنای آزادی بوده و معنای بسته شدن ندارد. زمانی که فردی احساس کند که در برابر همسر خود مسئولیت دارد، عشق و مهر و محبت نیز خود به خود وارد زندگی می‌شود و زمانی که این مقوله وارد زندگی شود، لذتی که زوجین در کنار یکدیگر می‌برند خیلی بیشتر است. لذا اگر نام این مقوله را محدودیت بگذاریم، محدودیتی نیست که انسان را آزاد دهد. مقوله فرزند نیز همین‌طور است. اگر والدین نسبت به فرزندان احساس مسئولیت کنند و وظایف خود را در برابر آنان انجام دهند، حتی اگر نام آن را محدودیت بگذاریم، عشقی که بین والدین و فرزند وجود دارد، مطمئناً می‌تواند جایگزین تمامی این محدودیت‌ها باشد. البته شرط کافی این است که بتوانیم فرزندان خود را به خوبی تربیت کنیم.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه خانواده‌ها باید سعی کنند پیش از آنکه فرزند آن‌ها به دنیا بیاید، نسبت به تربیت فرزندان خود آگاهی پیدا کنند، گفت: یکی از دغدغه‌های بزرگ روانشناسان این است که والدین پیش از فرزندآوری آگاهی خود را درباره تربیت فرزند بالا برده و بدانند که قرار است چه مسئولیتی را بر عهده گیرند. تربیت فرزند مسئولیتی است که سنگین بوده و خانواده‌ها باید خود را برای آن آماده کنند.
وی با تأکید بر اینکه مقوله تربیت بسیار مهمتر از داشتن فرزند است، تصریح کرد: والدین باید مطالعات علمی خود را در رابطه با تربیت فرزند بالا برده و در مورد ویژگی‌ها و دوره‌های رشدی فرزندان آگاهی پیدا کنند. زمانی که والدین این اطلاعات را به دست آورند، می‌توانند در ارتباط‌گیری با فرزندان و تربیت صحیح آن‌ها به موفقیت دست پیدا کنند. مطالعه کتب مربوط به فرزندآوری و کتب تربیتی و بهره‌گیری از مشاوره صحیح تأثیر فراوانی بر افزایش آگاهی والدین دارد. البته خانواده‌ها باید از محضر مشاورانی که از دانش کافی برخوردارند استفاده کنند، چراکه ممکن است در صورت مشاوره غلط، راه نادرستی را برای تربیت فرزندان انتخاب کنند.
این مدرس دانشگاه بیان کرد: مسئله دیگر آنکه والدین نباید خیلی به دنبال فضای مجازی و بهره‌گیری از اطلاعات نادرست آن‌ها برای تربیت فرزندان و مقوله‌ای مانند فرزندآوری باشند. متأسفانه والدین با استفاده از اطلاعات موجود در فضای مجازی اطلاعات را به صورت ناقص و نادرست به دست آورده و شیوه‌های ناصحیح تربیتی را وارد زندگی خود می‌کنند. فضای مجازی جز بمباران اطلاعات کار دیگری نمی‌کند و گاهی اوقات توهم دانایی کامل را ایجاد و خانواده‌ها را گمراه می‌کند که باید از آن دوری کنند.
انتهای پیام
