بررسی آکادمیک سیره نبوی در غرب شامل دو دوره اعتماد و شکاکیت است

به گزارش ایکنا، نشست «مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام(ص)» به همت انجمن مسلمانان شیعه ام آی تی(ذکر) به صورت مجازی برگزار شد و فرهاد قدوسی، عضو پژوهشی دانشگاه ایالتی وین در میشیگان آمریکا طی سخنانی در آن مطالبی درباره موضوع نشست بیان و تأکید کرد: در میان‌ مسلمانان مطالعه زندگانی پیامبر اسلام (سیره) عمدتا با سه انگیزه انجام شده است و می‌شود که بدین شرح است:1 ـ پیامبر اسلام تجسم عینی دین اسلام و چهره محبوب و اسوه حسنه است و در نتیجه سنتشان الگوی اخلاقی و رفتاری برای همه مسلمانان‌ محسوب می‌شود. 2 ـ  قرآن مجید در طول ۲۳ سال بر پیامبر اسلام‌ نازل شد و شناخت بهتر از زندگانی پیامبر اسلام کمک به دانستن شأن نزول آیات قرآن کمک کرده و در نتیجه موجب فهم بهتر آنها می‌شود. 3 ـ با توجه به شخصیت محوری پیامبر اسلام زندگانی پیامبر(ص) نقشی برجسته ‌در شناختن و ‌هرگونه تاریخ‌نگاری وقایع  صدر اسلام دارد.
وی افزود: از این رو مسلمانان از همان قرون اولیه توجه و اهتمام فراوان به زندگانی و نگارش سیره پیامبر کردند؛ اما این سیره‌نگاری کاملا سر راست و  آسان نبود و نبوده است. مشابه با احادیث در اخبار تاریخی هم از همان اوایل اختلافات میان فرقه‌ای در مورد وقوع، چیستی و اهمیت رخدادها ظهور پیدا کرد و هم بعضا روایت‌ها از یک واقعه واجد تفاوت‌ها و تناقضات جزیی و کلی هستند و هم تشکیک‌ها و تردیدهایی در راویان و منابع آنها انجام شده است که همگی در علوم مرتبط با تاریخ‌نگاری اسلامی منعکس شده‌اند.
قدوسی تصریح کرد: سیره‌پژوهی در غرب (غیر مسلمانان) امری پر فراز و نشیب بوده و سابقه اولیه آن به قرون وسطی باز می‌گردد. اگر از چند مورد استثنایی صرف نظر کنیم، مجموعه تمام سیره‌هایی که از زندگی پیامبر(ص) در قرون وسطی در میان غربی‌ها نوشته شده‌اند همه در چارچوب بحث‌های جدلی مابین ادیانی بود که می‌خواستند اثبات کنند که حضرت محمد(ص) بنا بر شهادت زندگی اعمال و اقوالش نمی‌توانسته است پیامبری راستین باشد و بنابراین کتاب وی (قرآن) مجموعه‌ای از اعمال تراوشات ذهنی انسانی است و اسلام در خوش بینانه‌ترین حالت، جعل ناقصی از یهودیت و یا  مسیحیت است.
عضو پژوهشی دانشگاه ایالتی وین ادامه داد: متأسفانه چنین تصاویر جدلی، جعل‌شده از قرون وسطی در اذهان  بیشتر اروپاییان تثبیت و ماندگار شد. این تصاویر در اشکال کمی تغییر یافته آنها، گفتمان غالب اروپایی در مورد پیامبر حتی از قرن هفدهم به بعد را تشکیل داده‌اند. در قرون نوزدهم و بیستم، انواعی از اینگونه تصاویر به عنوان زمینه‌های توجیه‌گر اشغال و استعمار سرزمین‌های مسلمان مورد استفاده قرار گرفتند.
وی گفت: با این وجود، از آغاز قرن هجدهم، برخی نویسندگان اروپایی که بعضا درگیر بحث‌های جدلی درون‌ مسیحی بودند تصویری مثبت از پیامبر عنوان یک مصلح مذهبی (محتملا الهام‌ گرفته) و قانونگذار بزرگ ارائه می‌کنند.
فرهاد قدوسی اظهار کرد: دیدگاه سکولاری که پیامبر را به عنوان یک مرد بزرگ، یک دولتمرد و فاتح، قانونگذار و مصلح اجتماعی می بیند از قرن نوزدهم و بیستم در میان غربیان رایج شد.این دو دیدگاه اخیر موجب درکی عینی‌تر و مثبت‌تر از زندگانی و عملکرد پیامبر اسلام (ص) در میان غربی‌ها شدند.
قدوسی تأکید کرد: با این حال، با معرفی محمد(ص) به عنوان یک رهبر سیاسی و نظامی، عمداً از نقش او به عنوان فرستاده خدا و الگویی برای مسلمانان اجتناب می‌شود.
عضو پژوهشی دانشگاه ایالتی وین گفت: در قرن بیستم، برخی از نویسندگان مسیحی نقش محمد(ص) را در برنامه الهی برای بشریت بازاندیشی کردند. آنها به جای اینکه اسلام را دشمن حقیقت مسیحی بدانند، بر حقایق مشترکی که هر دو دین به رسمیت شناخته‌اند، تأکید کردند.
وی تصریح کرد: برخی از این نویسندگان فراتر رفتند و محمد (ص) را پیامبری به مانند دیگر پیامبران بنی اسرائیل دانستند و از کلیسا و مسیحیان درخواست کردند که این موضوع را به رسمیت بشناسند.
قدوسی بیان کرد: به گفته جان تولان(استاد تاریخ دانشگاه «نانت»(Nantes) فرانسه)، تاریخ گفتمان اروپایی درباره حضرت محمد(ص) را می‌توان به‌ آینه‌ای معوج تشبیه کرد، این گفتمان اغلب بیشتر درباره امیدها و ترس‌های نویسنده به ما می‌گوید تا تاریخ زندگی پیامبر.
این پژوهشگر ایرانی اظهار کرد: بررسی‌های علمی آکادمیک در مورد سیره پیامبر اکرم (ص) در غرب از اواسط قرن نوزدهم آغاز شد.‌ این‌ پژوهش‌های آکادمیک غربی دو دوره مهم را پشت سر گذاشته است. نخست دوره اعتماد کلی نسبت به منابع تاریخی و حدیثی اسلامی و دوره دوم، دوره تشکیک گسترده در اصالت تاریخی منابع تاریخی و حدیثی اسلامی‌.
وی همچنین گفت: در دوره دوم که اوج آن در ربع آخر قرن بیستم بود، توجه و تأکید مطالعات عمدتا بر بررسی منابع غیر اسلامی (سریانی، یونانی، ارمنی و ...)  و منابع فیزیکی مثل کتیبه‌ها، سنگ‌ نبشته‌ها و شواهد سکه شناختی قرار گرفت.  به نظر می‌آید از دهه دوم قرن بیست و یکم، ما وارد مرحله‌ای جدید از تحقیقات آکادمیک غربی در باب سیره شده‌ایم که رهیافت عمومی، رهیافت میانه‌ای بین اعتماد و شکاکیت گسترده نسبت به منابع اسلامی و رجوع و استفاده همراه با نقد آنها، همزمان با استفاده و مقایسه با دیگر منابع غیر اسلامی و فیزیکی است.‌
گفتنی است، فرهاد قدوسی در سال ۱۳۶۹ در رشته فیزیک از دانشگاه صنعتی شریف فارغ‌التحصیل شد. سپس برای تحصیل کارشناسی ارشد فیزیک به دانشگاه آلبرتا کانادا رفت و دکترایش را نیز در همین رشته از دانشگاه ایالتی وین در ایالت میشیگان آمریکا در سال ۲۰۰۳ اخذ کرد. از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ استادیار در دانشگاه اوکلند بود.
وی از دوران کارشناسی تا به امروز مطالعات اسلامی داشته است و در دانشگاه‌های نام‌برده درس‌هایی را درباره فلسفه اسلامی، فلسفه علم، و تاریخ اسلام و مسیحیت گذرانده است. قدوسی از سال ۲۰۰۳ سخنران دینی و عضو فعال جامعه شیعیان کلانشهر دیترویت ایالت میشیگان بوده است.