دین‌گریزی جوانان واقعیت ندارد/ علاقه مردم به مراسم شب‌های قدر و مناجات‌خوانی رمضان

مدت‌های مدیدی است که عده‌ای بر طبل دین‌گریزی میان جوانان می‌کوبند و مدعی هستند که دین سال‌هاست جنبه عرفی پیدا کرده و مخصوصا جوانان و نوجوانان کشور دیگر تمایل و علاقه‌ای به مسائل مذهبی و دینی ندارند اما حضور پرشور جوانان در مراسم شب‌های قدر، عزاداری‌های محرم و پیاده‌روی اربعین را می‌توان به عنوان خط بطلانی بر چنین ادعاهایی دانست.

برای بررسی بیشتر این موضوع با حجت‌الاسلام والمسلمین محمد مبشری عارف، استاد حوزه و دانشگاه به گفت‌وگو نشسته‌ایم که حاصل آن را در ادامه می‌خوانیم؛

ایکنا ـ در ماه رمضان شاهدیم که جمعیت فراوانی از جوانان در مراسم‌ مناجات و دعاخوانی و نیز احیای شب‌های قدر حاضر می‌شوند، البته این جمعیت و اقبال نشانه علاقه مردم و جوانان به آداب دینی است ولی می‌تواند از دلایل بطلان دین‌گریزی باشد؟

مسئله این است که تا علاقه‌ای در میان مردم نباشد نمی‌توان وارد چنین موضوعی شد لذا می‌گوییم این شرط لازم است ولی شرط کافی نیست؛ بنابراین جمعیت و حضور جوانان در مراسماتی همانند شب‌های قدر قطعاً از نشانه‌های علاقه به دینداری است.

خدای متعال در سوره مبارکه نصر می‌فرماید: «إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا؛ چون يارى خدا و پيروزى فرا رسد و ببينى كه مردم دسته‏ دسته در دين خدا درآيند پس به ستايش پروردگارت نيايشگر باش و از او آمرزش خواه كه وى همواره توبه‏ پذير است» فتح و پیروزی در اینجا به معنای پیروزی امت اسلام و تشکیل حکومت اسلامی است و در این شرایط مردم فوج فوج به سمت پیامبر(ص) رو می‌کنند. در اینجا خداوند تشویق نمی‌کند لذا این امر ناظر بر این است که در اسلام هیچ وقت عدد موضوعیت ندارد بلکه آنچه برای اسلام مهم است کیفیت است. 

در روایت هم آمده که پیامبر خطاب به حضرت علی(ع) فرمودند اگر دیدی مردم به دنبال زیادی اعمال هستند یعنی دنبال عدد‌محوری هستند و مثلاً می‌گویند امشب هزار رکعت نماز خواندم، در اینجا به خالصی اعمال نگاه کن. بنابراین اگر ادعا کنیم که جمعیت و کثرت جوانان نشانه علاقه مردم به دین و شریعت است به معنای ظاهری کلمه درست است اما از لحاظ باطنی باید بررسی کنیم. وقتی یک موبایل را به شارژ می‌زنیم گاهی زود شارژ خالی کرده و گاهی شارژ آن ادامه دارد بنابراین باید ببینیم آیا از این ظرفیت‌های معنوی به صورت مدام استفاده می‌شود یا خیر؟ بنابراین مسئله اخلاص از مسائل مهمی است که باید در نظر بگیریم.

ایکنا ـ علاوه بر شب‌های قدر و ماه رمضان، در طول سال هم اینگونه مراسم و جمعیت به چشم می‌آید مثل حضور جوانان در هیئات در ماه محرم و نیز در پیاده روی اربعین.

مسئله مهم این است که انسان به خاطر محبت و علاقه‌ای که به مسئله‌ای دارد حاضر است برای  آن هزینه کند. فرض کنید افرادی عاشق سفر رفتن هستند لذا از چند ماه قبل برای آن برنامه‌ریزی می‌کنند بنابراین قطعاً علاقه به اهل بیت(ع) و مخصوصاً امام حسین(ع) که جاذبه زیادتری هم دارد در میان جوانان وجود دارد که به چنین راهپیمایی می‌روند.

حضور جوانان در راهپیمایی اربعین نشان می‌دهد که جوانان بر اساس فطرت خود، وقتی جریان مقابله یزید و امام حسین(ع) را مشاهده می‌کنند همه تلاش خود را انجام خواهند داد تا مظلومیت امام حسین(ع) در عالم طنین‌انداز شود و همین امر سبب می‌شود جوانان با روحیه حرّیت، جوانمردی و اخلاص و گذشت از تعلقات از جانب امام حسین(ع) بیشتر آشنا شده و تلاش کنند این اخلاص را بهتر درک کنند و همین امر سبب می‌شود اینها با علاقه و شوق در این راهپیمایی حضور پیدا کنند.

ایکنا ـ برای تقویت این روند دینداری باید چه کرد؟

ما باید در زمینه بسیاری از نیازهایی که مردم دارند و خیلی از آنها هم نیازهای مادی نیستند بلکه معنوی هستند عمل‌گرا شویم مثلاً وقتی در محیط دانشگاه و جامعه، با یک جوان، با کرامت انسانی برخورد شود همه این عوامل دست به دست هم می‌دهند تا دینداری تقویت شود چراکه تقویت دینداری، نوشتنی نیست بلکه جوانان باید آن را در عمل مسئولین و روش برخورد آنها به صورت ملموس حس کنند. نکته دیگر اینکه دین را باید به صورت کاربردی به مردم نشان دهیم.

گاهی همه چیز را برای مردم به آخرت حواله می‌دهیم و این خیانتی از جانب افراد دیندار است و مثلاً می‌گوییم در این دنیا نیازی نیست چیزی داشته باشیم در حالی‌که گفته شده «الدُّنيا مَزرَعَةُ الآخِرَةِ» یعنی دنیا مزرعه آخرت است. پیامبر اسلام(ص) می‌فرماید سه چیز است که باعث می‌شود انسان در همین دنیا احساس آرامش داشته باشد که شامل مرکب خوب، منزل وسیع و زن سازگار است. اینها مسائلی هستند که مسئولان باید در نظر داشته باشند. رهبر معظم انقلاب چند سال است که مسائلی همانند کنترل تورم و رونق تولید را مطرح می‌کنند و همه این مسائل به خاطر این است که مردم احساس آرامش معنوی و آسایش و رفاه مالی کنند.

پس اگر دنیای منهای معنویت را در نظر داشته باشیم تبدیل به استبداد می‌شود و اگر معنویات منهای دنیا را در نظر بگیریم آن وقت شاهد وعده‌های توخالی خواهیم بود. در دعای قنوت نماز هم درخواست دنیا و هم آخرت خوب از خداوند داریم. بنابراین اگر می‌خواهیم دینداری را تقویت کنیم باید آرامش دنیوی و اخروی مردم را در نظر داشته باشیم.

ایکنا ـ آیا می‌توان گفت گرایش به دین فطری و فرهنگی است و کسی نمی‌تواند مانع آن شود؟

در قرآن کریم آمده است: «الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَيَبْغُونَهَا عِوَجًا وَهُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ كَافِرُونَ؛ آن ستمکاران که (بندگان را) از راه خدا باز می‌دارند و سعی می‌کنند که راه حق را کج کنند (و خلق را به راه باطل کشند) و هم آنها که منکر قیامتند» (هود/ 19) قرآن کریم عده‌ای را مانع دینداری مردم معرفی کرده است. بالاخره فطرت مسیر خود را پیدا می‌کند اما متأسفانه باید بگویم که در این شرایط زمان‌بر می‌شود. وقتی معاویه می‌خواهد حضرت علی(ع) را بدنام کند کاری می‌کند که وقتی حضرت علی(ع) در مسجد شهید می‌شود برخی می‌گویند مگر او نماز می‌خواند. بنابراین هر دو گروه نتیجه کارهای خود را خواهند دید اما نباید دلخوش به این باشیم که چون دین فطری است بنابراین خود جوانان آن را بر اساس فطرت پیگیری می‌کنند چراکه همواره افرادی هستند که بخواهند مانع کار آنها شوند.

البته در آیات دیگری آمده است که خداوند به شما نصرت می‌دهد اما باید مانع فعالیت افرادی شویم که جوانان را از دینداری دور می‌کنند چون بعضاً در مراکز دانشگاهی و حوزوی مشاهده کرده‌ایم که افرادی اقداماتی انجام می‌دهند که دیگران را از دینداری دور می‌کند و گاهی جوانان می‌گویند ما اصلا این دینی که شما ترویج می‌کنید را نمی‌خواهیم.

ایکنا ـ فکر می‌کنید چرا برخی مدعی دین‌گریزی جوان‌ها هستند؟

آنها می‌خواهند از این قضیه سوء استفاده کنند اما این بدین معنا نیست که جوانان ما دنبال نیازهای عاطفی و دینی و معنوی خود نباشند. خوشبختانه امروزه به برکت فضایی که ایجاد شده هر کسی می‌تواند بر اساس علاقه و فطرت خود عمل کند. خدای متعال در قرآن کریم فرموده است: «الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ ۚ أُولَٰئِكَ الَّذِينَ هَدَاهُمُ اللَّهُ ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمْ أُولُو الْأَلْبَابِ؛ آن بندگانی که سخن بشنوند و به نیکوتر آن عمل کنند، آنان هستند که خدا آنها را (به لطف خاص خود) هدایت فرموده و هم آنان به حقیقت خردمندان عالمند» (زمر/18) جوانان ما می‌توانند بهترین قول را بشنوند و از آن تبعیت کنند اما شبکه‌های خارجی تمام تلاش خود را می‌کنند که به وسیله تبلیغات، به جوانان تلقین کنند که از دین دوری کنند.

اگر دین گریزی به این معناست که جوانان ما زیر بار حرف زور و غیر عقلانی نمی‌‌روند این حرف درستی است اما اگر منظور این است که جوانان ما می‌خواهند خلاف عقل و براساس هوس عمل کنند بنده معتقدم چنین چیزی درست نیست. باید با جوانان رفیق باشیم تا بدانیم اگر در موضوعی ناراحت است و اعتراضی هم می‌کند منشأ آن در ناکارآمدی برخی مسئولان است چراکه ملت ما نشان داده در بزنگاه‌هایی که نظام به آنها نیاز دارد حاضرند جان خود را برای اسلام هدیه کنند. البته نباید از دینداری و فطرت جوانان سوء استفاده کنیم بلکه باید هم دنیای آباد و هم آخرت آباد را برای آن فراهم کنیم. این نکته‌ای است که حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری هم بر آن تأکید کرده‌اند تا جلوی سوء استفاده دشمن گرفته شود.